Dolunay, İnsanları Fiziksel Olarak Etkiler mi?
ayın evrelerinin, özellikle dolunayın, insan fizyolojisini etkileyebileceği fikri yüzyıllardır ilgi çekici bir konu olmuş. ancak, bilimsel araştırmalar, ayın evreleri nedeniyle insan fizyolojisinde önemli değişiklikler olduğuna dair tutarlı ve kesin kanıtlar bulamamıştır.
yine de bu konuda yaygın inançlar ve mitler bulunmakta
- uyku düzeni: bazı insanlar, dolunayın uykuyu etkilediğine ve uyku kalitesini bozduğuna inanıyor.
- ruh hali ve davranış: dolunayın ruh halini etkileyebileceği, artan saldırganlık, kaygı veya hatta "delilik" (lunatic) (latince'de "ay" anlamına gelen "luna" kelimesinden türetilmiştir) gibi durumlara yol açabileceğine dair ya`ygın bir inanış var.
- adet döngüleri: adet döngülerinin ay döngüleriyle bağlantılı olduğu, çünkü her ikisinin de yaklaşık 28 gün sürdüğü sıkça söylenir. yok tabii böyle bir şey.
bilimsel kanıtlar
- uyku: bazı araştırmalar, dolunay ile uyku düzenindeki değişiklikler, örneğin derin uykunun azalması veya uykuya dalma süresinin artması arasında hafif bir ilişki olduğunu öne sürmüştür. ancak, çoğu araştırma bu bulguları tekrarlayamamış veya istatististiksel derecede önemli bir etki bulamamıştır. kanıtlar tutarsızdır ve ay evreleri ile uyku bozuklukları arasında güçlü bir bağlantıyı desteklememektedir.
- ruh hali ve davranış: suç oranları, psikiyatri yatışları ve ruh hali değişiklikleri gibi konularda ay evreleri ile insan davranışı arasındaki ilişkiyi inceleyen birçok çalışma yapılmıştır. bu çalışmaların çoğu, dolunay ile bu aktivitelerde artış veya ruh hali değişiklikleri arasında önemli bir ilişki bulamamıştır. algılanan etkiler, fizyolojik değişikliklerden ziyade daha çok kültürel inançlar ve önyargılarla ilgili olabilir.
-adet döngüleri: adet döngülerinin ay döngüsü ile senkronize olduğuna dair inanış büyük ölçüde anekdotlara dayanmaktadır. bilimsel çalışmalar, ikisi arasında önemli bir bağlantıyı destekleyen tutarlı kanıtlar bulamamıştır. adet döngüleri kadınlar arasında büyük farklılıklar gösterebilir ve bazıları ay döngüsüyle tesadüfen çakışabilir, ancak bu durum doğrudan bir etki olarak kabul edilmez.
ay, yerçekimi kuvvetleri nedeniyle gelgitler üzerinde derin bir etkiye sahipken, insan fizyolojisi üzerindeki etkisi güçlü bilimsel kanıtlarla desteklenmemektedir. ileri sürülen etkilerin çoğu ya tesadüfi ya da kültürel inançlar ve psikolojik beklentilerin sonucudur; doğrudan bir fizyolojik etkiden ziyade.
- arnold l. lieber'in "the lunar effect: biological tides and human emotions" adlı eseri; eğlenceli ancak eleştirel bir gözle okunmalı.
- simone butler'ın "moon power: how to harness the magic of the moon to ımprove your life" adlı eseri; daha çok ezoterik ve yeni çağ perspektiflerine eğiliyor, bilimsel değil yani.
- scientific american (link); ayın insan davranışları üzerindeki etkisiyle ilgili potansiyel mitler de dahil olmak üzere çeşitli bilimsel konular hakkında güvenilir makaleler sunan bir kaynak.
- pubmed; (link)bu konuda bilimsel çalışmalara erişmek için, ayın evreleri ve insan fizyolojisi ile ilgili araştırma makalelerini arayabilirsiniz.
- skeptical inquirer; (link)
paranormal iddiaları ve sahte bilimsel fikirleri eleştirel bir şekilde inceleyen bir dergi, ayın etkileri hakkındaki mitler de dahil.
the atlantic: the myth of the full moon; (link)
ay dolunayının insan davranışları üzerindeki etkisi mitini bilimsel kanıtlar doğrultusunda inceleyen bir makale.