Fransız Matematikçilerin Bir Araya Gelip Adına Kitaplar Yayınladığı Hayali Dahi: Nicolas Bourbaki
'tüm dünyayı trolleyen matematikçi'
bu, oldukça münzevi ve gizli bir hayat yaşayan, eserlerinde mükemmellik ve keskinlik gözeten, korkusuzca yayın yapan ve aslında var olmayan dahi rus matematikçi nicolas bourbaki'dir.
olay birinci dünya savaşı sonrası dönemde, 1930'lu yıllarda fransa'nın aşmış okulu ecole normale superieure'de gerçekleşiyor.
birinci dünya savaşı sırasında avrupa devletleri ülkelerindeki nitelikli bilim insanlarını, bu hikayenin özelinde matematikçileri cephede savaşıp ölmeye gönderdiği için savaş sonrası dönemde matematik yapacak ve alanda ilerleme gerçekleştirecek insan kalmıyor. bu sebepten o dönemler matematiğin farklı alanlarındaki bilgileri içeren ve bu alanlardaki bilgileri birbirleriyle bağlantılı biçimde bir arada açıklayabilen çalışma kitapları yazabilen birileri de olmuyor.
bu zamanlarda ecole normale superieure'de matematik okuyan birkaç fransız genç dersler için kullandıkları kitapları beğenmiyor ve "biz bunun daha iyisini yaparız aslında lan" diye düşünüp bir araya gelerek kendi çaplarında bir matematik kitabı yazmaya başlıyorlar.
ilk başta analiz kitabı yazmak istiyorlar ama bir süre sonra görüyorlar ki tek başına analiz kitabı yazdıklarında yazdıkları kitabın zaten en başta eleştirdikleri 'diğer konularla bağlantısız' matematik kitaplarından bir farkı kalmıyor. bunun üzerine yalnızca analiz yazmak yerine topoloji de ekleyelim, kümeleri de ekleyelim, cebir de ekleyelim derken baştan sona matematiğin temellerini anlatan bir matematik kitabı yazma işine girişiyorlar.
kitabı yazmaya yedi kişi başlıyorlar ancak kitap o kadar kapsamlı ve pürüzsüz bir kitaba dönüşüyor ki bir zaman sonra yedi kişi yetmemeye başlıyor. yıllarca bir araya gelip kitabın her bir satırının doğru olduğundan emin olana kadar tartışıyor, oylama yapıyor ve eğer tek bir kişi bile onay vermezse o satırı baştan yazıyorlardı.
böyle böyle kitap 6000 sayfa uzunlukta ve devrimsel bir matematik kitabı oluyor. kitabın içinde dönem matematiğinin birçok konusu her ne kadar her okuyanın anlayabilmesi için yeterince açıklanmasa bile bağlantılı bir şekilde tanımlanmış ve kanıtlanmış oluyor.
kitaba türkçe anlamı "matematiğin ögeleri" olan éléments de mathématique ismini veriyorlar.
incelemek isteyenler için kitabın cebir kısmının ingilizce pdf'i: elements of mathematics
buraya kadar her şey normal değil mi? peki bu gençler yediden fazla kişinin yazdığı bu kitabı nasıl yayınlıyorlar dersiniz?
kafalarından hayali bir rus dahi matematikçi karakteri uydurup bu karaktere tarihte başarısızlıklarıyla ünlü olmuş bourbaki isimli bir generalin ismini seçiyorlar.
uydurdukları karaktere bir hayat hikayesi yazıyorlar. hikayeye göre bourbaki rusya'da üstün zekalı olan ve çok saygı gören ancak münzevi hayat stili ve yoğun çalışma temposu sebebiyle insan içine fazla çıkmayan bir insanmış. bir taşra evinde yalnız yaşar ve vaktini sadece matematik için harcarmış. bu kişinin bir kızı varmış ve kendisinin var olmadığına inanan insanlardan nefret edermiş.
kitabı yazmak epey uzun sürdüğü için artık çok da genç sayılmayan gençlerimiz kitaplarını ciltlere ayırıp birer ikişer nicolas bourbaki ismiyle yayınlıyor ve kısa sürede ünlü oluyorlar. durduk yere kimsenin tanımadığı ve rusya'da yaşadığı iddia edilen bourbaki isimli bir adamın inanılmaz detaylı ve estetik bir matematik kitabı yayınlaması dönemin matematikçilerinin kafasını karıştırıyor. insanlar kimmiş neymiş bu bourbaki diye araştırıyorlar ama bir türlü bourbaki'yi bulamıyorlar.
bourbaki diye biri bulunamayınca etrafta bourbaki diye birinin aslında var olmadığı dedikoduları dönmeye başlıyor. bunun üzerine bourbaki grubunun üyeleri bourbaki'nin gerçek olmadığını iddia eden kişilere nicolas bourbaki isimli rus dahi adına yazılmış mektuplar gönderiyorlar.
bourbaki adına yazılar yayınlatıyor ve bourbaki'nin sadece seçkin ve zeki bulduğu kişilerle görüşen bir adam olduğunu söylüyorlar.
kimsenin tam olarak sırrını çözemeyeceğine emin oldukları bir şekilde bourbaki tarafından "bourbaki düğüne yalnızca iyi matematikçilerin gelmesini istiyor" kafasıyla millete bourbaki'nin kızının yeri kriptolu biçimde yazılmış düğün davetiyesini gönderiyorlar.
bu düğün davetiyesini yazdıkları dönem ikinci dünya savaşı dönemine denk geliyor ve o sırada bourbaki grubunun üyelerinden biri olan andré weil elinde düğün davetiyelerinden birinin kopyasıyla finlandiya'ya kaçıyor. finlandiya polisi andré weil'i kripto mesaj taşıyan bir casus zannederek tutukluyor ve finlandiya devleti andré weil için idam hükmü veriyor. andré weil mahkemeyi zar zor bourbaki'nin kendisi olduğuna ikna edip son anda idamdan paçayı yırtıyor.
bourbaki'nin kızı betti'nin bay hector petard ile evlendiği düğünün davetiyesi
bourbaki bununla da kalmayıp amerikan matematik derneği'ne başvuruyor ve bilim tarihinde bir derneğe gerçekte var olmadığı gerekçesiyle reddedilen ilk insan oluyor. finlandiya polisi olayından da anlayabileceğiniz üzere bourbaki şakası artık yaşlarını da almış grup üyelerinin başlarına bela olmaya başlıyor.
peki sorunu nasıl çözüyorlar dersiniz?
1968 yılında bourbaki'nin öldüğünü ve yalnızca yakın akrabalarının katıldığı sade bir cenaze ile gömüldüğünü bildiren bir bildirge yayınlıyorlar.
bu bildirge yayınlanmış olsa bile bourbaki isimli matematik grubu dağılmıyor ancak üyeleri yaşlandığı için grubun ilk üyeleri kitap yazmak yerine gruba genç ve istekli yeni üyeler katıp bu kişilerin işi devralmasını sağlıyorlar. böylelikle bourbaki isimli gizli gruba "50 yaşına basan herkes artık gruptan çıkmıştır" kuralını getiriyorlar. bugün bourbaki grubu yaşıyor ve günümüzde éléments de mathématique eseri bourbaki üyeleri tarafından yazılmaya devam ediyor.
bourbaki matematiğin soyut kabul edilmesi konusunda matematik dünyasına çok büyük katkı sağlıyor.
bugün lise derslerinde işlenen birebir fonksiyon, örten fonksiyon gibi kavramlar ilk defa bourbaki'nin eserinde ortaya çıkıyor.
college de france youtube kanalında günümüzde yaşayan bourbaki üyelerinin bir buçuk saat boyunca anılarını anlattığı bir video var. video dili fransızca ve maalesef çevirisi yok. ben gençliğimde yaptığım bir hata yüzünden fransızca öğrenmek zorunda kaldığım için videoyu izleyebildim ve olur da bir gün vakit bulursam altyazı eklemeye çalışacağım ancak bu konuda söz vermiyorum.