Bir Dönem Yasaklanan Edebiyat Eserleri
herhangi bir politik görüşten bağımsız oluşturduğum bu listedeki kitaplar, birçok kişi tarafından bilinen mein kampf, 1984 veya diğer popüler eserlerden ziyade kenarda köşede kalmış, o ülkenin kendi vatandaşı tarafından kaleme alınmıştır:
1- elmer gantry (abd)
amerika’nın en önemli yazarlarından biri olarak kabul edilen sinclair lewis tarafından 1926’da kaleme alınan bir hiciv eseri elmer gantry, abd halkının katolik kilisesine karşı tutumunu anlatır. elmer gantry bir kilise çalışanı olmasına rağmen alkolden, kadınlardan ve kolay para kazanmaktan büyük keyif alır ve bu ikiyüzlülüğü, türlü patavatsızlıklarıyla onu çalıştığı kilise‘de önemli bir politik güç haline getirir. 1927’de yayınlanan bu roman, kısa sürede ‘’dini yermek, kiliseyi aşağılamak’’ gibi sebeplerle çok tepki çeker ve birçok eyalette yasaklanır.
2- the gulag archipelago (rusya)
aleksandr solzhenitsyn'in 1958 yılında yazmaya başlayıp 1968’de tamamladığı, türkçe’ye gulag takımadaları olarak çevrilen bu 3 ciltlik eser, sovyet hükümetinin keyfi tutuklamalarını, işkencelerini ve infazlarını da dahil olmak üzere kendi vatandaşlarına karşı işlediği kamptaki olayları oldukça sert bir dille anlatır, bu yüzden de kısa süre içerisinde sovyetler birliği'nde yasaklanmıştır.
3- life and death in shanghai (çin)
çinli yazar nien cheng'in 1987 yılında kaleme aldığı gerçek olaylara dayanan bu eser, çin tarihinin en karmaşık dönemlerden olan kültür devrimi sırasında hem kendi hem toplumun yaşadığı zulmü anlatır. 6.5 yıllık esaretten sonra serbest bırakılmasıyla kültür devrimi'ni ve insan hakları ihlallerini eleştirince, eser çin hükümeti tarafından yasaklanmıştır.
4- madame bovary (fransa)
listede az bilinen eserlere yer vereceğimi belirtmiştim, fakat yasaklanan diğer fransa yapımı eserlerin pek okunmaya değeceğini düşünmediğim için bu eser bir istisna olacak. gustave flaubert tarafından 1851’de kaleme alınmaya başlanan madame bovary, yayınlandığı 1857’de fransa’da en çok satan, 2007 yılında ise tüm zamanların en iyi on kitabından biri olmuştur. eser, emma bovary adında toplumun dayattığı normlardan, alaylardan ve aşağılamalardan bıkan genç bir kadının duygusal dönüşümünü anlatır, fakat eser müstehcenlik gerekçesiyle yasaklanır.
5- rise and fall of the city of mahagonny (almanya)
birçok eseri yazıldığı dönem yakılıp yok edilen bertolt brecht, bu eserinde karışık ve kaotik olan weimar tarafını eleştirir. artan fuhuş, istikrarsız hükümet, siyasi yolsuzluk ve ekonomik krizleri böylesine açık ve sert anlatımıysa hükümetin hoşuna gitmez ve kısa sürede sürgün edilir.
6- gaeska skaldsaga (izlanda)
eirikur örn norodahl’ın sürrealizm akımını kullanarak yazdığı bu eser, ilk yarısında izlanda toplumundaki din, ahlak ve sosyal meseleleri anlatırken, ikinci yarısında hükümetin sebep olduğu 2008–11 ekonomik krizini ve mülteci sorununu eleştirir, tabii bu durum bir süre sonra eserin yasaklanmasına sebebiyet verir. okunması gereken eserlerdendir...
7-borstal boy (irlanda)
borstal boy, brendan behan'ın 1958 yılında yazdığı otobiyografik bir kitaptır. hikâye, genç ve son derece idealist behan'ın ıslahevinde geçirdiği üç yıl boyunca saflığını kaybetmesini, radikal irlandalı cumhuriyetçi duruşunu değişerek ingiliz protestanlarına yakınlık duymasını anlatır, fakat cinselliği çokça ele alması, argo dili, irlanda cumhuriyetçiliğine ve katolik kilisesine yönelik sosyal, siyasi ve dini göndermeleri kısa sürede yasaklanmasına neden olur.
8- snorri the seal (norveç)
snorri, frithjof salen tarafından yazılmış ve başka bir yazar tarafından resimlendirilmiş kült bir çocuk kitabı. bu eser, tehlikeli bir kutup ayısı ve aç bir katil balina tarafından tehdit edilen masum bir fok yavrusunun hikayesini anlatır. tabii olay göründüğü kadar basit de değildir, eser norveç’i işgal eden nazi almanya’sı ve norveç üst merciinde düşmana çalışan devlet adamlarına göndermeler içerir, bu sebeplerle bir süre sonra yasaklanır.
9- lady audley's secret (ingiltere)
çok bilinen brave new world, lady chatterley's lover veya ulysses gibi eserler yerine, mary elizabeth braddon tarafından kaleme alınıp 1862'de yayınlanan lady audley'nin sırrı eseri, ana karakter lucy’in viktoria devri kadınlık, ahlak idealleri ve toplumun normlarına meydan okuyan manipülatif davranışları nedeniyle skandal olarak kabul edilerek yasaklanır.
10- daş yuxular (azerbaycan)
yayınlandığı dönem azerbaycan’da ciddi tepkilere neden olan, ekrem eylisli tarafından kaleme alınan daş yuxular (stone dreams), bir zamanlar hıristiyan ermeniler ve müslüman azerilerin birlikte barış içinde yaşadığı aylis köyünü ve eserin yazıldığı dönem toplumunda gözlemlediği yozlaşmayı ve nefreti anlatır. kitapta yer alan bazı sert politik göndermeler, ülkenin kötülenmesi, hali hazırda süregelen 2 ülke arasındaki gerginlik, kitabın bir süre sonra yasaklanmasına neden olur.
bonus: bizim köy (türkiye)
mahmut makal'ın 17 yaşında genç bir öğretmenken kaleme aldığı, 1950'de yayımladığı bizim köy eseri, köylerdeki işsizliği, toprak ağalığını, eşkıyalığı, aydın-köylü tartışmasını, sağlık sistemini, dini gelenek ve görenekleri gibi birçok sorunu anlatır. 1966 yılında unesco’nun dünya kültürüne hizmet ödülü’nü de alan eser, herkesin okuması, üzerine düşünmesi gereken bir başyapıttır. eser, bir dönem ‘’köylüleri yermek’’ gerekçesiyle yasaklanmıştır.