Gelecekte Muhtemelen Daha Sık Göreceğiniz Bir Çalışma Yöntemi: Holokrasi
bir yönetim biçimi olarak holokrasi
holokrasi kelimesi, arthur koestler'in 1967 tarihli "the ghost in the machine" adlı kitabında kullandığı bir terim olan "holon"dan gelmektedir. bir holon, yine de daha büyük bir bütünün bağımlı/bağımlı bir parçası olan özerk bir birimdir. insan vücudundaki hücrelere benzetebiliriz.
zaten -arasi eki tarafından yönetilen anlamına gelir:
demokrasi (yunanca demos halk) tarafından yönetilen anlamına gelir.
holo-krasi kelimesi ise holon tarafından yönetilen anlamı taşır.
holokrasinin temel felsefesi klasik hiyerarşik düzende şirket büyüdüğünde karar veren piramitin tepesindeki kişiler ile iş üreten piramitin tabanındaki kişiler arasındaki mesafe artar. iş üretenler yaptıkları şeylerin amacından artık habersizdir. alınan kararları, şirketin mevcut durumunu, iyiye giden ya da kötü giden şeylerden habersizdir. yapmakta olduğu şeyi sadece aldığı maaş için yapıyordur. bu, iş verimini düşürür.
dünyada çalışan başına en yüksek verim her zaman küçük işletmelerde maksimumdur. hatta çalışan başına en yüksek verim her zaman tek çalışanının işin sahibi olduğu bireysel işletmelerdir.
örneğin kendi başına büfe işleten birini düşünün. hangi şirket kurumsal yapısı kendi işi için çalışan büfe sahibinin işletmesi için ürettiği değeri her bir çalışanından alabilir ki?
holokrasi şirket ve devlet örgütlenmelerinde klasik piramit yapısını bozmayı hedefler. holokrasiye göre yapılanmalar organik olarak büyüyen şehirlere benzemelidir.
her şehrin bir meydanı vardır. binaların daha yoğun olduğu veya daha az yoğun olduğu yerler, sanayi tesislerinin olduğu yerler, ticaret alanları, spor alanları, kültürel etkinliklerin yoğun olduğu yerler vs... şehri oluşturan her ilçe kendi içinde örgütlenmiş her ilçe ise mahalleler bazında örgütlenmiştir. şirketlerin örgütlenmesi de benzer biçimde olmalı. organik olarak oluşan birbirinden bağımsız holonların kendi karlılıklarını ve kendi değerlerini yaratması gerektiğini düşünür. bir şirket içinde binlerce küçük işletmeyi barındıran bir üst yapı olmalıdır.
holonlardan bazıları hatalı kararlar aldığı için zarar edebilir. işler kimi holonlarda kötü gider. ama total duruma bakıldığında karlılık ve verim her durumda klasik piramit düzeninden fazladır.
zappos isimli, amazon tarafından satın alınan online ayakkabı satış firması holokrasiyi en radikal biçimde deneyimleyen şirketlerden biri.
birleşerek şirketi oluşturan her holon dış dünyadaki diğer ayakkabı satıcıları ile olduğu gibi kendi aralarında da rekabet ediyorlar. karlılık açısından şirket içi alım ile dış dünyadan alım arasında farkın olmadığını düşünüyorlar.
her bir holon kendi karar mekanizmasına sahip
bazıları rekabet kültürünü önemserken birbiri ile yardımlaşmayı önceleyen holonlar da var.
bazı holonlar birbiri ile kültürel ve sosyal bağlantılar kurup ticari olarak rekabet ediyor. iş bölümü yapanlar da var.
holonlar organik olarak yönetiliyor. kimi holonlara dışarıdan sonradan katılımcı eklenmesi yasakken bazı holonlar büyümeyi doğru buluyor.
birleşip daha büyük hale gelen holonlar da var, fikir ayrışmazlığına girip küçülen holonlar da...
holokrasi kavramı ve bu konuda yapılan deneysel çalışmalar henüz çok yeni. ancak ilk bulgular holokrasinin pratikte, teorikte olduğu kadar iyi bir fikir olmadığını söylüyor.
kriz anlarında, ulusal ekonomik çalkantılarda herbir holonun kendi başına karar vermesinin riskli sonuçlar doğurduğunu gösteriyor.
verimlilik artışı yaptığı evet doğru! ama holonlar birbirleri ile rekabeti her zaman en iyiye ulaşmak için birbirini teşvik etmek yerine ortalamanın, risk almamanın hakim görüş haline geldiği durumlar da olabiliyor.
"sürünün ne başında ne sonunda yer alalım. ortalama bir holon olarak güvenle hayatta kalalım" düşüncesi sistemi hantallaştırabiliyor.