Çanakkale Savaşı'nın Kaderini Değiştiren Askeri Birlik: 57. Alay
19. tümen'e bağlı bulunan 57. alay, 25 nisan sabahı anzakların hücumunu conkbayırı bölgesinin hemen altındaki kılıçbayırı'nda karşılamıştır. alay; aynı tümen kuruluşunda bulunan 72 ve 77'inci alaylar yetişip, kocaçimen ve kabatepe üzerinden taarruza geçinceye kadar, arıburnu çıkarma sahasını ve buraya boşaltılan bir tümen kıymetindeki kuvveti, denize açık sırtlarda ve ağır donanma topçusu ateşi altında 27'inci alay (bu alay 9. tümen kuruluşuna bağlıdır ve sabah saatlerinde düşmanla ilk teması kurmuştur. zaiyatlı, cephanesi az, birlikleri dağınık ve eratı yorgundur.) ile birlikte tespit etmiştir.
alayın bu hareketi, anzak kolordusu kuvvetleri'nin conkbayırı-kocaçimentepe blokuna çıkmasını ve bu blok üzerinden mal tepesi istikametine sarkmasını önlemiş, bu sayede hem çanakkale müstahkem mevkiin boğazı kapayan ağır topçusunun hem de seddülbahir'de güçlerinin çok üstünde bir düşmanla karşı karşıya gelmiş bulunan 9. tümen'in 25 ve 26'ıncı alaylarının kuşatılmasını önleyerek çanakkale savaşlarının kaderini değiştirmiştir.
bu alayın ve alayın başında bizzat bulunan 19. tümen komutanı'nın inisiyatif kullanma cesareti mevcut olmasa idi, 27'inci alay bir kolordu kıymetindeki anzak kuvvetleri karşısında yalnız kalacaktı. desteği olmadığı ve mevcudu sınırlı olduğu için kıyılar hattında dağılan bu kuvvet, kocaçimentepe platosu'nda hakimiyet kuramayacak, düşmanın kocaçimentepe platosuna ulaşması halinde 19. tümen boğaziçi kıyılarına atılarak harekat yeteneğinden yoksun bırakılacak, mal tepe düşecek, bu tepenin düşmesi ile önü açılan düşmanın savunmanın arkasına sarkması ile seddülbahir'de savaşan alayların ikmal hatları kesilecek, önlerindeki bir orduya yakın kuvvetle destek ve ikmalden yoksun karşılaşan bu iki alayın direnişinin kırılması ile müstahkem mevkiin kilidi alçıtepe düşecek, müstahkem mevki topçusunun susması ile çanakkale boğazı ve istanbul kaybedilmiş olacaktı.
günümüzde 57. alay'ın sancağının melbourne müzesi'nde olduğuna dair bilgiler vardır internette. bu da kahramanlık adına yayılmıştır"sancağı tutacak kimse kalmadı" şeklinde. ama işin doğrusu o şekilde değildir.
57. alayın hepsi çanakkale'de şehit olmamış, daha sonra birçok cephede avasmışlardır. "57’nci alay, çanakkale cephesi’nden sonra, önce galiçya cephesi’nde savaşmış, ardından bağlı olduğu 19. tümen ile birlikte filistin cephesi’ne intikal etmiştir. 19. tümen 23 eylül 1918 tarihinde ingilizler’e esir düşmüştür. 57. alay’ın da 29 temmuz 1917-23 eylül 1918 tarihleri arasında filistin cephesi’nde birçok muharebeye katıldığı, son olarak nablus meydan muharebesi’nde mevcudunun hemen hemen dörtte üçünden fazlasını kaybettiği ve daha sonra muharebe gücünü yitirerek ingilizlere esir düştüğü tespit edilmiştir." bunun üzerine 57 alay böylece ordu bünyesinden çıkarılmış, aziz hatırasına saygı nedeniyle bir daha da kurulmamıştır. bugün türk ordusunda 57. alay yoktur. ancak bazı kaynaklarda 57. alayın ege’de kurulan 57. tümen ile karıştırıldığı görülmüştür.
genelkurmay başkanlığı'nın sancak ile alakalı açıklaması şöyledir:
“57. alay çanakkale muharebelerinden sonra 30 kasım 1915’te sultan v. reşat’ın iradesiyle altın gümüş imtiyaz ve harp madalyaları verilmiştir. bu madalyalar 25 nisan 1916 tarihinde istanbul-şile arasında bulunan çelebi köyü’nün kuzeydoğusunda toplanan alayın sancağına törenle takılmıştır. dolayısıyla alay sancağının çanakkale muharebeleri sırasında avustralyalıların eline geçtiği iddiası doğru değildir. bazı yayınlarda bu sancağın bugün melbourne müzesinde sergilendiği iddia edilmektedir. bu iddialarla ilgili melbourne müzesinin de içinde bulunduğu dört müze adına victoria eyalet müzesi tarafından gönderilen cevabi yazıda ellerinde 57. alaya ait bir sancak bulunmadığı bilgisine ulaşılmıştır.
57. alay çanakkale cephesinden sonra önce galiçya cephesi’nde savaşmış, ardından bağlı olduğu 19. tümen ile birlikte filistin cephesine intikal etmiştir. 19. tümen 23 eylül 1918 tarihinde ingilizlere esir düşmüştür. 57. alayın da 29 temmuz 1917- 23 eylül 1918 tarihleri arasında filistin cephesinde birçok muharebeye katıldığı, son olarak nablus meydan muharebesinde mevcudunun hemen hemen dörtte üçünden fazlasını kaybettiği ve daha sonra muharebe gücünü yitirerek ingilizlere esir düştüğü tespit edilmiştir.
günümüze dek geçen sürede 57. alay sancağına ilişkin herhangi bir bilgi aydınlığa kavuşamamıştır. ancak türk ordu geleneği göz önüne alındığında alayın ingilizler tarafından esir alınırken sancağını teslim etmeyerek imha edilmiş olması kuvvetle muhtemeldir.”