Dünya Tarihinin En Çok Ölüme Sebebiyet Veren 10 Savaşı
çoğu savaşta olduğu gibi, tarihin en ölümcül savaşlarında ölen insanların çoğu masum sivillerdir. savaşlar, insanlık tarihinin başlangıcından beri var olmuştur. insan savaşlarına dair kaydedilen en eski kanıt, ilk çatışmanın yaklaşık 13.000 yıl önce mısır-sudan sınırında gerçekleştiğini göstermektedir. bu çatışmanın, su üzerindeki rekabetten kaynaklandığına inanılmaktadır. bununla birlikte, bir savaşın ortaya çıkmasının birçok nedeni olabilir: yoksulluk, kötü yönetim, sivil huzursuzluk, din, toprak anlaşmazlıkları, kaynaklar ve diğer birçok etken, insanlık tarihi boyunca savaşların çoğunun sorumlusu olmuştur. bu bağlamda, işte tarihteki en ölümcül 10 savaş bunlardır.
1. ii. dünya savaşı (1939–1945) - 60.669.200–84.589.300 (ölü)
ii. dünya savaşı, 1939'dan 1945'e kadar süren küresel bir savaştı. savaş, müttefikler ve mihver devletleri arasında gerçekleşti ve tarihin en ölümcül savaşı olarak 70 milyondan fazla insanın ölümüne sebep oldu. bu savaş, 50 milyondan fazla sivilin ölümünden de sorumluydu.
2. moğol istilaları (1206–1324)- 30.000.000–60.000.000 (ölü)
moğol istilaları ve fetihleri 13. yüzyıl boyunca ilerledi ve 1300 yılına kadar asya ve doğu avrupa'nın çoğunu kapsayan geniş moğol imparatorluğu ile sonuçlandı. tarihçiler, moğol baskınlarını ve istilalarını insanlık tarihinin en ölümcül çatışmalarından bazıları olarak görüyorlar.
3. ikinci çin-japon savaşı (1937–1945)- 27.000.000 (ölü)
ii. dünya savaşı'nın en yıkıcı çatışmalarından biriydi. 7 temmuz 1937'deki marco polo köprüsü olayı ile başladı ve 2 eylül 1945'te japonya'nın teslim olmasıyla sona erdi. bu savaş, 1894-1895 yılları arasındaki önceki bir çin-japon savaşı'ndan bu yana çin’e karşı artan japon saldırganlığının doruk noktasıydı. çin’in yarısı harap olmuş, 20 milyon çinli (askeri ve sivil) ölmüş ve 480.000 japon askeri çin topraklarında hayatını kaybetmişti; sekiz yıl süren bu çatışma dünya tarihinin en kanlı savaşlarından biriydi.
4. çing hanedanı’nın ming hanedanlığı'nı fethetmesi (1616–1662) - 25.000.000 (ölü)
ming-çing geçişi, çin'de ming hanedanı'nın çing hanedanı tarafından devrilip yerini alması sürecidir. bu geçiş 17. yüzyılda gerçekleşti ve çin tarihinde büyük bir siyasi, askeri ve toplumsal kargaşaya neden oldu. 1616'da başlayan bu süreç, mançurya kökenli çing güçlerinin 1644'te başkent pekin'i ele geçirmesi ve ming yönetimine son vermesiyle doruk noktasına ulaştı. ancak bu geçiş tamamıyla 1662 yılına kadar sürdü; bazı ming kalıntıları ve isyanlar çing'in kontrolünü zorladı.
5. taiping ayaklanması (1850–1864) - 20.000.000 (ölü)
19. yüzyılda çin’i taiping isyanı (1850-64) kadar sarsan başka bir olay yaşanmamıştır. bu isyan, güney çin’den hong xiuquan (şiu-çuan olarak telaffuz edilir) adlı bir adamın liderliği ile başlamıştır. hong, 1847’de üçüncü kez imparatorluk sınavlarını geçememiş ve 30 gün boyunca ateşli bir şekilde hasta olmuştur. iyileştiğinde, kendisinin ve takipçilerinin çin’i fethetmek, mançu yöneticilerini yok etmek ve taiping tianguo’yu kurmak için seçildiğine inanmıştır. ilk başta fakir ve toplum dışına itilmişlerden destek toplayan hong ve adamları, yavaş yavaş bir ordu ve siyasi örgüt kurarak çin’in dört bir yanına yayılmışlardır. merkezi çin’e ilerleyerek 1850’lerin sonlarında ülkenin üçte birinden fazlasını kontrol altına almışlardır. hareketleri o kadar güçlü ve popüler hale gelmiştir ki, merkezi hükümet onları yenmek için milyonlarca dolar harcamış ve on beş yıl boyunca mücadele etmiştir. isyan ancak 1864 yılında, acımasız bir şekilde bastırılmıştır. tüm isyanın, birinci dünya savaşı’nın iki katı kadar olan yirmi milyondan fazla can kaybına mal olduğu tahmin edilmektedir. 1950’lere gelindiğinde bile, çin’in bazı merkezi bölgeleri taiping döneminin yıkımından tamamen kurtulamamıştır.
6. i. dünya savaşı (1914–1918) - 16.563.868–30.000.000 (ölü)
avrupa ulusları 1914 yazında karşı karşıya geldiğinde, bu çatışmanın dört yıl sürecek ve kıtada daha önceki hiçbir savaşa benzemeyen ölçüde hem askeri personel hem de siviller için ölümcül bir hale geleceğini kimse tahmin etmemiştir. britanya, fransa, abd ve almanya gibi büyük güçler savaşın insan maliyetine dair ayrıntılı kayıtlar tutmuştur. ancak birinci dünya savaşı'nın yıkımı o kadar aşırı ve yaygın olmuştur ki, çok farklı ülkelerden askerleri ve sivilleri içine alan bu savaştaki kayıpların tam sayısı üzerinde tarihçiler hemfikir olamamaktadır.
7. an lushan isyanı (755–763) - 13.000.000 (ölü)
julian takvimine göre 756 yılına denk gelen ay takviminin yeni yıl günü’nde, an lushan yeni yan hanedanını ilan ederek tang hanedanını tahtından indirdi. başlattığı isyan henüz iki aylıktı ancak an’ın şimdi kendi yaptığı çin’in kadim başkentlerinden luoyang şehri çoktan ele geçirilmişti ve tang başkenti chang'an'a (günümüz xi'an) yapmayı planladığı saldırı öncesi burada ilerleyişine devam ediyordu. an lushan isyanı sekiz yıl sürdü ve tang imparatorluğu'nu harap etti. kayıpları tahmin etmek zordur; bazı tahminler ölüm sayısını 36 milyon gibi yüksek bir rakam olarak belirtir ki bu doğruysa o dönemin dünya nüfusunun yaklaşık altıda birine denk gelir. bazı tarihçiler bu rakamı insanlık tarihinin en büyük felaketi olarak adlandırmasının temeli olarak ele alır. ancak, yanıltıcı ve eksik olduğu öne sürülen nüfus kayıtlarına dayanan bu sayı genellikle çok yüksek kabul edilir. diğer nüfus kayıtlarına dayalı yapılan tahminlerin olasılığı çok daha düşüktür ve birçok bilim insanı bu amaçla nüfus kayıtlarının kullanılmasını tamamen reddeder.
8. aztek imparatorluğu'nun ispanyollar tarafından fethi (1519–1530)- 10.5 million (ölü)
aztek imparatorluğu, 15. ve 16. yüzyılın başlarında mesoamerika'nın egemen gücüydü ve başkenti dünyanın en büyük şehirlerinden biriydi. 1427'de aztek/meksika halkının lideri olarak atanan ıtzcoatl, "üçlü ittifak" olarak bilinen güçlü bir siyasi birliği müzakere etti. bu ittifak, meksika-tenochtitlán, tetzcoco ve tlacopán şehir-devletlerinin oluşturduğu bir koalisyondu. 1428 ile 1430 yılları arasında güçlenen bu ittifak, azteklerin liderliğini pekiştirdi ve onları, orta meksika'yı kapsayan ve günümüz guatemala'sına kadar uzanan topraklarda egemen nahua grubunun hâkimi yaptı. ancak, tenochtitlán savaşıyla 1521'de ispanyollar tarafından kuşatılıp yıkıldıktan sonra gerilemeye başladı.hernán cortés ve ispanyol konkuistadorları, aztek başkentine ilk kez 8 kasım 1519'da ayak bastılar. ispanyol fethi aztek halkı için yıkıcıydı. 1680 yılına gelindiğinde, aztek nüfusunun %94'ü (hastalıklar ve virüsler nedeniyle) ölmüştü.
9. kızıl kaşlılar isyanı (9–24)- 10.000.000 (ölü)
kızıl kaş isyanı (ya da kızıl kaşlar isyanı), antik çin'de wang mang döneminde (ms 9-23) wang mang'ın başarısız ekonomik reformları, ağır vergiler , yaygın yoksulluk ve kıtlık ve sarı nehir'in taşmasından dolayı meydana gelen doğal afetler nedeniyle ortaya çıkmış önemli bir halk ayaklanmasıdır. isyancılar kendilerini kırmızı kaşlarla boyayarak ayırt edici bir özellik kazanmışlardır. isyancıların çoğunluğu yoksul kesimden oluşuyordu ve isyan fan chong ve diğer yerel liderler tarafından yönetildi. isyan sonucu wang mang devrilmiştir. han hanedanı'nın yeniden kurulmasına neden oldu. bu isyan, çin tarihinde halk ayaklanmalarının önemli örneklerinden biridir ve dönemin sosyal-ekonomik sorunlarını yansıtması açısından önemlidir.
10. timur'un fetihleri (1370–1405)- 7.000.000–20.000.000 (ölü )
timur’un fetihleri ve istilaları, 14. yüzyılın yedinci on yılında timur’un çağatay hanlığı üzerindeki kontrolü ele geçirmesiyle başlamış ve 15. yüzyılın başında timur’un ölümüyle sona ermiştir. timur’un savaşlarının büyük ölçeği ve savaşlarda genellikle yenilmez oluşu nedeniyle, o, tüm zamanların en başarılı askeri komutanlarından biri olarak kabul edilmektedir. timur, orta asya’da geniş bir imparatorluk kurarak çağatay hanlığı topraklarını ele geçirmiş ve kendi imparatorluğunu ilan etmiştir. bunun için çeşitli sultanlıkları yıkmış , delhi ve memlük devletlerinin yıkıma uğratmış , altın orda ve diğer devletleri bozguna uğratmış , çeşitli devletlerin vasal hâline getirmiş ve barut imparatorlukları'nın yükselmesine neden olmuştur.