derya deniz bir konudur plastik modelcilik

plastik modelcilik ya da türkçesi maketçilik tam bir sabır işidir. hava araçları, kara araçları, sivil araçlar, zırhlı trenler, kamyonlar, uzay araçları, figürcülük, what-if'cilik, gundam'cılık, scratch building'cilik, kitbashing'cilik, dioramacılık yani kısacası siz neyden hoşlanıyorsanız o alana yönelmenize imkan veren ve gayet güzel ürünler üretebileceğiniz bir hobidir.

plastik modelcilik öncesi bu alandaki öncüleri sayarsak (yani parçaları birleştirip bir aracı ortaya çıkarmayı kastediyorum) doğrudan döküm plastikten yapılanları gösterebiliriz.

veya ahşaptan yapılan modelleri anlatabiliriz.

elbette bunlar hassasiyet içermediği için yalnızca istenen aracın gerçeğe en yakın kopyası gibi oluyor ve kaba modeller. günümüzdeki plastik modelcilik ürünlerinin başlangıcı olanlar ise 2. dünya savaşı'nın hemen öncesinde ortaya çıkaya başlamış. plastik enjeksiyon tekniği ile üretilen ilk kit olan model ingiliz frog şirketine ait 1/72 ölçeğindeki pinguin uçağı ve 1936 yılında piyasaya çıkmış. bu saatten sonra da zaten diğer şirketler de işin içine girdi ve çorap söküğü gibi kit üretilip piyasaya sürüldü.

2. dünya savaşı'nın hemen öncesinde ve savaş sırasında almanya'da, ingiltere'de, amerika'da yani savaşa doğrudan girmiş ulusların çoğunda modelcilik teşvik edildi ve özellikle çocuklar ile gençlerin bol bol uçak, gemi, tank modeli üretmesi istendi. bunun bir nedeni gençleri askerliğe teşvik etmek ve yaptıkları modellerin gerçeklerini kullanmaları istetmek yani askere daha motive girmelerini sağlamaktı. ayrıca gerçek askeri ortamlarda ihtiyaç duyulan modeller bu şekilde üretilenlerden karşılanıyordu (mesela filolarda hava-hava çarpışmalarını pilotlara daha iyi anlatmak için elde bol miktarda uçak maketi olmalıydı). neticede savaşın ilerlemesiyle ortaya ne kadar çok araç çıktıysa bu oranda paralel bir şekilde farklı plastik modeller de çıktı ve bu hobi topluma yayıldı.

savaş bittikten sonra da durum değişmedi

salt askeri araçlarla yetinmeyen üreticiler bu defa işin içine sivil araçları ve amerika ile sovyetler birliği arasında uzay rekabeti ortaya çıkınca da uzay araçlarını kattılar ve ürün skalası genişledi. ayrıca yavaş yavaş daha teknolojik şeyler de piyasaya sürülmeye başlandı; mesela elektrik motorlu modeller gibi. hastalık iyice yayılıyordu ve 1950'lerle 60'lar piyasaya japon şirketlerinin de girmesiyle bu şekilde devam etti.

elbette 70'ler ve 80'lere geldiğimizde artık plastik enjeksiyon işi daha da gelişmişti ve daha detaylı plastik modeller piyasaya çıktı

60'ların ortasından sonra piyasaya giren ve plastik modelciliği domine etmeye başlayan japon ekolü (tamiya, hasegawa) bu dönemde iyice azdı ve bugün bile üretilip satılan çoğu kit ilk defa japon üreticiler tarafından piyasaya sürüldü. bunun yanında amerikalı revell ve monogram'da hızlı bir şekilde kit üretiyordu. bu saydığım büyük şirketler haricindeki daha küçük çaplı şirketler de kendilerine göre kit üretimlerini sürdürdüler.

enjeksiyon modeller önceleri üretim teknikleri ve kalıplarının yetersizliği nedeniyle daha az detaya ve daha kaba şekillere sahipken yıllar içinde kalıp teknolojisi ilerledikçe daha detaylı ve gerçeğe uygun modeller çıkmaya başladı. mesela eskiden uçak modelleri "dışa detay" denilen bir şekilde üretiliyordu ve uçak üzerindeki panel aralıklarını manuel olarak modelci kendisi açmak zorundaydı. ama yeni nesil kitlerde panel araları "içe detay" denilen kendiliğinden oyuk bir şekilde üretildiğinden bu işleme gerek kalmadı. şu anda ilerleyen kalıp teknolojisi nedeniyle bir uçağın üzerindeki detaylar gerçeğine en uygun şekilde yapılabiliyor. elbette her zaman içe detay doğru olmaz mesela bir 2. dünya savaşı uçağında perçin detayının dışarı doğru olması gerekir çünkü o dönemde uçaklar perçinlenerek üretiliyordu. ama bir f-4e modelinde panelleri tutturan vida detayının içe doğru olması gerekir. işte bu ayrım şimdi daha iyi yapılmakta.

bu kadar tarihçe yeter. biraz da modelciliğin farklı yönleriyle ilgili bilgi verelim.

bir modeli yapmak istiyorsunuz ve kit alacaksınız. modelini yapacağınız aracın kitini elinize aldığınızda kitin plastik kalitesi, parçaların birbirine uyumu, montaj yolunun düzgünce anlatılıp anlatılmadığı, ek parça(lar) isteyip istemediği gibi bazı noktalar sizin dikkat etmeniz gereken hususlardır. örneğin çok eski kitlerde ve/veya piyasaya yeni giren bazı markalarda güzel görünseler bile yapışmamakta ısrar eden plastiklerden üretilen ve/veya birbirine uyumu çok sıkıntılı olan parçalar bulunabilir. ayrıca yapmak istediğiniz kitler karmakarışık yapım kılavuzlarına sahip olabilirler ya da bazı parçaları kitte belirtilen ölçeğe uygun üretilmemiş veyahut gerçeğe aykırı detay barındırıyor olabilir. elbette bu anlattıklarım genelde bu hobide birazcık ilerledikten sonra dikkatinizi çekecek şeyler ama yine de yeni başlamış/başlayacak biriyseniz özellikle parça uyumu sinirimi bozmasın diyorsanız bir kiti almadan önce mümkün mertebe internetteki farklı kaynaklardan taramak ya da modelci arkadaşlara sorup o kitle ilgili bilgi toplamak önemlidir.

modeli yaparken hangi teçhizatları kullanacağız sorusu kafaları kurcalayan diğer bir nokta. bu noktada yeni başlayan biriyseniz hemen hobi sitelerinden veya dükkanlarından yüzlerce liralık ekipman almanıza gerek yok. bir modelin montaj ve tesviye aşamalarında yan keski+maket bıçağı+yapıştırıcı+zımpara kağıdı dörtlüsü olmazsa olmazdır (bu hobide ekonomik çözümler her zaman iyi olmaz ama yeni başlayan birisiyseniz zaten birkaç modeli heba edeceksiniz ve bunu yaparken de en azından fazla masrafa girmeyin. zaten hobiyi sürdürecekseniz o zaman gidip profesyonel ürünleri alacaksınız ondan acele etmeyin demeye çalışıyorum.). elektrikçilerin kullandığı bir yankeski işinizi rahat görür.

maket bıçağı denilince akla sanayi tipi olanlar gelebilir ama aşağıdaki gibi bir şey alıp ucuna da sağlık malzemeleri toptancılarında (medikaller) 100'lü paketler halinde uygun fiyata satılan bisturi uçlarından alırsanız aylarca yetecek kadar bıçağınız olur.

montaj için modelcilerin yeşil kafa, beyaz kafa dediği tamiya yapıştırıcılarını ya da her oyuncakçıda bol bol bulunan iğne uçlu revell yapıştırıcıları öneriyorum.

onun dışında sakın japon, uhu filan kullanmayın her yere bulaşır bunlar eliniz, kolunuz, modeliniz mahvolabilir. 600-800 numara zımpara da parçaları çerçevelerden ayırdığınızda geride kalan pürüzleri veya parçaları yapıştırdığınızda ortaya çıkan seviye farklarını düzeltmenizde işe yarar.

maket parçalarının takılı olduğu çerçeveye sprue denir. maket yaparken bu çerçevelerden parçaları yankeski ile kopartıp, kenarında kalan pürüzleri maket bıçağı veya zımpara kağıdı ile temizlemeli ve daha sonra da yapıştırmalısınız. eğer temizleme yapmazsanız o durumda parçalar hem yerine oturmaz hem de çeşitli tesviye sorunlarına yol açar. genelde yapım kılavuzu takip edilmeli ancak kimi durumda önceden boyama ya da boya esnasında kolaylık olsun diye bazı adımları önceden ayda sonradan yapmak uygundur. örneğin bazı tankların yapım kılavuzlarında paletleri en başta yaptırıp takılması yazılıdır ama boyama sırasında palatlerin tank üzerinde olması hem tank gövdesinin hem de paletlerin kendisinin boyanmasından zorunlara, zorluklara yol açar. o nedenle bu adım doğrudan atlanabilir. işte yapıma başlamadan önce kılavuzun incelenmesi, modelin ne şekilde yapılacağının planlanması önemli olur.

eski modelciler model yapımına başlanmadan önce sprue'ların ılık sabunlu suyla yıkanmasını tavsiye eder. bunun yapılmasının amacı plastik enjeksiyon ile üretim yapılırken dökümü yapılan sprue'nun kalıptan daha kolay çıkması için kalıplara sürülen ve model plastiğine bulaşan makine yağının temizlenmesidir. bu yağı eski kitlerde kalıntı olarak sprue'nun ara kısımlarında kahverengi kahverengi görebilirsiniz. ama artık buna pek gerek yok. yeni kitler çok daha başarılı üretildiğinden artık yağa bulanmış parçalar olmuyor. ancak sprue'lar yine de yıkanabilir çünkü üzerlerinde nokta nokta plastik artıkları, tozları olabiliyor. 

montaj+tesviye aşaması

modeli yaparken kaba işçiliğinin ve montajının yapılması ve bu sırada zımpara kağıdı, maket bıçağı ile yontulması, zımparalanması, montajdan doğan hataların düzeltmelerinin yapılması yani modeli boyaya hazır hale getirme işine genelde montaj+tesviye aşaması denir. yeni başlayanlar için bazı noktalar es geçilebilir mesela uçaklarda genelde kanat-gövde birleşimlerinde boşluklar kalabilir. iki gövde parçası birleştirilirken seviye farkları oluşabilir, tankların namlularını yapıştırırken temizlemeniz gereken fazlalık çizgiler ortaya çıkabilir. bunları takmayın devam edin. hobiye yeni başlıyorsunuz ve yenilerin günahı olmaz kafa göz yara yara modeli tamamlayın. çünkü her yaptığınız model bir öncekinden daha iyi olacak çünkü hataları görecek, onları elimine etme yollarını keşfedeceksiniz. ama biraz deneyimli biriyseniz bu şeyler sizi rahatsız edecektir ve zımparadan daha farklı çözümler kullanmanız gerekir.

modelciler her zaman lego ayarında kitlerle uğraşmazlar

bazı ünlü markalar bile halen 70'li yıllarda üretilen kalıpları kullanarak üretim yaptığından ya da bu kalıplarla üretilen kitler halen piyasada olduğundan siz bir modeli yaparken çok alakasız ama modeli etkileyen montaj sorunları ile boğuşabilirsiniz.

mesela uçakların kanat-gövde, kanat-kanat, hava alığı-gövde birleşimlerinde, tankların taretlerinin üzerine takılan ıvır-zıvırlarda, namlularda vs. noktada boşluklar kalabilir.

referans video

bu boşlukların kapatılması gerekir ve bunun için farklı farklı çözümler mevcuttur. boşluk kapatmak için en sık kullanılan malzeme dolgu macunu veya modelciler arasındaki adıyla putty'dir.

bunların farklı farklı versiyonları piyasada var ama kullanım mantığı aynı. bunu alır ve boşluk kısma bir fırça veya kürdanla sürer, kuruduktan sonra da zımparalayıp tesviyeyi yaparsınız. putty plastik modelcilikte olmazsa olmaz, hayat kurtaran bir malzemedir. putty piyasaya sürülmeden evvel plastiği ateşte eritip kürdanla, telle boşluğu doldurmaya çalışan eski modelcilerin hikayelerini filan dinledim ben. onları düşününce büyük bir nimet bu.

diyelim ki modeli yapıyorsunuz ama modelce çok acayip bir boşluk kaldı ve orasını kapatmak için yarım kilo putty lazım. ne yapacağız?

çözüm belli, bu defa plastik bir parça oraya uygun şekilde kesilir, sokulur, yapışırılır ve zımparalanır. bunun için özel üretilen ince plastik çubuklar/paneller, plastik iskambil kartları veya efsane bir malzeme olan yoğurt kabı kullanılır.

yoğurt kabı deyip geçmeyin çok esaslı malzemedir ve ufak tefek de olsa sarf plastik ihtiyacını görür. modelciler arasında yetenekli adamları anlatmak için bile "yoğurt kabından tank/uçak yapıyor herif" denir. ama her yoğurt kabı uygun olmaz bu işe. yapmış olduğum denemelere göre bu hobiye en uygun kap, yoğurt kabı.

evet modeli birleştiriyoruz, tesviyesini yapıyoruz. bu anda en büyük modelci hastalığına adım atmak gerekiyor; gerçeğe uygunluk

bazı modelcilerin çok önem verdiği gerçeğe uygunluk konusu derya deniz bir alan ve kendinizi bir anda bitmek bilmeyen araştırmalar içinde bulabilirsiniz. amatör modelcilerin çoğunluğu bu işe genelde öylesine hediye edilen, hoş göründüğü için veya o aracı sevmelerinden dolayı aldıkları kitlerle girerler ve o anda kitin doğruluğu yanlışlığı o seviyedeki bir modelciyi çok ilgilendirmez. ısrar edip de bu olayı yarı profesyonel bir hobiye dönüştürdüğünüzde bu defa gerçeğe uygunluk hastalığı sizi pençesine alır. içiniz rahat etmez çünkü üreteceğiniz kitin mümkün olduğunca gerçeğe yakın olmasını arzularsınız.

işte bu noktada bir pilottan daha iyi derecede f-100 bilen, bir tankçıdan daha iyi m60 serisi tankları en küçük ayrıntılarına dek sayabilen, x hava kuvveti hakkında neredeyse bir tarihçi kadar bilgi sahibi olabilen birine dönüşmeniz an meselesidir. çünkü bu tarihsel gerçeklik ya da ecnebi deyimiyle historical accuracy olayı bir modelciye kan kusturan bir noktadır. bir telsiz anteni gerçekten gövde altında mı duracak yoksa kuyruktan gövdeye mi sabitlenecek, bir nakajima b5n'nin kanatüstü panellerindeki perçin sırası regular mı yoksa dağınık mı gider, m60a5 tankında t142 tipi palet mi var, panther hangi seri numarasından sonra çelik tekere geçti gibi gerçek hayatta normalde sormayacağınız sorular aklınızın bir köşesini tırmalar durur.

bunun ilerleyen aşamaları çok tehlikelidir ve bu açıdan ciddi tartışmalara modelcilik forumlarında sıklıkla rastlarsınız. mesela türk modelcilerin bazıları için 1945 sonrası bize verilen republic p-47 thunderbolt'ların ilk geldiğinde kanat altındaki amerikan forsunun ne şekilde silindiği yerine türk hava kuvvetleri forsunun nasıl işlendiği tartışılan bir konu olmuştur.

övünmek gibi olmasın ama benim keşfettiğim bir foto sonucunda bu tartışma bir çözüme ulaşmış durumda şu anda. mesela bir abimiz, f-100 konusundaki historical accuracy (tarihsel doğruluk) araştırması sevgisini türk hava kuvvetlerindeki f-100'ler için bir kitap yazmaya kadar götürdü. işte bu araştırma olayı böyle bir yan etkiye sahip bir durumda. fazlaca bulaşılmaması tavsiye olunur. ama elbette bu kadar ince girmek çok fazla olabilir ama yine de bir modelci çok bariz ayrıntıları araştırmalı. örneğin bir ilk nesil tiger tankına zimmerit (almanların 2.dünya savaşı'nda kullandığı ve tankların üzerine manyetik mayınların yapıştırılmasını engelleyen kimyasal kaplama) detayı eklememelisiniz çünkü ilk üretilen tiger'larda zimmerit yoktur. bu örnekte de anlaşıldığı üzere çok bariz olan şeylerde de hata yapmamak lazım.

modelciler genelde yapmayı istedikleri model için kısa da olsa bir araştırmaya girerler ve hedefledikleri aracın mümkün olduğunca en doğrusunu yapmak isterler. bu konuda yeni çıkan kitlerde çok büyük/bariz hatalar olmuyor. eskilerde var hatalı olan ama zaten o kitlere ulaşmak zor, o nedenle bir modelci olarak bilindik bir markanın yeni sayılan kitlerini alıyorsanız fazla endişelenmeyin.

bir de tarihsel araştırmalar şu açıdan yapılıyor; farklılık yaratmak

mesela elinizde m18 hellcat kiti var ama tekdüze amerikan modeli olsun istemiyorsunuz.

o zaman internete girince bir bakıyorsunuz aaa m18 hellcat yugoslav ordusunda kızıl yıldız takılı olarak da görev yapmış. hop ordan hemen kamuflajını da yugoslav ordusuna çeviriyor ve ortaya ilginç bir çalışma koyuyorsunuz. işte tarihsel araştırmaların böyle de bir etkisi var. bu noktada daha farklı uygulamalar da var ülkelerde ve siz bunları tespit edebilirsiniz, örneğin hellcat taretli t-55 gövdeli bir çeşit prototip hibrit tank yugoslav ordusunda görev yapmış. işte bu olayın daha ileri aşaması ve ben onu aşağıda "kit-bashing" başlığında anlatacağım.

araştırma noktasında özellikle boyalamalar (kamuflajlar) önemli bir adımdır

çünkü bir modeli tamamlayan en önemli şey boyamadır ve bunu doğru yapmak lazım. o nedenle mesela savaş uçağı yapıyorsanız o uçağı boyamak istediğiniz şemanın o uçağa gerçekten uygulanmış olması önemli olur. misal usaf'a mensup t-38 yapıyorsunuz ama bunu usaf sea kamuflajı boyamak istediniz. işte bu olmaz çünkü t-38'ler eğitim uçağı olduklarından vietnam'da kullanılan sea kamuflajını hiç kullanmadılar. tarihsel gerçeklik adına bunu yapmanız hatadır. ama bir f-4 uçağını alıp astar yeşiline boyayıp bazı panellerini de metalik bırakabilirsiniz çünkü her uçak astar boya yer ve astar yemeden önce panelleri metalik durumdadır. işte bunun gibi detaylar boyamalarda dikkat etmeniz ve araştırmanız gereken bir konudur. hobiye yeni başlayanlar genelde kutu üzerine bakıp kutu üzerindeki boyama resmini beğenirlerse o uçağı alırlar ama bir mig-29k'nın şu saçma boyamasına bakıp o kiti kimse almak istemez.

ama deneyimli biriyseniz ve o uçakla ilgili az biraz da araştıma yapmışsanız o kiti alıp aşağıdaki gibi boyayıp ortaya çılgın bir model çıkarabileceğinizi de unutmazsınız. o nedenle alınmak istenen kitin boyama opsiyonlarını da incelemek önemli bir adımdır.

eskitme meselesi

eğer amatörden yarı-pro'ya geçen bir modelciyseniz boyamada diğer bir önemli husus boyanın mümkün olduğunca gerçeğe uygun olmasıdır ve tam da burada karşımıza neredeyse tüm modelcileri korkutan ama yine de kendilerini yapmaktan alıkoyamadıkları "eskitme" olayı çıkar.

eskitme en kaba tabiriyle aracın üzerindeki boyanın güneş, kullanım, dış etkiler gibi sebeplerle aşınması, solması, kirlenmesi durumlarının modelciliğe yansıtılmasıdır ve modelcilerin sanatsal kabiliyetlerinin ortaya çıktığı en önemli aşamadır. örneğin barbarossa harekatı'na katılan alman grisi rengindeki bir panzer tankı ekim ayında hazirandaki gibi görünmez çünkü rus steplerinde ilerlerken güçlü güneşin altında boyası solmuş ve açılmıştır. o nedenle o döneme ait bir pzkpfw iii modeli yaparken buna dikkat etmeli. aynı şekilde uçak gemisinde kullanılan bir uçakta kanat üzerine ya da güneşi doğrudan gören yerlerde güneşe bağlı açılmalar olduğu kadar deniz tuzu etkisiyle özellikle kanat hücum kenarlarında asıl boyalarda kalkma ve astarı ortaya çıkartan bazı yıpranmalar görünür. işte siz bir modelci olarak doğru boyamayı bulup o boyamayı uygun eskitme ile tamamlamalısınız. böylece hem güzel görünen hem de gayet gerçekçi bir modele sahip olursunuz.

evet modelimizi yapıştırdık, tesviyesi bitti. modeli üzerindeki tozdan, pisten arındırmak için ılık su altında nazikçe yıkayın ve bir kenarda 1-2 gün kurumaya bırakın. şimdi boyamaya geçeceğiz.

boyama aşaması

modelimiz kuruduktan sonra boya aşamalarına hazır diyebiliriz. modeli 2 türlü boyayabilirsiniz; fırçayla veya airbrush ile. fırça ile boyarken enamel veya sürülebilir akrilik model boyaları tercih edilirken airbrush ile genelde akrilik boya kullanılır.

modelcilikte fırça ile boyama geniş yüzeylerde tercih edilmez çünkü hem boyanın kalınlığını ayarlamak hem fırça izleri olmaksızın boyamak zordur. fırça ile boyama minik parçaları boyarken daha çok tercih edilir, mesela kokpitteki ekranlar, iniş takımlarının metalik bölgeleri vb. ama hobiye yeni başlayan biriyseniz hemen gidip yüzlerce lira verip airbrush setleri, kompresörler, temizlik malzemeleri alacak haliniz yok. dolayısıyla önce fırça ile küçük ölçekli modelleri boyamak daha sonra airbrush'a geçmek her zaman izlenen yoldur. fırça ile boyamanın diğer bir sıkıntısı da bana çok uyuz gelen enamel boyaları kullanma zorunluludur. enamel boyalar böyle bildiğimiz yağlı boyalar gibi yoğun ve kalın bir tür boya olduğundan tinerle inceltmek gerekir ve tinerin kokusu, boyayı düzgün inceltmek vs insanı sinir ediyor.

airbrush olayı ise mevzunun şahlandığı yer

bizde airbrush kullanımı gazetelerin bodypaint üzerinden clickbait kastırdığı bir alan olarak bilinse de (bakınız: "ünlü futbolcunun sevgilisi kendini formaya benzetti!" başlıkları) aslında bu aletlerin hem otomotiv modifiyesi alanında hem de modelcilikte yoğun kullanımı var. piyasada her seviyedeki modelciye hitap eden çeşit çeşit airbrush bulmak mümkün ama modelcilerin genelde kullandığı double-action denilen türdeki airbrushlardır. airbrushların en büyük avantajı boyayı modele uygun kalınlıkta atmak, fırça izi vs olmadan gayet düzgün boyanmış modelleri ortaya çıkarmaya yardımcı olmak ve fırça ile verilemeyece çeşitli kamuflaj efektlerinin kolayca yapılmasını sağlamaktır. ama en büyük handikapları da titiz bir kullanım istemeleri ve her boyamadan sonra temizliğe ihtiyaç duymalarıdır. ülkemiz açısından diğer bir handikapları da tamamen yurtdışına bağlı olunan bu ürünlerde yedek parça bulmanın zorluğu ve fiyatların dövize paralel yukarı doğru zıplama eğilimidir.

internete bakarsanız çin menşeili birsürü airbrush kitini çok ucuza bulmak mümkün. gelgelelim o kitlerin bir parçası arızalandığında, mesela iğnesi eğildiğinde, yedek parça bulamazsınız çünkü her üretici farklı farklı şekile dizaynını yapar ve ona göre satar ürünü. yurdumuzda en yaygın kullanılan ve yedek parçasına ulaşabileceğiniz airbrush markası amerikan badger veya paasche'dir. dolayısıyla bu markaları tercih etmeniz uzun vadede avantajınıza olur. elbette riske girip alibaba'dan veya amazon'dan daha uygun fiyata airbursh kiti alabilirsiniz ama dediğim gibi yedek parça sorunu bir noktada o airbrush'ın perte çıkmasına neden olabilir.

airbrush aldıysanız yanına bir de kompresör almanız lazım çünkü bu aletler sıkıştırılmış hava ile çalışıyor. en küçük boyda bir sanayi tipi kompresör de alabilirsiniz ama sesi konu komşuyu delirtebilir o nedenle çok daha sessiz ve uygun şu şekil mini kompresörler işinizi görür:

sakın gidip araba lastiği şişirme kompresörü almayın. bu tip kompresörler düzgün bir hava akışı sağlamadıkları için boyamayı bir kabusa çevirebilir.

airbrushlar ile çoğunlukla akrilik boya kullanılır. bu boyalar kullanım açısından enamel boyaya göre daha rahattır ve uygulamada genelde sorunsuzdurlar. ayrıca çok geniş renk skalaları, sağlık açısından daha uygun olmaları, kolayca temizlenebilir olmaları filan tercih nedeni. piyasada çeşit çeşit akrilik boya var ama modelciler için üretilenleri almalısınız. yoksa kumaş boyamadaki akrilik boyayı alırsanız o olmaz.

boyamada çeşitli trikler var mesela kırmızı boyanmadan önce mutlaka astar beyaz atılır. beyaz boyanmadan önce de mutlaka çok açık renk gri astar atılır çünkü beyaz boya model plastiğine zor yapışır. bir modeli boyamadan önce mutlaka astar atılmalıdır. panel çizgileri belirgin olsun diye önce o çizgiler siyahla belirginleştirilmelidir, ardından astar ve en son ana renk atılmalıdır. güneşte solmuş havası verme için asıl renge beyaz katılır. güneşi gören paneller katman katman açılır. bir kabus olan metalik boyamada mutlaka siyah renk astar atılmalıdır çünkü metalik rengi en iyi o astar belli eder falan fıstık... görüldüğü gibi bu alan tamamen ayrı bir dünya, işin içine girince kafanız karışıyor iyice. o nedenle bu noktada kısa kesiyorum yalnız metalik boyamayı çok kısa anlatayım.

metalik boyama

metalik boyama bence modelcilikte en üst seviyeye çıkmanın bir ölçeği. çünkü metalik bir yüzey modeldeki tüm hataları çaat diye ortaya çıkartır. düzgün yapıştırılmayan, tesviye edilmeyen model yüzeylerini net bir şekilde belli eder. o nedenle bir modeli metalik boyayacaksanız çok iyi bir şekilde kesmeli, biçmeli, düzeltmeli ve ondan sonra boyamalısınız. yoksa elinizde hataların net bir şekilde göründüğü bir model olur. ayrıca metalik boya öncesi yukarıda dediğim gibi iyi bir astar atılması gerekir.

modelimizi boyadıktan sonra vernikleme yapmalıyız. bunun 3 nedeni var. öncelikle asıl boyayı korumalıyız. ikincisi kirletme/eskitme yapılacak yüzey biraz kaygan olmalı. doğrudan model boyası üzerine kirletme yapamazsınız. üçüncüsü modellerin üzerlerindeki çıkartmaların yapıştırılması için önce parlak vernikle verniklenir. burada modeli hangi tür boya ile boyadıysanız ona göre vernik kullanmanız lazım. özel modelci verniklerini tercih edebileceğiniz gibi amerikalı modelcilerin ekonomik çözümü olan vernik içerikli yer cilalarına dek geniş bir skala mevcut. vernik atıldıktan sonraki aşama ise çıkartmaların yapıştırılması. modellere uygulanan çıkartmalara dekal deniyor ve biraz ılık suyun içine atıp bağlı oldukları kağıttan kurtulmaları ve akabinde bir fırça ile yerlerine konması gerekiyor. sonra decal fixer sıvıları ile de yerlerine sabitlenip bulundukları yerin şeklini almalılar. mesela altında panel çizgisi varsa dekal o çizginin şeklini almalı yoksa gerçekçi görünmez. dekal aşaması biraz sorunludur çünkü kitlerin dekallerinde eskiden genelde ucuza kaçılır ve çok kalın dekaller basılırdı ama şimdilerde cartograf firması ve bireysel üretimler sayesinde gayet başarılı dekaller üretiliyor.

dekal olayı sizin kişisel yeteneğinizi göstereceğiniz bir alan aslında. kaliteli bir yazıcı ve uygun dekal kağıdı ile siz de evde kendi dekalinizi basabilirsiniz. biraz bilgisayar bilgisi ve birkaç deneme ile başarılı sonuçlar alınabiliyor. ayrıca bu alanda çok fazla ürün var ve illa kitlerden çıkanlara mahkum değilsiniz. ayrıca psikopata bağlayıp dekallerle verilen bazı figürleri airbrush ile boyamak da mümkün. misal slovakya hava kuvvetleri'nin aşağıdaki uçağını üreten academy firması üzerindeki dijital kamuflajı dekal olarak kite koymuş ama bu boyama pekala yapılabilir. o nedenle bazen kolaya kaçmayıp boya yapmak çok daha başarılı sonuçlara neden olabilir.

dekaller de eklendikten sonra modele bir kat daha vernik atılır ve bundan sonra en zevkli kısım olan eskitme/kirletme aşaması başlar.

eskitme/kirletme olayı dedik

aslında bu mevzu boya+eskitme/kirletme aşaması olarak boyanın devamı olarak düşünülmelidir ve ecnebiler tarafından weathering olarak adlandırılır. modelinizin gerçeğe en uygun görünmesi için boya ile ilgili bazı detayların modele eklenmesi demektir. mesela egzos izleri, çamur lekeleri, is, kir, boya atıkları, korozyon etkileri, solma, pas, yağ-yakıt akıntısı, su lekesi, çamur vb. akla gelebilecek her türlü boya etkilenmesi bu aşamada yapılır. bunun için birçok yöntem ve malzeme var. son yıllarda piyasaya çıkan ve bir devrim yaratarak eskitme/kirletme alanında modelcilerin işini çok kolaylaştıran ak interactive markasının ürünleri şu anda piyasaya hakim durumda. inanılmaz bir ürün yelpazeleri var. mesela çamur için kullanılan malzemelerden tutun da pigment adındaki toz efekti malzemelerine, tankların yakıt depoları etrafını boyayabileceğiniz yağ-yakıt akıntılarına dek neredeyse aradığınız her ek boya detayı bu markada mevcut. bunlar uygulaması çok basit şeyler ama modele harika bir detay yoğunluğu ekliyorlar ve feci gerçekçi gösteriyorlar. fırçayla falan basitçe uygulayabileceğiniz şeyler bunlar ve bol miktarda eğitim videosu da internette var.

bu aşamada bitince son bir kat mat vernik atılır ve model artık sergilenmeye hazırdır.

modelcilikte daha spesifik alanlar

başlangıçta modelcilik türlerini sayarken what-if`'cilik, scratch building'cilik, kitbashing'cilik, dioramacılık filan dedim. bunlar plastik modelciliğin üst seviye alanlarıdır ve belli bir seviyede uzmanlık ister.

what-if'cilik, bir tarhi olay veya üretilen bir araç öyle olmasaydı da ya şöyle olsaydı diye ortaya çıkartılan ve tamamen hayal ürünü olan araçlardır. örneğin bu alandaki en meşhur örnek alman ağır tank destroyeri krokodil'dir.

e-100 tankı şasesi üzerine klasik alman tank destroyer konsepti konularak hazırlanan ve 70'li yıllarda ortaya atılan bir what-if projesidir. kökeni de almanların savaş sonu projesi olan entwicklung serisinin içinde "bir ağır tank destroyer içerse o tank nasıl olurdu ve ismi ne olurdu acaba?" diye kafa yoran birkaç modelcinin çalışmasına dayanır. almanların kesinlikle böyle bir projesi olmadığını şu anda biliyoruz ancak krokodil efsanesi öyle bir hale geldi ki gerçek zannedilmeye başlandı. işte what-if böyle birşey yani siz oturup "ya aslında biz 1974 kıbrıs barış harekatı'nda ele geçirilen t-34'leri alıp m47'lere taksaydık ne olurdu?" diye birşeyler yapabilirsiniz. işte bu noktada diğer bir plastik modelcilik alanına giriyoruz; kitbashing.

kitbashing en kaba tabiriyle 2 veya daha fazla kitin gerekli parçalarının birleştirilip tek bir araç üretilmesi olayıdır. what-if ile birleştirilip acayip şeyler de üretebilirsiniz veya özel olarak üretilen bir tankı da modelleyebilirsiniz. örneğin israil ordusunda kullanılan bir tiran 5sh tankını yapmak istiyorsunuz. bu durumda elinizdeki t-55 kiti ile ingiliz l7 topuna ve diğer ıvır zıvırlara sahip bir m60 kiti varsa bu iki kitten alınan parçalarla tiran 5sh tankı üretilebilir. bu olaya da kitbashing denir.

dioramacılık ise belli bir sahnenin modellerle canlandırılmasıdır

bu noktada işin içine figür boyama da girer çünkü çoğu diorama da figür de vardır. dioramacılık sağlam araştırma ister çünkü eğer bir what-if, fantezi diorama yapmayacaksanız diorama içinde bulunan her öğenin aynı zaman diliminde varolmuş olması gerekir. bundan başka dioramalar için zemin yapımı, su yapımı, çayır-çimen yapımı vs şeyler ayrıca farklı mimari malzemeler kullanımını gerektirir. uğraştırıcıdır ama ortaya çıkan sonuçlar harikadır.

geleyim plastik modelciliğin ilahı olma noktasına; scratch building

bu modelde bazı parçaların veya modelin tümünün elle üretilen parçalarla yapılması olayıdır. çok detaylı hazırlıklar ister, ciddi emek ve zaman gerektirir. bu olay aşmışlık gerektirir, erenlerin sabrını gerektiri ama ortaya çıkan sonuç harikadır. şu galeride bu yolla yapılan bir f-15 var, bunu yapan adam yarışamda derece aldı bu modelle ama inanılmaz detayları var. yani bu işi yapmak çok çok zor ama sonuçta da ortaya böyle bir şey çıkıyor.

bundan başka son dönemde modellerin detaylarını arttırmak için photo-etched veya metal üretim malzemeler kullanma alışkanlığı başladı

özellikle silah namluları, paletler filan metal olabiliyor. ayrıca plastikle yapılması zor olan bazı detaylar phot-etched malzemelerle modele japon yapıştırıcısı ile eklenebiliyor. bunlar çok çeşitli şeyler ve hangi modeli yapacaksanız ona göre türlü türlü ürün var. istediğiniz şeyi arayıp kesenize göre alışverişler yapmak mümkün. kullanılmaları şart değil ama kullanılınca da güzel görünüyorlar.

modelcilik arkadaşlığı diye bir şey var

model yapanlar birbirini bilir, tanır. çünkü gerek forumlardan gerek yarışmalardan bir dostluk oluşur. ülkemizde her sene yapılan sabit modelcilik yarışmaları var. ankara hava müze komutanlığı, istanbul hava müze komutanlığı, hava harp okulu ve ankara'da fnss kara araçları yarışması her sene oluyor. buraya gelen ve eserlerini sergileyenler hem görüş alışverişinde bulunur hem yarışır hem yeni dostluklar kurar. güzel şeydir plastik modelcilik. herkese tavsiye olunur.

uzun oldu ama olayı anlatabildim sanırım. eklemeler yapabilirim, entry kabarabilir ama şimdilik yeterli diyorum.

herkese iyi modeller...