Birleşik Krallık, İngiltere ve Büyük Britanya Kavramları Arasındaki Fark Nedir?
birleşik krallık, büyük britanya ve ingiltere kavramları sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılmasına rağmen özünde birbirlerinden farklı kavramlardır.
bu kavramların ortak noktası britanya adaları (the british isles) dediğimiz coğrafi bölgeden gelir. kuzey avrupa'da olan bu bölge; büyük britanya, irlanda, the isle of man, the isles of scilly ve the channel islands dahil olmak üzere büyük küçük yaklaşık 6000 adadan oluşur.
ingiltere, iskoçya ve galler'in üzerinde bulunduğu ada, bu adaların arasında boyut olarak en büyüğü olduğu için büyük britanya (great britain) denmektedir. yani aslında büyük ağrı dağı ve küçük ağrı dağı gibi coğrafi nedenden dolayı bu ismi almış. bu nedenden ötürü "great britain" ifadesi coğrafi bir kavramdır ve britanya adaları'nın en büyük adasını ifade eder. ancak bazı durumlarda siyasi kavram olarak da kullanılır.
buna karşılık birleşik krallık (the united kingdom) kavramı bir devletin adıdır ve tamamen siyasi bir kavramdır. ingiltere, iskoçya, galler ve kuzey irlanda'dan oluşur. tam adı ise nadiren kullanılan büyük britanya ve kuzey irlanda birleşik krallığı'dır (the united kingdom of great britain and northern ireland).
ingiltere ise siyasi bir kavram olan birleşik krallık'ın dört ülkesinden biridir. hem adadaki en büyük siyasi alana sahip olduğu hem de siyasi olarak aralarındaki en güçlü devlet olduğu için sıklıkla birleşik krallık kavramının yerine kullanılmaktadır. özünde yanlış bir kullanımdır.
britanya adaları'nın ikinci büyük adası irlanda adası'dır ve bu da karıştırılan kavramlardan biridir. coğrafi bir kavram olan irlanda adası içinde iki siyasi yapı bulundurmaktadır: irlanda cumhuriyeti (the republic of ireland) ve birleşik krallık'a bağlı kuzey irlanda (northern ireland). kuzey irlanda'nın başka bir devlete bağlı olduğu gözardı edilerek adanın tamamı irlanda'ya aitmiş gibi kullanılır.
özetlemek gerekirse
britanya adaları (the british isles): kuzey avrupa'da coğrafi bir bölge.
büyük britanya (great britain): britanya adaları'nın en büyüğü olan adanın adı ve çoğunlukla coğrafi bir kavram.
birleşik krallık (the united kingdom): büyük britanya ve kuzey irlanda'dan oluşan devlet, siyasi bir kavram.
irlanda adası: britanya adaları'nın ikinci büyük adası ve coğrafi bir kavram.
kavramların karışması bir yana, birleşik krallık'ın da bu işi kolaylaştırdığı söylenemez
örneğin büyük britanya kavramı 1707'de ingiltere ve iskoçya'nın birleşmesinden sonra sıklıla siyasi kavram olarak gündeme gelmiş, irlanda'nın bağımsızlığını kazanması ve kuzey irlanda'nın birliğin içinde kalması sonucu eski önemini kaybetmiş ancak buna rağmen olimpiyatlarda bu isimle yarışıyorlar ve kendilerine "team gb" diyorlar. bu mantığa göre olimpiyatlarda sadece ingiltere, iskoçya ve galler'in yarışması; kuzey irlanda'nın dışarıda kalması gerekir ama hepsi birden yarışıyor. hatta birleşik krallık'a bağlı küçük adalardan çıkan sporcular bile "team great britain" adına yarışıyor. britanya olimpiyat federasyonu tüm itirazları görmezden gelerek bu ismin markalaştığını ve bu isimle yarışmaya devam edeceklerini söylüyor. ısrarlarını sürdürdükleri için great britain kavramı bu noktada siyasi bir boyut kazanıyor. bu yüzden çoğunlukla coğrafi, bazı durumlarda siyasi bir kavram.
işin tuhaf tarafı söz konusu dünya futbol şampiyonası olunca bu sefer birleşik krallık'ın dört ülkesi ayrı olarak yarışıyor ve ortak bir takım kurmayı reddediyorlar. burada ise bir tür statükolaşma durumu var. futbol büyük britanya coğrafyasında ortaya çıkan ve oradan dünyanın geri kalanına yayılan bir spor. ilk uluslararası resmi maçları düzenlediklerinde bu sporun yapıldığı tek coğrafya olarak birbirleriyle maç yapmaya başlamışlar. ingiltere, iskoçya'yla maç yapıyor çünkü henüz bu spor tüm dünyaya yayılmamış ve organize edilmemiş. karşısında maç yapabileceği iskoçya ve galler var. bu durum zaman içinde geleneğe dönüşmüş, futbol uluslarası bir fenomene dönüştüğünde dahi kültürel ve tarihi nedenleri ileri sürerek birleşmemişler.
bu nedenle birbirlerinden farklı kavramlar da olsalar coğrafi ya da siyasi yönü bir noktada birleşik krallık’ın kullanım şekline göre değişmektedir.
birleşik krallık'ı oluşturan ülkelerin birleşme tarihçesi
ingiltere ve irlanda'nın tudor hanedanı'ndan son monarkı "bakire kraliçe" i. elizabeth’in 1603’te çocuksuz ölümünden sonra, kuzeni, ingiliz kralı vii. henry'nin büyük torunu ve mary stuart'ın oğlu olan iskoçya kralı vi. james'in aynı zamanda i. james olarak ingiltere ve irlanda tahtına oturmasıyla iskoçya, ingiltere ve irlanda krallıkları tek monark yönetiminde birleşti (union of the crowns/personal union) ve 1714'te kraliçe anne'in ölümüne kadar devam edecek stuart hanedanı dönemi başladı.
iki ülkenin ortak bir parlamentodan yönetilmesini savunan kral james her ne kadar 1617'de kendisini "büyük britanya ve irlanda kralı" ilan etse de hakikatte ingiltere ve iskoçya ayrı parlamentolara ve kanunlara sahip olan bağımsız iki devletti. yine de 1606'da bir fermanla ingiltere bayrağının aziz george haçı ile iskoçya bayrağının aziz andrew haçı birleştirilerek, açık denizde gemilerde kullanılması amacıyla, bugün bilinen şekliyle büyük britanya bayrağı kullanılmaya başlanmıştı. 1606, 1667 ve 1689'da iki ülkeyi birleştirmeyi hedefleyen parlamento yasaları başarısızlıkla sonuçlandı.
uzun süre arzu edilen bu birleşme ancak 22 temmuz 1706'da iskoçya ve halihazırda galler’i de içine alan ingiltere’nin büyük britanya ismiyle tek bir çatı altında birleşmesini öngören treaty of union'un karara bağlanmasıyla gerçekleşecekti. ingiliz parlamentosu 1706'da, iskoç parlamentosu 1707'de bu kararı onadı (acts of union 1707). birleşme 1 mayıs 1707'de resmen gerçekleşti ve bir asır önce tasarlanan bayrak yeni krallığın bayrağı ilan edildi. westminster sarayı ortak parlamento hâlini aldı.
1801'de yürürlüğe giren bir diğer act of union ise büyük britanya’yı 1541’den beri personal union konumunda bulunan irlanda ile aynı çatı altında birleştirerek birleşik krallık'ı meydana getirdi. mevcut büyük britanya bayrağına irlanda'nın aziz patrick haçı eklendi ve böylelikle union jack ortaya çıktı.