Dolar ve Euronun Eşitlenmesi Türkiye İçin Neden Kötü Bir Haber?
Öncelikle olay nedir?
euro/dolar paritesinin 1.00 olması büyük ve tarihi bir an. 20 senenin sonunda ilk defa gerçekleşmiştir. avrupa merkez bankası faiz arttırınca eski yerine gelir gibi ama maalesef enerji krizi avrupa'yı daha sert vuracağı için dengeyi 0.8 civarlarında bulması işten bile olmayabilir.
Dolar neden euro karşısında değer kazanıyor?
amerikan merkez bankası (fed) parasal sıkılışmaya geçti. sürekli dolarları geri çekiyor. 50 baz puan, 75 puan vs. çatır çatır faiz artırıyor. avrupa merkez bankası (ecb) ise çeşitli sebeplerden dolayı aynı oranda faiz artıramıyor, parasının değerinin dolar karşısında değer yitirmesine engel olamıyor. bu, dünyadaki hemen hemen tüm paralar için de geçerli bir durum.
21 temmuz'da ecb 0.25 ile ilk artışını yapacak, eylül'de muhtemelen ikinci gelecek. bu arada fed ise 0.5 ve 0.75 olmak üzere iki artış yaptı bile ve devamının geleceğini de güçlü bir şekilde belirtti. değer kaybının en basit sebebi budur. tabii ki bunun dışında onlarca yan neden var, ama faiz kadar kuvvetlisi yoktur ki bunu da güzel ülkemizden yakınen biliyoruz.
enerji bağımlığı meselesi de önemli sebepler biri. rusya - ukrayna savaşı tüy dikti. ab'de bu oran (ithal enerji kaynağı / tüketim) %60'a varıyor. bir kısmı cezayir gibi nüfus alanından olsa da, çoğu arap ülkelerinden ve rusyadan (gaz ve petrol).
abd ise tükettiğinden çok üretebiliyor. ithalatı da büyük oranda meksika ve kanada gibi yancılarından.
ve avrupa'nın dışarı verdiği petrol parası ihracat yoluyla geri dönemiyor. para büyük oranda çin'e gidiyor ki arkasında gene çin'de yatırım yapmış avrupa firmaları var. sistem yürümez böyle, bir şeyler olacak.
Bu durum Türkiye için ne ifade ediyor?
1. türkiye'nin ihracatının aslan payı ab'ye yapılıyor, elde edilen döviz euro.
2. türkiye'nin ithalatının aslan payı amerikan doları ile yapılıyor. (enerji, çin malları)
sonuç: euronun usd'ye karşı erimesi türkiye'nin döviz krizini çok daha fena bir hale sokuyor. başka bir deyimle, euro'nun erimesi tl enflasyonunu yükseltecek, türk işçisini daha da fakirleştirecek.
türkiye’nin gsyih’sini olumsuz etkileyecek bu durum. hem de ciddi ölçüde. çünkü ülkemiz usd üzerinden ara malı ve enerji ithal edip euro üzerinden de ağırlıklı olarak avrupa ülkelerine ihracat yapmaktadır. aradaki parite farkı gsyih hesabının net ihracat değişkenine olumlu katkı yapıyordu. şimdi bu ortadan kalkmış oldu. kantitatif etkisini ise önümüzdeki dönemde göreceğiz.