Depremde Yıkılan Evlerden Kalan Molozlara Ne Olacak?
molozun içeriği
öncelikle, bu moloz/enkaz dediğimiz deprem çöpleri maalesef homojen bir yapıdan oluşmuyor. içeriği aşağı yukarı; beton, demir, metal ve plastik tesisat parçaları, ev eşyalarından arta kalanlar tahtalar, suntalar, tekstil atıkları, kırılmış elektrikli eşya atıkları, izolasyon malzemeleri, muhtemel asbest atıkları, kırık kiremitler ve camdan oluşmaktadır.
yer üstü atığı kadar altyapı kaynaklı atığa da hazırlıklı olmak lazım. zira yer yerinden oynadı gerçek tabirle. o altyapı baştan sona yenilenecek. bu da demek oluyor ki, yine döşeme borulardan kaynaklanan asbest, beton, hdpe, demir atıkları ve asfalt atığı beklemeliyiz.
bu arada asbest başta olmak üzere hem yer altı, hem de yer üstü atıklar arasında tehlikeli atıklar da olacaktır. bu konuya ayrıca dikkat etmeli, tehlikeli atık yönetim planı hızlıca oluşturulmalıdır. tehlikeli atık yönetim prosedürler farklıdır. burayı ayrı anlatmak lazım.
hızlıca neler yapılabilir, ona bakalım
en büyük problemimiz zaman. çünkü reisimiz çeri çöpu milletin gözü önünden bir an önce kaldırıp artık hangi dehliz olursa çevreye zararlı/mararlı demeden boşaltacak ve büyük ihtimalle yine el yordamıyla en fazla yıkılanlar kadar sağlam evler yapıp göz boyamaya çalışacak. ve fakat atık yönetimi böyle olmaz arkadaşlar.
çevre bakanlığı liderliğinde bu işlerin uzmanı insanların kafa kafaya verip geri dönüştürülebilir ve atığın mümkün olan maksimum hacmini yine tercihen aynı bölgede geri dönüştürüp kullanabilecek şekilde bir çözüm üretmeleri gerekir. zira gereksiz karbon salınımına da engel olmak lazım.
peki nasıl olacak bu işler? kısaca özetleyelim. hız bizim için önemli demiştik, işte tam da bu yüzden:
- atık yönetimleri il merkezli planlanmalıdır. (yoksa o büyük hacimleri yönetemezsiniz)
- her ilin potansiyel enkaz hacmi ve içeriği belirlenmeli, atık envanteri hızlıca oluşturulmalıdır
- her ilin atık yönetim alanı belirlenmelidir. (anlatacağım)
- her ilin nihai atık depolama alanı belirlenmeli ve tabanı sızdırmaz hale getirilmelidir. asla sulak alan yakını olmamalıdır. yoksa başka çevre felaketine yol açarsınız. yeraltı ve yerüstü sularının kirliliği gibi.
şimdi gelelim atık yönetim alanına
- büyük bir alan düşünün, yalnız çok büyük bir alan. bu alana geçici olarak bazı plantlar yerleştirilmesi ve alanların işlevlerine göre organize edilmesi lazım. atık ayrıştırma alanları gibi, concrete crusher (betonu kırmak için) gibi, mıknatıs bant gibi (kırılmış beton içindeki metali ayırmak için), atık nakliye alanları gibi.
- bu alanlara bir yandan ham atık gelecek, diğer yandan işlenmiş atık çıkıcak. hangi atığın nereye götürülüceğinin koordinasyonu için alana özel lojistik plan hazırlanmalıdır.
- geri dönüştürülebilen atıklar, ki bunlar kabaca metal ve plastik olabilir, cam bence artık pek mümkün değil, kağıt da çıktığı kadar diyelim, kırıcıya gitmeden önce mekanik ve/veya elle, kırıcıdan sonra ise yine mıknatısla yapılmalıdır.
- geri dönüştürülebilir atıklar hızlıca geri dönüşüm tesislerine nakliye edilmelidir.
- tahta gibi geri dönüştürülmesi zor fakat başka amaçlarla kullanılabilecek olanlar da yine benzer şekilde ayrılmalıdır. nihai depolama yapılmasına gerek yoktur.
- molozlar beton kırıcıda belirli büyüklüklerde kırıldıktan sonra yeni malzeme geçici veya nihai yol yapımında çeşitli derinlikler için dolgu malzemesi olarak kullanılabilir. dünyada çok fazla örneği olan bir kullanım şeklidir.
- altyapının da yenileneceğini göz önüne alırsak, bütçe planlaması olarak da en mantıklı ve doğru yönetim şekli bu veya buna yakın çözümlerdir. milli servetimizi hem bu atıkları depolamak için, hem çevreye verdiği zararı düzeltmek için hem de yeni şehirler kurmak için kullanırken kuruşun bile hesaplanması gerektiğini düşünüyorum.
- artık hacimce iyice küçülttüğünüz atıkları nihai olarak depolayacağımız alan tarım alanlarından ve şu kaynaklarından kesinlikle uzakta olmalıdır. ömrünü tamamlamış eski taş ocağı gibi, hacimce cavity’si olan ama artık kullanılmayan alanlar tabii ki yine tabanında sızdırmazlık önlemi alınarak kullanılabilir. böylece görsel kirliliğin de önüne geçmiş olursunuz.
- yerel yönetimler planlama ve yönetim konusunda destek vermelidir.
- ayrıştırma, kırma ve nakliye işleri ihale edilebilir.
asbest yönetimi ayrıca planlanmalıdır
asbest çıkarımı çok tehlikeli bir iştir. zira micro-fiber yapısından dolayı havaya karışabilir ve taşınabilirler. özlelikle yakın çevre insanı için kanser tehlikesini fazlasıyla artırır. yönetim prosedürleri farklıdır. halk sağlığı için bu prosedürlerin uygulanması gerekir.