Caz Tarihi İçinden Rüzgar Gibi Gelip Geçen Adam: John Coltrane
kimdir?
john william coltrane (d. 23 eylül 1926; hamlet, north carolina - ö. 17 temmuz 1967; long island, new york) amerikalı caz müzisyeni ve saksafoncu. kendine özgü saksafon çalma stiliyle ve besteleriyle günümüzde joshua redman, archie shepp, jeff kashiwa ve stanley turrentine gibi birçok caz saksafoncusuna ışık tutmuş, çalışmalarına esin kaynağı olmuştur.
coltrane, doğumundan itibaren hep müziğin içerisinde olmuştur. babası birçok enstrümanı çalabilen birisidir ve oğlunun da enstrüman çalmasına yardımcı olmuştur. zaten liseyi de doğduğu yer olan north carolina’da bir müzik okulunda okumuştur. daha sonra eğitimini alto saksafon üzerine sürdürmüştür. 1938 yılının sonlarından başlayarak birkaç ay içerisinde teyzesi, büyükannesi ve dedesi ve son olarak da babası ölür. ikinci dünya savaşı’na amerikan deniz kuvvetleri bünyesinde hawaii’de katılmıştır ve orada da çalmaya devam etmiştir. savaştan sonra eddie vinson band’de tenor saksafon çalmaya başlar. o günler için şöyle demektedir: “benim için daha geniş bir dinleme alanı açılmış oldu. bu sayede 40’larda yapılan birçok şeyi anlama fırsatım oldu. çünkü önceleri onları sadece duygusal anlamda hissedebiliyordum.”
1955 ile 1958 yılları arasında miles davis quintet’te çalar ve bu grup onun müzikal gelişimini önemli ölçüde şekillendirir. şöyle demektedir: “miles’ın müziği, fazlaca bir özgürlük veriyordu bana.” 1960’da kendi quartetini kurar. bu quartette piyanist mccoy tyner, davulcu elvin jones, basçı da jimmy garrison’dır. bu grupla sadece kendi kariyerinin değil, aynı zamanda caz tarihinin de en önemli albümlerini kaydeder. bunlar içerisinde 1965 yılında çıkan a love supreme albümü en önemlisidir. coltrane, 1967 yılında karaciğer kanserinden ölür. coltrane, çalış tekniği ile kendinden sonraki birçok müzisyeni derinden etkilemiştir. 1965’te down beat dergisinin onur listesine dahil olur. 1972’de a love supreme, 2001’de de my favorite things albümleri 500.000’den fazla satarak altın plak kazanır. 1997’de de grammy yaşam boyu başarı ödülü’ne layık görülür.
john coltrane - blue train
caz tarihini değiştirebilen 5 müzisyenden biri kabul edilir
(diğerleri: duke ellington, miles davis, louis armstrong, billie holliday) çok önemli bir saksafon virtüözüdür (kariyeri boyunca stilini sürekli değiştirmiştir) ve biraz geç keşfedilmiştir. dikkati ilk kez 1955'de 29 yaşında sideman olarak çekmiştir. 1960'da solo kariyerine geçmiştir. 1967'de ölmüştür. hayatının büyük bölümünü eroinman olarak geçirmiştir. belirgin üç dönemi vardır: solo öncesi miles davis/kısa monk/cannonball adderley dönemi, klasik quartet dönemi ve free caz dönemi... cazdan nefret ediyorsanız bile en azından bir kere naima'yı dinlemelisiniz.
ve bir not: coltrane'i dünyaya tanıtanların başında (bir sürü cazcıyı tanıtan, örn: charles mingus, modern jazz quartet, örnette coleman, eddie harris, hank crawford) ahmet ertegün'ün kardeşi nesuhi ertegün gelir.
john coltrane - naima
ilginç bir anekdot
60'lı yılların ortalarında lsd ile yaptığı deneyler sırasında san francisco'daki caz atölyesinde bir gösteriye katılır ve ortalığı kasıp kavurur. seyirciler arasında saint john kilisesi kurucularından franza king de vardır. coltrane'den inanılmaz etkilenen king sonralarda coltrane'i tabiri caiz ise tanrı olarak tanımlar. daha sonra ise tanrı sıfatı yerini gerçek azizliğe bırakır ve kendisi artık (bkz: st. john coltrane) olarak anılır. hala saint john kilisesi faaliyet göstermekte ve coltrane resmi azizler listesinde bulunmaktadır.
john coltrane - in a sentimental mood
albümleri şöyle
sözle anlatılamaz bu müzik dehasının 40’lı yıllarda başlayan profesyonel müzik hayatı, karaciğer kanserinden öldüğü 17 temmuz 1967’nin, 17 mart’ına kadar sürmüştür. cazın tanınmış diğer dehaları kendisiyle mutlaka birlikte çalışmış, onun yeteneklerinden pek çok şeyi kendilerine katmışlardır.
müzik yaptığı dönemde gerek stüdyo tekniklerinin ve gerekse canlı kayıt tekniklerinin bugüne göre çok geri olması nedeniyle, bilinen konser ve stüdyo kayıtlarının pek azı albüm olarak günümüze ulaşabilmiş; bazıları master kayıt bantlarına ulaşıldıkça, yeni keşifler ve dolayısıyla yeni parçaları, yeni yorumlarıyla birlikte yeni müzik tatları da ortaya çıkıyor. bunlardan en sonu ve bu yıl ortaya çıkarılanı thelonious monk birlikte 1957’de oluşturdukları üçlünün (trio’da üçüncü kişi bass’da wilbur ware) kayıtları henüz keşfedilmiş ve bu sene caz severlere albüm olarak armağan edilmiştir.
bu müzik dehasının, bazıları ölümünden sonra keşfedilerek albüm haline getirilmiş diskografisinden, bir caz severin arşivinde mutlaka olanlardan bir kısmı şöyledir:
.blue train (1957) (ilk albümü)
·giant steps (1959)
·my favorite things (1960)
·coltrane plays the blues (1960)
·ole coltrane (1961)
·live! at the village vanguard (1961)
·impressions (1963)
·a love supreme (1964)
·ascension (1965)
·meditations (1965)
·live! at the village vanguard again (1966)
·expression (1967) (hayattayken kaydedilen son albümü
·interstellar space (1967, (ölümünden sonra)