çiçek hastalığı, her yaştan ve her cinsten kişilerde görülen, irinli kabarcıklar dökerek yüzde izler bırakan, ateşli, ağır ve bulaşıcı bir hastalıktır. variola da denir. 

aslında çiçek hastalığı, aşı dediğimiz olayın icadını sağlayan hastalıktır. 

çiçek aşısının en ilkel örneği çin'de uygulanmıştır. çiçek hastalığını bir sefer atlatmış insanların bu hastalığa bir daha yakalanmadığı tarih öncesi dönemlerden beri bilinmektedir. çinliler; çiçek hastalığını atlatmış kişilerin teni üzerinde oluşan yaraları, başka insanların teni üzerindeki kesiklere sürüp onların da atlatılabilir seviyede hafif bir hastalık geçirmesini sağlıyorlardı. bu yöntem bazı insanların ölmesine sebep olsa da bir çok insanın hastalığa bağışıklık kazanmasını sağlıyordu.

uygulama orta asya üzerinden osmanlı imparatorluğu'na yayıldı. yöntem, istanbul'daki ingiliz büyük elçisi tarafından fark edildi ve büyük elçinin bu yöntemi ingiltere'de tanıtmasıyla bu ülkede de kullanılmaya başladı. derken bir ingiliz doktor, ineklerin çiçek hastalığının çok zayıf bir versiyonunu taşıdığını fark etti ve ineklerdeki hastalığın insanlara aktarılmasını sağlamak için aşılama denilen metodu geliştirdi.

ingilizcede aşılamak anlamına gelen 'vaccination' kelimesi, latincede inek anlamında gelen 'vacca' dan gelir.

çiçek hastalığı, dünyanın çeşitli yerlerinde yaklaşık 3000 yıl boyunca görülmüş. 

günümüzde aids ne işe zamanında çiçek hastalığı oymuş. hastalığın aşısı bulunmadan önce sadece avrupa'da senede 400000 kişiyi öldürmüştür. dünya sağlık örgütü'ne (who) göre hastalık isveç ve fransada her on çocuktan birisini rusyada ise her yedi çocuktan birisini öldürmüştür.

hastalık dünya üzerinde pek çok kişiyi etkiledi. fransa kralı 15. louis bu hastalığa yenik düşmüştür. ingilizlerin çok sevdiği birinci elizabeth çocukken bu hastalığı geçirmiş ve bu hastalığın izlerini saklamak için ağır makyaj kullanmıştır.

yedi yıl savaşları'nda biyolojik savaşın erken bir örneği olarak çiçek hastalığı mikrobu taşıyan battaniyeler delaware'li kızılderililere bilinci şekilde verildi.

avrupa ve amerika'daki hastalar halkla temas içinde olmaması için hastaları ada yada şehir dışındaki hastanelere kaldırdı. (bkz: roosevelt island çiçek hastanesi)

amerika ve avrupa ülkelerinin yoğun çabaları sonucunda 1979 yılında hastalığa yenecek asi üretildi ve hastalık insanlık tarihinden silindi.

dünyada insanlara boyun eğmiş olan tek hastalık değil, iki hastalıktan biridir, ikincisi de dilimizde sığır vebası olarak bilinen rinderpest'tir. rinderpest 2011'de yok edilmiştir.

çiçek hastalığının sebebi olan variola virüsü, dünya sağlık örgütü'nün emrine rağmen amerika ve rusya'nın itirazları sonucunda yok edilmemiştir. buna sebep olarak virüsün yeni aşılar, testler ve araştırmalarda faydalı olacağı öne sürülse de, son bilinen vakası 11 eylül 1978 olan bir hastalık haliyle dünya sağlık örgütü'nün aşı listesinden çıkartılmıştır, bu sebeple 1980 sonrasında doğan hiç kimsenin variola virüsüne karşı bağışıklığı bulunmamaktadır. binaenaleyh, çok tehlikeli bir potansiyel biyolojik silahtır. bill gates de bu seneki bir konuşmasında variola virüsünün bir nükleer savaştan daha tehlikeli olduğunu vurgulamıştır.

şu anda dünya üzerinde var olan ve kamuya açık halde bilinen dört virüs numunesinin üçü amerika'da, bir tanesi de rusya'dadır.

dört ayrı çeşidi olan ve bu çeşitlerinin iki tanesinde %95'in üstünde bir mortalite oranına sahip çiçek hastalığından kurtulan en bilindik kişi de wolfgang amadeus mozart'tır.