Çinli Kadınların Küçük Ayaklı Olma Uğruna Kendilerine Eziyet Ettiği İlginç Gelenek: Lotus Ayak
lotus ayak geleneği(foot binding), çin'de kadınların ayaklarını sıkı sıkı bandajlayıp (kimi zaman üstüne demir ayakkabılar giydirilmesiyle de pekiştirilen) ayakların gelişimini bozarak ayak yapısını değiştirme geleneği. bu eylem sonucunda oluşan o tuhaf ayak yapısına da "zambak ayak" deniyor. burada da kastedilen, sımsıkı sarılan ayakların başparmağının havaya bakarken diğer parmakların aşağıya dönmesi, bandajla ayağa yapıştırılması sonucunda görüntünün zambak taç yapraklarına benzemesi durumu.
hatırladığım kadarıyla, "zambak ayak" meselesinin eski bir imparatorun, güzel dans eden bir cariyesine ayaklarının başparmağını havada bırakacak şekilde sararsa daha güzel dans edeceğini söyleyip öyle sarılmasını emretmesiyle başladığını okumuş idim. (tabii bu gerçek mi bilinmez, ama mitleştirilmesi bu şekilde.) ama bu adetin bu kadar tutulmasının sebepleri tabii ki farklı... eşleri tarlada çalışmak zorunda kalmayan zengin erkekler, kendileri yokken kadınlarının evde onları beklediğinden de emin olmayı hep istemiştir. eh, evdeki hizmetliler de rüşvet verilemeyen yaratıklar değiller. ancak ayakları bu şekilde sarılan bir kadın yürüyemez, hızlı hareket edemez, dışarıdan bir müdahaleyle kötürüm bırakılmıştır. bu sebeple de çoğu zaman tahtırevan benzeri şeylerle taşınırlar, böylece habersizce evden çıkıp bir yerlere gidemezler. (rüşvet verip gizlice dışarıya taşınmasını sağlayabilir ama herhalde kocca bir tahtırevanın sokaklarda gözden kaçması epey zordur. yani gizli saklı bir şey yaptığında yakalanma ihtimali yükselir.)
üstelik, sizin arabanız ya da tahtırevanınızla taşınan bir kadın, herkesin sizin "ne kadar zengin" olduğunuzu bilmesini de sağlar, öyle ya, karınızın çalışmasına ihtiyaç duymadığınız gibi emrine hizmetkarlar da verebiliyorunuz demektir. keza karınız evde otururken bile yine ona hizmet edecek insanlara muhtaçtır. tüm bunların yanında, işin içinde bir de herhangi bir şeyi "güzel olan bu" diye dayatıp (gerçekten güzel bulup-bulmamaktan da bağımsız olarak) yaptırabilmenin verdiği bir tatmin de olsa gerek.
mao'nun devriminden sonra elbette bu adet yasaklanmış, ama varlığını gizli gizli sürdürmeye de devam etmiş. (mao da az değil tabii, bu kötürümleştirilmiş kadınları "sağlıklı" insanlarla bir tutarak ağır işler yaptırması durumu var.) az evvel bu son "zambak ayaklı" kadınların fotoğraflarının bulunduğu bir habere rastladım. hayatım boyunca ayakları sarılıp demir ayakkabı giydirilen çinli kadınları duydum-okudum ama hiç bu kadar net fotoğraflarını görmemiştim. insan bir fena oluyor. http://www.huffingtonpost.fr/…photos_n_5499708.html
bu kadar insafsız olmasa da, benzer mantıkla uygulanmış bir diğer asyalı gelenek de japon kadınları arasında var. yalnızca çok zengin hanımların giyebildiği kimonoların eteklerinin ne kadar dar olduğu hiç dikkatinizi çekmiş midir bilmem, ancak onların içinde yürümek gerçek bir ıstıraptır. ufacık adımlar ata ata yürümek zorundasınız, haliyle hızlı olamazsınız, zaten nefes nefese kalırsınız (insanlar hızlı hızlı yürürken onlara yetişeceğim diye dilleri dışarı sarkan kısa bacaklı, ufacık köpekleri düşünün, işte onun kadar acımasızca...) isteseniz de koşamazsınız, zira eteğin darlığı şöyle rahat bir adım atmanıza izin vermez. haliyle siz de koşup kaçamayacak, sadece erkeklerin göz banyosu için mini mini adımlarla ortalıkta salınacak bir canlıya dönüşüverirsiniz. halbuki köylü kadınlar çalışmak zorunda oldukları için bol ve rahat kıyafetler giyerler. eh, tabii avrupa'da da korsenin daha ziyade üst tabakadan kadınlarca giyildiğini hatırlatmakta fayda var. zengin erkeklerin güzellik standartlarını yakalamak, yüksek tabakadan kabul gören bir hanım olabilmenin başlıca yolu.
bunun muadil uygulamalarını günümüzden devşirmek size kalmış...
ekleme: bu adetin mao devriminden sonra yasaklanması kısmı eksik olmuş, bu adet ilk olarak "imparatoriçe cixi tarafından, opium savaşlarından sonra ülkeye yayılmış olan hristiyan misyonerlerin de baskısıyla 1902'de yasaklanmış"(bkz: #43556552) , mao'yu bu yasağı tekrarlayan ve katı bir şekilde uygulamaya döken olarak tanımlamak daha doğru olurmuş. (öncesinde çok katı şekilde uygulanmadığını düşünme sebebim hâlâ böyle ayaklara sahip olan kadınların yaşaması. eğer yasak çok sıkı uygulansaydı bu ayaklara sahip olan kadınlar muhtemelen çoktan ölmüş olurdu diye düşünüyorum.)