pandemiyi bitirmesi umuduyla yüklenilen aşı geliştirme çalışmalarının ardından elde edilen aşıların kalıcı çözüm ortaya çıkarmadığı anlaşıldığından, sürekli hastalanan bireylerin iyileşmelerini sağlayacak güvenli ilaçların dolaşıma girmesi büyük önem kazandı. bu saikle, dünyadaki covid-19'u hedef alarak üretilen ve faz 4 aşamasına ulaşmış olanlarla en az faz 1 aşamasında bulunan tüm terapötik covid-19 ilaç çalışmalarının tam listesini derledik. buyrun başlayalım:

molnupiravir

(eski adıyla mk-4482 ve eıdd-2801) olarak bilinen lagevrio : antiviral. 3.faz çalışması devam ediyor. birçok ülkede acil kullanım onayı aldı. merc tarafından üretildi. ilk verileri "hastahane yatışları ve ölümleri %50 düşürüyor" şeklinde verip daha sonra "%30" olarak düzelttiler. ilaca kullanım izni veren ülkelerin içinde türkiye'de bulunuyor.

veklury (remdesivir)

antiviral. üreticisi gilead sciences. pandeminin ilk yılında gündemi meşgul etmiş olan, fda tarafından onaylı, 5 günlük bir kürünün 3500 dolar olduğu antiviral ilacın daha uygun fiyata sahip olacağı açıklanan tablet versiyonudur. 2.-3. kombine faz çalışması devam ediyor.

paxlovid 

(pf-07321332) + ritonavir: antiviral. kombine 2.- 3.faz çalışması devam ediyor. fda onayını aldı. pfizer üretiyor. pfizer tarafından hastahane yatışları ve ölümü tüm varyantlarda %75'in üzerinde engellediği rakamları ile lansmanı yapıldı. şimdilik bu pazardaki en önemli oyuncu konumundaki ilaç çalışmasıdır.

kolşisin (mitigare, colcrys)

antigut ajanı. geliştiricileri nhlbı, bill ve melinda gates vakfı, quebec hükümeti. üst finansör olarak görünen kurum montreal kalp enstitüsü. 2.-3. kombine faz çalışmaları devam ediyor.

ivermectin

antihelmintik. eski ilaçların covid-19 tedavisinde kullanılma ihtimali olduğu için denenen, işe yaradığı ile yaramadığı arasında dünyayı bölen ve ilk olarak hayvanlarda parazit sorunu için üretilmiş ilaçtır. panama ve kimi latin amerika ülkelerinde onaylanmıştır. bir ara hindistan tarafından da kullanılmış, daha sonra kullanım izni iptal edilmiştir. fda ve dsö kullanılmaması yönünde görüş bildirmiştir. dünya çapında 2. ve 3. fazlarda devam eden deneme çalışmaları vardır.

evusheld 

(tixagevimab ve cilgavimab; azd7442): monoklonal antikor. astrazeneca üretiyor. 3.faz çalışması devam ediyor.

regkirona

(regdanvimab, ct-p59): monoklonal antikor. celltrion üretiyor. 3. faz çalışması devam ediyor.

actemra/roactemra 

(tocilizumab): il-6 reseptör agonisti. roche üretiyor. 3. faz çalışması devam ediyor.

amubarvimab ve romlusevimab

(eski adıyla brıı-196 ve brıı-198): monoklonal antikor. geliştiricisi `brıı-198)brii biosciences limited, finansörü bizzatniaid` ( amerikan ulusal alerji ve bulaşıcı hastalıklar enstitüsü). 3. faz çalışması devam ediyor.

heparin (uf ve lmw)

antikoagülan. üreticisi nhlbı, finansörü operation warp speed yoluyla abd hükümeti. 2.-3.-4. kombine faz çalışması devam ediyor.

vascepa (ikosapent etil)

lipid düşürücü. üreticisi amarin. 2.-3. kombine faz çalışması devam ediyor.

xevudy olarak da bilinen sotrovimab (vır-7831, gsk4182136) : monoklonal antikor. üreticisi glaxosmithkline. kombine 2.-3. faz çalışması devam ediyor.

bamlanivimab + etesevimab kombinasyonu : monoklonal antikor. üreticisi lilly junshi biosciences, finansörü operation warp speed yoluyla abd hükümeti. 2.-3. kombine faz çalışması devam ediyor.

lenzilumab : monoklonal antikor. üreticisi insanijen ve catalent, finansörü bizzat niaid ( amerikan ulusal alerji ve bulaşıcı hastalıklar enstitüsü). 1.-2. kombine faz çalışması devam ediyor.

casirivimab/imdevimab (regen-cov, regn-cov2) : antikor kokteyli. üreticisi regeneron. 2.-3. kombine faz çalışması devam ediyor.

at-527 : antiviral. üreticisi atea pharmaceuticals, ınc. 2.-3. kombine faz çalışması devam ediyor.

zyesami (aviptadil, rlf-100) : vip . üreticisi nrx pharmaceuticals. 2.-3. kombine faz çalışması devam ediyor.

kevzara (sarilumab) : il-6 reseptör agonisti. üreticisi sanofi. 2.-3. kombine faz çalışması devam ediyor.

ensovibep (mp0420) : antiviral. üreticisi novartis. 2.-3. kombine faz çalışması devam ediyor.

sti-5656 (abivertinib) : tirozin kinaz inhibitörü. üreticisi sorrento therapeutics. 2. faz çalışması devam ediyor.

olumiant, baricinix (baricitinib) : jak inhibitörü. üreticisi eli lilly, finansörü bizzat niaid ( amerikan ulusal alerji ve bulaşıcı hastalıklar enstitüsü). 3.-4. kombine faz çalışması devam ediyor.

sng001 : antiviral. üreticisi sinairgen. 2.-3. kombine faz çalışması devam ediyor.

kineret (anakinra) : interlökin-1 reseptör antagonisti. üreticisi sobi inc. değişik şirketler tarafından 1. ile 3. faz arasında çalışılıyor.

deksametazon (birçok marka çalışıyor) : glukokortikoid. üreticisi oxford üniversitesi. 2.-3. faz çalışmarı devam ediyor.

pepsit (famotidin) : h2 engelleyici. johnson&johnson, merck, northwell health ve yamanouchi ilac şirketlerinin ortak çalışması. 3. faz çalışması devam ediyor.

opaganib : sfingosin kinaz 2 inhibitörü. üreticisi redhill biopharm. 2.-3. kombine faz çalışmaları devam ediyor.

remicade (infliximab) : monoklonal antikor. üreticileri uhb, `birmingham ulusal sağlık araştırmaları enstitüsü biyomedikal araştırma merkezi` (nıhr brc) , ncat's, barda. 2.-3. kombine faz çalışmaları devam ediyor.

tempol (4-hidroksi-tempo) : oral antiviral. adamis pharmaceuticals, nıh/eunice kennedy shriver ulusal çocuk sağlığı ve insan gelişimi enstitüsü işbirligiyle üretiliyor. 2.-3. kombine faz çalışmaları devam ediyor.

pyramax (artesunate/pyronaridine) : antimalarial. shin poong pharmaceutical co. ltd. tarafından üretiliyor. 2.-3. kombine faz çalışmaları devam ediyor.

artesunate : artemisinin. üreticisi liu xu. 2. faz çalışması devam ediyor.

xvr011 : tek alan bazlı anti-covıd-19 antikoru (vhh-fc). üreticisi exevir bio bv. 1. faz çalışması devam ediyor.

vyrologix (pro 140, leronlimab) : monoklonal antikor. üreticisi cytodyn. 2b-3. faz çalışması sürecinde.

gleevec/glivec (imatinib) : tirozin kinaz inhibitörü. üreticisi novartis. 2.-3. kombine faz çalışmaları devam ediyor.

foipan/foistar/dwj1248 (kamostat mesilat) : serin proteaz inhibitörü. üreticisi ono pharmaceutical. 2.-3. kombine faz çalışmaları devam ediyor.

ılaris (canakinumab) : monoklonal antikor. üreticisi novartis. 3. faz çalışması devam ediyor.

eliquis (apixaban) : antikoagülan. nhlbı tarafından geliştirilip abd hükümetine bağlı operation warp speed tarafından finanse edilmektedir. 3.-4. kombine faz çalışmaları devam etmektedir.

avigan (favilavir/avifavir) : antiviral. fujifilm toyama chemical ve zhejiang hisun pharmaceutical tarafından ortaklaşa üretilmektedir. 2.-3. kombine faz çalışmaları devam etmektedir.

xeljanz (tofacitinib) : jak inhibitörü. üreticisi pfizer. bir çok ülkenin ulusal sağlük kuruluşları ile ortaklaşa çalışılmaktadır. 2. faz çalışması devam etmektedir.

bms-986414/bms-986413 : monoklonal antikor. rockefeller üniversitesi, bristol myers squibb, amerikan aıds klinik araştırmaları grubu tarafından ortaklaşa geliştirilmiştir. abd hükümeti tarafından finanse edilmektedir. 2.-3. kombibe faz çalışmaları devam etmektedir.

sabizabulin (veru-111) : oral cytoskeleton disruptor. üreticisi veru ınc. 2.-3. kombibe faz çalışmaları devam etmektedir.

tavalisse (fostamatinib) : tirozin kinaz inhibitörü. üreticisi rigel pharmaceuticals, ınc. finansörü london kraliyet üniversitesi. 1.-2.-3. kombine faz çalışmaları bir arada devam etmektedir.

farxiga (dapagliflozin) : `oral sodyum-glukoz yardımcı taşıyıcı 2 (sglt2) inhibitörü. üreticisiastrazeneca`. 3. faz çalışması devam etmektedir.

apn01 : rhace2. üreticisi apeiron biologics. 2. faz çalışması devam etmektedir.

trv027 : at1 receptor selective agonist. üreticisi trevena. 1/4 faz çalışması aşamasındadır.

txa127 : `anjiyotensin-(1-7) peptidi. üreticisicolumbia university ırving medical center`. 2. faz çalışması devam etmektedir.

vır-7832 (gsk4182137) : monoklonal antikor. üreticiler vir biotechnology ve gsk. 1b/2a faz çalışmasına devam etmektedir.

carragelose, nasitrol (carrageenan nasal spray) : antiviral. üreticisi marinomed biotech ag. 4. faz çalışması devam etmektedir.

ly-cov1404 : `glikoprotein reseptörü bağlayıcı alana özgü antikor. üreticisieli lilly`. 2. faz çalışması devam etmektedir.

nt-300 (nitazoksanit uzatılmış salımlı) : antiviral. üreticisi romark laboratories l.c. 3. faz çalışmaları devam etmektedir.

sab-185 : poliklonal antikor. üreticisi sab biotherapeutics. finansman abd hükümeti. 2.-3. kombine faz çalışmaları devam etmektedir.

c135-ls/c144-ls : monoklonal antikor. üreticisi rockefeller üniversitesi. finansman abd hükümeti. 2.-3. kombine faz çalışmarı devam etmektedir.

brilacidin (pmx-30063) : `host defense protein (hdp) mimetic. üreticisiınnovation pharmaceuticals`. 2. faz çalışması devam etmektedir.

bucillamine : antiromatizmal ajan. üreticisi revive therapeutics ltd. 3. faz çalışması devam etmektedir.

abx464 : hıv-1 rev protein inhibitörü. üreticisi abivax. faz 2b/3 çalışmasını sürdürüyor.

metformin (glukofaj, glumetza, riomet) : biguanid. üreticisi minnesota universitesi. 2.-3. kombine faz çalışması devam etmektedir.

ptc299 : `dihidroorotat dehidrojenaz (dhodh) inhibitörü. üreticisiptc`. 2.-3. kombine faz çalıâmaları devam etmektedir.

calquence (acalabrutinib) : kinaz inhibitörü. üreticisi astrazeneca. 2. faz çalışması devam etmektedir.

etesevimab (ly-cov016, js016) : monoklonal antikor. üreticisi lilly. 1. faz çalışmasına başlamıştır.

humira (adalimumab) : anti - tnf. üreticisi oxford üniversitesi. 2. fazın 2. aşamasını test etmektedir.

ultomiris (ravulizumab) : monoklonal antikor. üreticisi alexion. 3. faz çalışmasına devam etmektedir.

covı-amg/covı-drops (stı-2020) : monoklonal antikor. üreticisi sorrento therapeutics. klinik deneylerden sonra 1. faz aşamasına geçmiştir.

galidesivir : antiviral. üreticisi biocryst pharmaceuticals. finansör abd hükümeti. 1. faz çalışmasını gerçekleştirmektedir.

kaletra (lopinavir-ritonavir) : hıv proteaz inhibitörü. üreticisi abbvie. 2. fazın 4. aşamasını test etmektedir.

covı-guard (stı-1499) : monoklonal antikor. üreticisi sorrento therapeutics. 1. faz çalışmasına devam etmektedir.

pf-00835321 (pf-07304814) : küçük molekül inhibitörü. üreticisi pfizer. 1. faz çalışmasını gerçekleştirmektedir.

rhu-pgsn (gelsolin) : rekombinant insan plazması. üreticisi bioaegis therapeutics. 2. faz çalışmasını gerçekleştirmektedir.

görüldüğü üzere ilaç çalışmalarında öne çıkan 3 kategori mevcut

1. pandemiden önceki yıllarda başka hastalıkları hedefleyerek üretilen kimi ilaçların covid-19 tedavisinde denenmesi.

2. covid-19'a karşı yeni antivirallerin üretimi.

3. çeşitli ülkelerde ve çeşitli firmalar ile organizasyonlar tarafından yoğun olarak monoklonal antikor üretme çalışmalarına yoğunlaşma.

aynı zamanda abd hükümetinin operation warp speed organizasyonunu kullanarak işbirliği yaptığı üniversite ve ilaç şirketlerine yoğun destek verdiğini ve finans sağladığını görüyoruz. ilaç üretimi çalışmalarına destek veren ülkeler arasında abd'nin ardından ingiltere, almanya, hindistan avustralya ve japonya geliyor. verilerini paylaşmamayı tercih ettiği için çin halk cumhuriyeti hükümeti ve çin halk cumhuriyeti menşeli organizasyonları bu listeye şimdilik dahil etmedim.

durdurulan projeler

ve yine yukarıda saydığımız devam eden ilaç çalışmalarının yanında geliştirilmesi gözle görülür bir fayda sağlamadığı için durdurulan projeler de mevcut. bunları sıralayacak olursak:

otilimab : geliştiricisi gsk.
ınopulse : geliştiricisi bellerophon therapeutics.
bamlanivimab (ly-cov555) : geliştiricisi abd hükümeti destekli lilly.
mk-7110 (cd24fc/saccovıd) : geliştiricisi merck.

türkiye

ülkemiz türkiye ise sağlık bakanlığı - sanayi ve teknoloji bakanlığı himayelerinde, tübitak mam gen mühendisliği ve biyoteknoloji enstitüsünün koordinasyonunda covid-19'a karşı bağışıklık kazanılmasına yönelik aşı ve tedavi odaklı ilaç geliştirme maksatlı 17 projeyi 49 farklı kurum ve kuruluş ile ortaklaşa gerçekleştiriyor. bu çalışmalara:

32 üniversiteden 118 araştırmacı,

8 özel sektör kuruluşundan 38 araştırmacı,

9 kamu ar-ge biriminden 67 araştırmacı,

167’si star bursiyeri olmak üzere 213 bursiyer destek veriyor.

ülkemizin çalışmalarında genel kullanıma yönelik şimdilik onay alabilen tek proje yerli covid-19 aşısı olarak bildiğimiz turcovac bulunuyor.

Aşı Yapılan Kol Neden Ağrır ve Bu Ağrı Nasıl Azaltılabilir?