Ethereum'un Piyasadaki Yerini Sağlamlaştıracağı Düşünülen Ethereum 2.0 Nedir?
değerinin çok altında olduğunu düşündüğüm altcoinlerin şahı ethereum. bunun da en büyük sebebinin proof of work olmasından kaynaklı olduğunu düşünüyorum. terimleri sonra açacağım.
ethereum yavaş yavaş çağın gerisinde kalıyor. ethereum 2.0 ile olmaya çalıştığı şeyi halihazırda olan bir sürü altcoin var. cardano, solana, polkadot vs. coinler ethereum'un sunamadıklarını sunuyor ama ethereum network'unun avantajını kullanarak asla değer kaybına uğramıyor. aksine değerini arttırıyor. network'unun yani ağının avantajı derken ağın büyüklüğünden bahsediyorum. ethereum bu konuda öncü olmasından ötürü çok geniş bir ağa sahip ve bu ağda çalışan bir sürü kripto para var. eğer daha önce bir kripto para gönderme işlemi yaptıysanız erc20 ismiyle karşılaşmış olmanız mümkün. erc20, ethereum ağına verilen addır. bnb, tether, uniswap, chainlink, theta, vechain gibi kripto paralar da bu altyapıyı kullanır. ancak bnb erc20 token'ı olarak çıkmış olsa da günümüzde kendi altyapısını kullanır.
erc20 ağının en büyük sorunu gas price denilen komisyon ücretleridir. birimi de gwei olarak adlandırılır. bu ağda bir transfer yapmak için bazen çok yüksek miktarlarda komisyon ücretleriyle karşılaşabilirsiniz. örneğin 100 dolarlık ethereum'u göndermek için 40 dolarlık komisyon ödenmesi hiç şaşırtıcı bir durum değildir. bu da küçük yatırımcının en büyük baş belasıdır ve ethereum'dan uzak durmasındaki etkenlerden bir tanesidir. bu komisyon ücretleri ağın yoğunluğuna göre değişkenlik gösterir. örneğin genelde ethereum'un fiyatlarındaki volatilitenin artmasıyla ağdaki transfer miktarı artar. bu da komisyon ücretlerinin artmasına sebep olur. somut bir örnek vermek gerekirse soğuk cüzdanda tuttuğunuz ethereum'unuz var diyelim; ethereum da düşmeye başladı ve fiyatı çok hızlı bir şekilde azalıyor. bu tarz bir durumda farklı kişiler tarafından soğuk cüzdanlardan alım satım platformlarına aktarılan ethereum miktarı artar. bu da komisyon ücretlerinin artmasına sebep olur. bu tarz bir durumda ether transfer işleminizin hızlı bir şekilde gerçekleşmesi için ekstradan ücret ödemeniz gerekir. [gasnow.org bu siteden] anlık olarak komisyon ücretlerini takip edebilirsiniz.
pow konseptinde madenciler kendi donanımlarıyla oluşturulan blokları işlerler. bu geleneksel olarak en sık bilinen, işlemciler, ekran kartları veya asic cihazlarla yapılan madenciliktir. hatta günümüzde depolama donanımlarıyla madencilik yapılabilen coinler bile çıkmaktadır. bitcoin ve ethereum bu konsepti kullanırlar. kripto paralar ilk olarak bu anlayışı benimseyerek başlamıştır. ardından bu konseptin bazı kusurlarından ötürü proof of stake konsepti ortaya çıkmıştır. pos konseptinde ise madenciler donanıma sahip olmazlar, o token'a sahip olurlar ve sahip oldukları token miktarına göre kendilerine birer node atanır. kendilerine atanan node'lar blokları işler ve madenciye ödül verir. cardano, polkadot, solana, avax vs. gibi tokenlar da bu konsepti benimser.
ethereum da ethereum 2.0 adını verdiği dönüşümle beraber pow konseptinden pos konseptine geçiş yapacaktır. ethereum'un kurucusu vitalik butterin'in bunu duyurduğundan beri bazı alım satım platformları ethereum 2.0 için staking alımlarına başlamıştır. an itibariyle 4 milyon civarında ether, ethereum 2.0 için kilitlenmiştir. sanırım 10 milyon civarında ether'den sonra alımlar durdurulacak. 1 node'a tek başınıza sahip olmak için 32 ether kilitlemeniz gerekiyor. bunun altında da kilitlemek mümkün. kilitlediğiniz miktara göre de kazandığınız miktar artıyor. ancak ethereum 2.0 henüz daha başlamadı. bunları ön sipariş gibi düşünebilirsiniz. ne zaman başlayacağı da henüz belli değil. 2022'nin ilk aylarında bu sisteme geçilmesi bekleniyor.
bugün itibarıyla bildiğimiz ethereum hala pow sistemini kullanıyor. yani dünyanın her tarafından insanlar kendi donanımlarıyla ethereum ağını doğrulayarak ödüllendiriliyor yani madenciliğini yapıyor. madencilikte aslında donanımlar işlem güçlerine göre transferleri gerçekleştirir. arka planda bir algoritma çalışır. ethereum için bu algoritma ethash olarak adlandırılır. bu algoritma aslında blok zinciri işlemlerini oluşturur. bir blok oluşturur ve belirli bir sürede ağa gelen transfer isteklerini bu bloğun içerisine alır ve transferleri gerçekleştirmesi için madencilere gönderir. ethereum için bir blok 13 saniye boyunca açık kalır. an itibariyle bir blok'un temel ödülü 2 ethereum'dur. bunun üstüne transferlerden alınan komisyon ücretleri eklenir. an itibariyle fazla transfer olmadığı için bir blokta 2.5-3 ethereum arasında bir miktar bulunur. bu miktar o bloğu çözen madenciler arasında işlem gücüne orantılı olarak bölüştürülür. transfer miktarının fazla olduğu anlarda blok miktarları 4-5 ethereuma kadar çıkabilmektedir. her bir blokta oluşturulan 2 ethereum ise ethereum arzını arttırır. bu sebeple ethereum'un limitsiz arzı vardır. madencilerin kazançları da bu komisyon ücret miktarına göre artıp azalır. bunun yanında zorluk denilen bir olguyla da kazançlar değişir. ağda çalışan donanım sayısı arttıkça pasta daha fazla paya bölündüğü için zorluk artar ve bu da kazançları düşürür.
ethereum'un önünde ethereum 2.0'dan önce gerçekleşecek önemli bir olay var. bu da temmuz ayında gerçekleştirilecek london hard fork'u. hard fork'u (bazısı çatallanma olarak türkçe'ye çeviriyor.) bir toplantı gibi düşünebilirsiniz. ethereum geliştiricileri bu toplantıda atacakları önemli adımları hayata koyarlar. bu adımlar da öncesinden belirlenir. eip olarak kısaltılan açılımı ethereum improval proposal olan herkesin ethereum geliştiricilerine ağın geliştirilmesine yönelik teklifleri iletebildiği bir platform bulunur. bu platformda geliştiriciler tarafından gelen teklifler incelenir ve kabul edilenler bu hard forklarda uygulamaya konar. temmuz ayında gerçekleştirilecek hard fork'ta eip-1559 koduyla hayata konacak önemli bir geliştirme hayata geçirilecek. bu geliştirmede transferlerden alınan komisyon ücretleri artık madencilere gitmeyecek. onun yerine yakılacak. bu da piyasadaki ethereum arzını düşürecek. arzın düşmesiyle de ethereum fiyatının artması bekleniyor. madenciler de bu durumdan ciddi yara alacak tabi ki. gelirleri azalacak.
günümüzde ethereum için madencilik işlemleri ekran kartları ve asic cihazlarla yapılmaktadır. asic cihazlar çoğunluğu çin'de bulunan bazı firmalar tarafından sadece madencilik yapması için üretilmiş cihazlardır. bu alana yönelik üretildiği için işlem güçleri ekran kartlarına göre çok daha yüksektir. bir çok ekran kartının oluşturabildiği işlem gücünü tek bir asic sağlayabilir. bunlar yüksek güç harcarlar. buna bağlı olarak da çok ısı ortaya çıkartırlar. çok sesli çalışırlar. gerçekten ev ortamında kullanılabilecek cihazlar değildirler. mahalleyi ayağa kaldırırlar sesiyle. ekran kartları ise bildiğimiz bilgisayarların bir bileşenidir. muhtemelen kullandığınız bilgisayarın da bir ekran kartı bulunmaktadır. ekran kartının modeline göre de işlem gücü değişkenlik gösterir. ekran kartıyla bir madencilik sistemi kurmak için anakart, ram, işlemci, güç kaynağı gibi bileşenler de gereklidir. aslında çalışır bir bilgisayarınız olması gerekir. sadece işlemi, ekran kartı gerçekleştirir. diğer donanımlar minimum ölçüde kullanılır. bu bilgisayarda miner denilen madencilik programları çalıştırılır. üretimini yapacağınız coin'in algoritması bu miner yazılımlarıyla çalıştırılır. gerçekleştirdiğiniz işlemlerden elde ettiğiniz kazançlar madencilik havuzlarına aktarılır. bu havuzlar da minimum ödeme miktarına ulaştığınızda sizin cüzdanınıza ödemenizi yapar. temel olarak madencilik işlemi bu şekilde gerçekleşir. bitcoin, kazımının zorluğundan ötürü yüksek işlem gücü gerektirdiğinden ekran kartlarıyla yapılamaz. yalnızca asic cihazlarla yapılır. bu asic cihazlar yalnızca tek bir algoritma çalıştırabilir. o sebeple farklı asic cihazlar farklı coinleri üretir. bitcoin'in algoritması sha256 olarak adlandırılır. bunun yanında işlemcilerle de madencilik yapılabilen coinler mevcuttur. bunlardan bir tanesi monero'dur. ancak karlılığının düşük olmasından ötürü yaygın değildir. ayrıca günümüzde chia coin gibi hard disk ve ssd gibi depolama aygıtlarıyla madencilik yapabilen coinler de çıkmaya başlamıştır.
bilgi bombardımanı ve bunca teknik detaydan sonra buraya kadar okuyabilmeyi başarabilen varsa öncelikle tebrik ederim. ancak ülkemizde yalnızca internetten gördüğü birkaç rehber ile madencilik yapan ve ne yaptığı hakkında hiçbir bilgisi olmayan birçok insan olduğunu gözlemliyorum. özellikle onlar için en azından bu temel bilgileri bilmesinin önemli olduğunu düşünüyorum. şimdi gelelim herkesin merak ettiği kısma. madenciler ne kadar kazanıyor?
en başta belirtmeliyim ki madenciliğin kısa yoldan zengin olma gibi bir algısı mevcut. bu kesinlikle doğru değildir. aksine madencilik için ayrılan bütçeyle kripto para satın alınmasının çok daha karlı olduğu açık ve nettir. madencilik sadece donanımların geri satılabilmesinden ötürü daha az riskli bir yatırım imkanı sunuyor ama ne demişler fortune favors the bold yani talih cesurdan yanadır. kazancınızın fazla olması için riskiniz de fazla olmalı. tamam kazançlar daha düşük ama ne kadar? ev ortamına en uygunu olduğu için ben ekran kartları ile yapılan madencilikten bahsedeceğim. öncelikle bu sahip olduğunuz ekran kartına göre değişiyor. örneğin bilgisayarınızda bir nvidia geforce rtx 3080 ekran kartı olduğunu varsayalım. bu piyasanın en üst seviye ekran kartlarından bir tanesidir ve kazdığınız ethereum'u geldiği gibi satarsanız size günlük 8.5 dolar kazandırır. bunun da günde yaklaşık 1 dolarını elektriğe ödersiniz. ancak kazdığınız ethereum'u tutarsanız ve ethereum'un fiyatı artarsa geliriniz de artacaktır. ayrıca bu 8.5 dolar da anlık ethereum fiyatı, daha önce bahsettiğim komisyon ücretleri ve zorluğa göre değişir. dolayısıyla madencilikte sabit bir gelirden bahsetmek zordur. bu gelir fazlasıyla değişkendir. yine de yaklaşık değerler için bu siteye bakabilirsiniz.
dünyanın büyük bir acıyla kıvrandığı yarı iletken tedariğindeki problemlerden ekran kartları da etkilenmiş durumda. piyasada ciddi bir ekran kartı kıtlığı bulunmakta. dolayısıyla günümüz madenciliğe yeni adım atmak için en kolay şartları sağlamıyor. hatta bu yarı iletken kıtlığından ötürü otomobil üretimleri bile sekteye uğruyor. şu anda piyasada bulunan çoğu elektronik aletin stoklarının da geçen yıldan kaldığı düşünülüyor. o sebeple yakın zamanda özellikle elektronikte fiyat artışları görülmesi bekleniyor. bu yarı iletkenleri de dünyaya sağlayan tsmc, umc gibi bir kaç şirket var. bu şirketler de tayvan'da bulunuyor. tayvan'da da pandemiden ve yaşanan su kıtlığından ötürü yarı iletken üretimi sekteye uğruyor. yağmurlar yağmadığı için bu şirketlere kamyonlarla su tedariği yapılmaya çalışılıyor ve bu da üretimi aksatıyor. yarı iletken üretiminde tonlarca su gerekiyor.
madencilik bana kalırsa kazançlı bir hobi. ayrıca benim gibi geek denilen bilgisayar kurtlarının mutlaka uğraşması gereken bir hobi. bir madencilik sistemine sahip olmak aslında bir bebek büyütmek gibi bir şey. sürekli bakım ve ilgi gerektiriyor. o sebeple herkesin yapabileceği bir şey de kesinlikle değil.
ne kadar sıkıcıyım be. ben bile sıkıldım yazarken okuyan varsa buraya kadar gerçekten tebrik ederim. ilgisini çekmeyen için çok sıkıcı ve teknik bir yazı oldu ki fazla detaya inmemeye bile çalıştım. en sona ilgilenenler için birkaç faydalı link bırakacağım.
not: bahsettiklerim asla yatırım tavsiyesi değildir. kendi riskinize göre hareket ediniz.