Bayrak Renkleri Mavi-Kırmızı-Beyaz Olan Hollanda'nın Portakal ile Alakası Ne?
hollanda bayrağı mavi - kırmızı - beyaz renkleri içerirken, milli rengin turuncu olmasının yanlış anlaşılmalar içeren nedeni ufkunuzu açabilir...
renk portakal meyvesinden geliyor ama hollanda portakal yetiştiren bir ülke değil. portakal ticareti ile dünyaya bu meyveyi tanıtmış da değil. o meyvenin, ve aslında tüm turunçgillerin anavatanı uzak doğu, güneydoğu asya ve hindistan. o zaman portakal bağlantısı nerede?
portakal'ın pek çok batı dilindeki adı orange kelimesinin bir türevi. hollanda'nın kraliyet ailesi de oranje - nassau hanedanı adıyla anılıyor. hollandalılar da kraliyet ailelerinin adı portakal olduğu için portakal rengini sahipleniyor.
iyi de hollanda'yı neden adında oranje geçen bir aile yönetiyor?
çünkü bu aile willem van oranje'nin soyundan geliyor. willem hollanda'nın ispanya'dan bağımsızlık savaşı olan 80 yıl savaşlarının (1568 - 1648) lideri. haliyle kendisi ve ailesi epey prestijli. peki willem'in adında niye oranje var?
willem van oranje, oranje'nin willem'i demek. oranje, yani fransızca yazılışıyla orange, ise fransa'da bir kasaba. willem sahip olduğu diğer soyluluk ünvanlarının yanı sıra orage'ın de prensi olduğu için böyle anılıyor.
peki hollanda'dan fransa'ya nasıl geldik?
o zamanlar bir asilin birden çok ülkede toprak sahibi olması alışılmadık bir şey değil, willem de almanya ve hollanda'da toprakları olan bir aileye doğuyor, uzak bir akrabası çocuksuz ölünce fransa'daki prenslik de ona kalıyor. iyi de fransa sanki çok mu narenciye yetiştirilen bir yer?
değil. fransa'daki kasabanın adı kelt su tanrısı arausio'dan geliyor. cermen istilalarından sonra bu isim aurengia'ya dönüşüyor. eski fransızca'da meyvenin adı ise orenga. bu iki kelime de zamanla evrimleşip farklı yollardan geçip aynı orange'a dönüştüğünü de ekleyince hollanda ve portakal bağlantısını tamamlıyoruz.
bağlantılar ve yanlış anlaşılmalar bitti mi, bitmedi
eski fransızca orenga, arapça naranj'dan geliyor. yukarda spoiler verdim zaten, bizdeki narenciye de aynı kökten. fakat araplar da bu meyveyi perslerden öğrenmişler. oraya vardığımızda kelime narang oldu. farsçaya da bu kelime hindistan'ın klasik dönem dili sanskritçe'den geçmiş, sankritçesi naranga. ona da bir güney hindistan dili olan tamilce'den geçmiş, oradaki şekli naram. peki ya portakal rengine alternatif turuncunun kökündeki turunç nereden?
turunç da bize doğudan gelmiş, eski farsça kökeni turung. o da bir renk fakat bu sefer renk meyve'nin adını değil, meyve rengin adını almış. yalnız bir farkla, eski farsça turung yeşilimsi - sarımsı demek.
portakal rengi derken nasıl karıştı hatlar?
şunu hatırlamakta fayda var, portakal doğada kendi başına var olan bir meyve değil, greyfurt ve mandalinanın kırması. o yüzden portakal yaygınlaşmadan önce turunçgil deyince yeşil - sarı bir rengin akla gelmesi mantıksız değil. öyle düşününce portakal yetiştirmeyen bir ülkenin aslında yeşil - sarı anlamına gelen fakat sarı - kırmızı arasına konuşlanan turuncuyu benimsemesinin hikayesi de çok mantıksız olmuyor.
ekleme: ama neden portakal diyoruz?
sonuçta türkler asya'dan geçip geldiğine göre narenciye ile tanışmaları portekizle aşinalıklarından önce olmalı. gerçekten de türkçe yazılı kaynaklarda turunç kelimesi 1300'lere kadar gidiyor, narenc de 1500'lerden. portakal turuncu kelimesi ise 1800'lerde yazıya geçirilmiş. onun nedeni de önceden yaygın bilinen acı portakalın aksine tatlı portakalın portekizli tacirlerce dünyaya yayılması. yani türkçede meyveye portakal, rengine ise turuncu dememizin nedeni turunç ile portakal'dan önce tanışmamız.