Bir Popülasyonun Çevresel Faktörlerden Dolayı Küçülme Yaşaması: Genetik Darboğaz
Nedir, ne değildir?
popülasyon genetiğinde kurucu etkisi, daha geniş bir popülasyon bireylerinin çok küçük bir kısmı ile yeni bir popülasyon kurulduğunda meydana gelen, genetik çeşitlilikte bir kayıptır. ilk defa ernst mayr tarafından, 1952 yılında bütün yönleriyle özetlenmiştir.
genetik çeşitlilikte bir kaybın etkisi olarak, yeni popülasyon, ata popülasyondan hem genetik hem de fenotip olarak ayırt edici bir biçimde farklı olabilir. olağanüstü durumlarda kurucu etkisinin türleşmeye ve yeni türlerin sonraki evrimine sebep olacağı düşünülür.
resimde de görüldüğü üzere, orijinal popülasyon neredeyse eşit sayıda mavi ve kırmızı bireylere sahip. üç daha küçük kurucu popülasyon, bir rengin baskın (kurucu etkisi) olduğunu gösteriyor.
Nasıl sonuçları var?
genetik varyasyonun kaybedilmesinin bir sonucu olarak, yeni oluşan popülasyon, hem genetik hem de fenotipik olarak belirgin bir biçimde türediği ebeveyn popülasyondan farklı olabilir. olağanüstü durumlarda, kurucu etkisinin türleşmeye ve ardından yeni türlerin sonraki evrimine yol açabileceği düşünülmektedir.
Bir örnek verelim
kurucu etkisi, tazmanya canavarları popülasyonunun büyük kısmının ölümüne sebep olan bir etkidir. devil facial tumour hastalığı, bilinen tek bulaşıcı kanser tipidir. bu tümör, tahminen 1966 yılında bir tazmanya canavarında mutasyon sonucu meydana gelmiş ve başlıca ısırma yolu ile diğer hayvanlara bulaşmıştır. bu hayvanlar, sınırlı bir alanda (adada) yaşadıkları ve sonuçta genetik çeşitlilikleri çok az (benzerlikleri çok fazla) olduğu için, tümör hücreleri tazmanya canavarının vücudu tarafından yabancı olarak kabul edilmemişler, savunma sistemi harekete geçmemiştir. bu hastalık sadece tazmanya canavarlarını etkilemiş, en yakın akraba türlerde bile etkili olamamıştır.