intel'den sonra google, facebook, apple ve amazon gibi sirketlerin de veri merkezleri basta olmak uzere bazi kurumlarini tasimaya basladigi eyalet. california'nin silikon vadisi kadar olmasa da oregon'un da silikon ormani olacak galiba.

oregon'u herkesten once kesfeden ve buraya son 20 yilda 100 milyar dolarin uzerinde yatirim yapan ve hillsboro kasabasinin yarisinin sahibi olan intel her ne kadar ana merkezi silikon vadisinde olsa da sirketin 11 bin calisani california'dayken 18 bin calisani oregon'da istihdam ediliyor. 

intel'in oregon'daki ar-ge ve veri merkezlerinin elektrik ihtiyaci buyuk olcude yenilenebilir enerjiyle saglaniyor. ornegin rs kampusunun hemen yaninda kampuse elektrik saglayan buyukce bir gunes enerjisi tarlasi mevcut. intel'in oregon kampuslerindeki ortalama aylik maas 12-13 bin dolara dayanirken (fabrika iscilerinin ortalamasi 5-6 bin dolar) silikon vadisindeki maaslara yaklasilmis durumda.

ayni eyaletin 26 karayolunun uzerindeki 9 bin nufusa sahip prineville kasabasi facebook'un 3 tane veri merkezine evsahipligi yapiyor. facebook normalde tarimla gecinen adi sani duyulmamis bu kasabaya su ana kadar 1 milyar dolarin uzerinde yatirim yapti. buradaki veri merkezleri buyuk olcude ruzgar ve gunes enerjisiyle isletilecek. oregon hukumeti facebook'a temiz enerji kullanmasi sartiyla epeyce yuklu vergi indirimleri sagliyor. prineville ile ilgili son gunlerde yapilan bir espri su sekilde: "prineville'e hosgeldiniz. 2016 itibariyle nufusumuz 9 bin'den 900 milyon'a firlamistir." bu espri manidar cunku prineville'deki veri merkezlerinde 900 milyon facebook uyesinin verileri, selfie resimleri, atarli durum guncellemeleri, filtrelenmis instagram resimleri ve tanismak icin atilan milyonlarca mesaj barindirilmakta. bu bolgede gecen bir baska espiri de "oregon'da hava daha da bulutlu olacak" seklinde. bu espirinin binali yildirim'dan calindigini dusunuyorum cunku bulut teknolojisine (cloud) atif yapiliyor.

facebook prineville bolgesinde yalniz kalmayacak gibi. su siralar kasabanin bir baska kosesinde bitmek uzere olan hummali bir insaat calismasi var cunku apple sirketi veri merkezlerinin bir kismini buraya tasimaya karar aldi. apple buradaki veri merkezinde jennifer lawrence ve kate upton basta olmak uzere cesitli unlulerin meme resimlerine ve milyonlarca kedi resmine evsahipligi yapmaya devam edecek.

portland'a 2 saat uzaklikta ve columbia nehrinin kiyisindaki the dalles isminde bir baska kucuk kasabaya da google coreklenmis durumda. google ayni intel ve facebook gibi temiz ve yenilenebilir enerji kullanma sozu vererek vergi indirimini kaptiktan sonra columbia nehrini ve etraftaki daglari kullanarak su ve ruzgar enerjisini elektrige cevirecek tesisler insa etti. google su ana kadar oregon'daki veri merkezlerine 1 bucuk milyar dolarlik yatirim yapti. oregon ile sirket arasindaki bazi antlasmalara gore burada calisanlara yillik 62 bin dolardan daha az maas odenemeyecek ama teknoloji sektorunde odenen maaslar bunun cok uzerinde. bu veri merkezinde bir cok verinin yanisira arif'in manchester'a attigi golden songul karli'ya kadar bir cok video ve bu youtube videolari altinda edilen kufurler ve her turlu atarlasmalar ivedilikle depolaniyor ve muhafaza ediliyor.

bir baska teknoloji devi amazon'un columbia nehri kiyilarindaki 3 bin nufuslu boardman adli bir yerlesim biriminin dibinde 4 tane veri merkezi bulunuyor ve onumuzdeki birkac yil icinde veri merkezlerinin sayisi 15'e cikacak. burasi oregon'un col ve daglik kesiminde yer aliyor ama gunes enerjisinin yaninda columbia nehri sayesinde yenilenebilir enerji uretmek mumkun. veri merkezleri hem isletmek icin hem de isindiginda sogutmak icin epeyce enerji ve su kaynagi gerektiriyor ve sirketlerin kendi enerjisini uretmesi, ozellikle de yenilenebilir enerji kaynaklari acisindan, oldukca onemli. bugun dunya'daki cloud pazar payinin dorte birine sahip olan amazon'un ne kadar veri depolamaya ihtiyac duydugunu anlatmaya herhalde kelimeler yetmez.

microsoft abd'deki tablet uretimlerinin onemli bir kismini 21 bin nufuslu wilsonville adli oregon kasabasinda 2012 yilinda satin aldigi fabrikada yapma karari aldi. burada ozellikle sirketin 20 bin dolara sattigi 84 inc'lik tabletlerle 7 bin dolara satilan 55 inclik tabletler uretiliyor.

oregon eyaleti gecen sene aldigi bir kararla teknolojik yatirimlari ve altyapiyi "varlik" olarak kabul etmemeye basladi. bu da teknoloji sirketlerine vergi avantajlari sagliyor cunku varlik olarak kabul gormeyen bir seyin vergisi odenmek zorunda degil. ornegin gecen sene yukarda bahsettigim facebook veri merkezleri baska bir eyalette olsaydi odenecek vergi tutari 30 milyon dolara yaklasacakti ama simdi 300 bin dolarla sinirli kaldi. bununla birlikte ruzgar, gunes ve nehirler sayesinde yenilenebilir enerji uretmenin cok kolay oldugu bu bolgeye daha cokca sirket yatirim yapacak gibi gozukuyor. gecmiste ekonomisi neredeyse tamamen odun uretimine bagimli olan ve artik agac kesimlerine buyuk sinirlandirilmalar getirilen eyalet ekmegini turizm ve teknolojiden (ha bir de nike var) cikartacak gibi.

gerci gecen sene nehirlerinde elektrik ureten 5 baraji "somon baliklarinin goc yolunu kapatiyor" deyip yikan bir eyaletin yarin bu teknoloji sirketlerine benzer yaptirimlari yapmayacaginin garantisi yok. du bakalim.

turizm demisken bu sene tarihte ilk kez eyaletin turizm geliri 10 milyar dolari gecmis. gecen sene turkiye'nin turizm geliri 35 milyar dolar civarindaydi ve bu sene 20 milyar dolarin altina dusmesi bekleniyor. bu hizla giderse oregon turizm gelirlerinde turkiye'ye yetisecek gibi. bu durumda oregon itfaiyesine cok is dusecek demektir.