Çerkes Kültüründe İnsanı Dayaktan Beter Dumura Uğratan Söz: Haynap
çerkes dilinde "ayıp" anlamına gelir. her türlü saygısızlık ve onaylanmayacak hareket bu kapsama girer, yapmaktan özenle kaçınılması gerekir. bir nevi tek kelimelik adab-i muaşeret kuralıdır.
çerkezce çok utanç verici, kınanası durumlar halinde söylenen kelimedir. hatta adige'lerin "haynape soğuş" dedikleri bir durum vardır ki bu haynap'ın bir üst kademesi olarak tanımlanabilir. ("rezil rüsva" anlamında)
fakat yine de çerkes kültüründe her şey haynapa değildir. haynapa, toplumun değerlerini ayaklar altına alacak kadar ciddi boyuttaki ayıplara verilen isimdir. yämuk da denir buna, özellikle kabartaylar yämuk der. toplum ilişkileri önemlidir ve bilmiyorsanız şayet, bu kadar iddialı sözler kullanmaktan kaçının.
haynapa öyle her yerde, yerli yersiz kullanılmaz. hele, çocuklara kızarken yanınızda bir büyük falan varsa asla kullanılmaz. asıl bunu sürekli kullanmak ayıptır; birine toplum içindeyken haynapa demek ağır bir laftır. gurur kırar. yani, misafirlikte bir çocuk biraz yaramazlık yapsa kimse çocuğa haynapa demez. dememeli. çocuk arsızsa başka tabii.
haynapa nedir?
size gelen misafiri karşıladığınızda, misafirden benzin parasını istemektir,gelenin önüne yemek çıkarmamaktır,
toplum içinde küfür etmektir,
anayı babayı sokağa atmaktır, vs...
bu gibi durumlar zaten neredeyse tüm toplumlarda ayıptır. bize özgü değil.
ufak tefek ayıplar için "napa tex"(x sesi hışırtılı bir h ile okunur) denir. tam anlamıyla yüzsüz anlamına gelen "napa y'ap" da kullanılabilir. öyle olur olmadık millete haynapa diyip, kendinizi gülünç duruma düşürmeyin.