los angeles'i herkes unlulerin, zenginlerin ve refah duzeyi yuksek insanlarin sehri olarak gorur. halbuki bu sehrin baska bir yonu daha var. o da sehirde surekli devam etmekte olan cete savaslari. sehirdeki yuzlerce cetenin tahminlere gore 150,000 uyesi bulunuyor. bu uyelerin 60 bin kadari meksikali ve 40 bin kadari zencilerden olusuyor.

hersey 1900'lerin basinda baslamisti. cok sayida meksikali gocmen yasamak icin los angeles sehrini secmisti. sehre gelen meksikalilar meksika'daki ic savastan kacmaktaydi. bu gocmenler sehirde zaten bulundan diger gruplarin surekli tacizlerine ugramaktaydi. bunun sebeplerinden biri meksikali gocmenlerin ozellikle tarim alaninda bir cok isi diger gruplarin ellerinden almasiydi. meksikalilar tarim konusunda daha yetenekliydi ve daha ucuza calismayi da kabul ediyorlardi. meksikalilari taciz eden sadece beyazlar degil, ayni zamanda zenciler de vardi. latin erkekler de kendilerini korumak icin harekete gecme karari aldilar. artik hicbir meksikali yalniz dolasmayacakti ve meksikalilar orgutlenecekti. kurulan sokak cetelerinin uyelerine cholo ismi konmustu. bu gruplar sadece savunma pozisyonunda olacak ve kimseye saldirmayacakti.

1950'lerde meksikali ceteler cok guclenmisti ve onlarin basarilarini goren zenciler de orgutlenip cete kurmaya karar vermisti. guney eyaletlerinde zulum goren zenciler de los angeles ve civarina yerlesmisti ve burada guvenliklerini saglamak icin birlesmek zorunda olduklarini anlamislardi. zenci cetelerin gorevi icinde bulunduklari mahalleleri korumakti. her cetenin ismi bulundugu mahalle veya caddenin isminden geliyordu. (ornegin 402 cetesi 402. cadde uzerindeki bolgeyi korumakla gorevliydi).

1960'larda bu ceteler guclendikce beyazlar sehri terk etmeye basladi. sehrin merkezi zenci ve meksikalilarin hakimiyeti altindaydi ve sehrin dis tarafindaki refah duzeyi yuksek bolgeler beyazlarla doluydu. yine de bu o zamanlar bu cetelerin beyazlari sehirden kovmaya calistigi anlamina gelmiyor. o zamanlar cetelerin suc oranlari cok dusuktu, hatta ceteler bizzat sokaklarda guvenligi ve asayisi sagliyordu. zaten o donemde hicbir cete silahlara sahip degildi. ne olduysa ondan sonra oldu...

bu sirada disardan sehre surekli bir zenci gocu vardi. zencilerin sehirdeki sayi ve gucu artmaktaydi. zenciler ev yapimi silah yapmayi da ogrenmislerdi (bu silahlar genelde civi filan firlatiyordu) ve bu silahlarla guclerine guc katmaya baslamislardi. ayrica sayi ve guc olarak cok artan zenci ceteler icinde bolunmeler yasanmaya baslamisti. hatta zenci ceteler donem donem kendi aralarinda catismaya baslamisti.

1960'larin sonlarinda zenciler ceteleri birakip black nationalist movement'a katilmaya basladilar. ulkedeki zencilerin cogu guclerini birlestirmis ve zenci haklarini savunmak icin harekete gecmisti. bu da sokaktaki zenci cetelerin sayisi ve gucunde azalmaya sebep olacakti. zenci gruplar fakirlere yardim ve egitim gibi sosyal programlar baslatmisti. bu kisiler artik halkin yararina bir goruntu ciziyordu. cetelerin o ana kadar bolge insanina zarardan cok yarari var gibi gozukuyordu.

1970'lerde ise isler tersine dondu. o zamanlar sayilari yuzleri bulan zenci ceteler bir araya gelip daha buyuk ceteler olusturmaya karar vermisti. 1970'lerin basinda kurulan crips bunun ilk ornegiydi. bu cete 1971'de raymond washington ve stanley williams tarafindan kurulmustu. buna gore los angeles'in dogu ve bati tarafindaki zenci ceteler bir araya gelecekti ve tek cati altinda toplanacakti. bu cetenin cogu uyesi 18 yasinin altindaydi ve cete'nin uyeleri kendilerini belli etmek icin yanlarinda birer baston tasiyordu. zaten cetenin adi da buradan geliyordu (cripples'in kisaltmasi crips"). bu cete uyelerinin bir ozelligi de surekli mavi giyinmeleriydi. bu uyeler cogu zaman onu sol tarafa cevrilmis beyzbol sapkasi giyiyordu. sol ceplerinden kocaman kumas mendil sarkmaktaydi.

1970'lerde ceteler cok gucleniyordu ve vizyon degistiriyordu. mahalle ve sokaklari koruyup asayisi saglayan ceteler, suc isleyen cetelere donusuyordu. bunun en buyuk sebeplerden biri bu cetelerin asiri guclenmesiydi. bu cetelerin guclenmesinde en onemli rol oynayan seylerden biri suphesiz vietnam savasiydi. bu savastan donen meksikali ve zenci cete uyeleri, eskisine gore cok daha vahsiydi. bu kisiler silah kullanmayi, pusu kurmayi ve de en onemlisi disardan ulkeye silah sizdirmayi cok iyi biliyorlardi. aldiklari askeri egitim ve savas tecrubesini de sokaklara tasiyacaklardi.

isler sadece bu kadarla da bitmemisti. vietnam'da cetecilerin cogu uyusturucuyla tanismis ve uyusturucu kullanmaya baslamisti. bu cetelerin uyusturucu pazarlamayla silah parasi kazanabileceklerini kestirmeleri de uzun zaman almayacakti. cetelerin birbiriyle rekabetini surdurmesi icin silah ve para lazimdi. bunun icin ceteler uyusturucu satisina yoneldiler. her cete kendi kontrol ettigi mahallede uyusturucu satisi yapip gelir elde ediyordu.

daha once en buyuk silahlari sapan ve civi tabancasi olan ceteler simdi otomatik silah, el bombasi ve her turlu silaha elini atmis ve cok guclenmisti. tabi kontrolsuz guc zarara donusecekti. o donemde crips cetesi o kadar guclenmisti ki zenci cetecilerin 4'te 3'i crips uyesiydi. geri kalan %25'lik zenci ceteciler zor durumda kalmisti. ya pes edip crips'e katilacaklardi, ya da yok edileceklerdi. bu ceteler de careyi birlesmekte buldu. bunlarin kurdugu cetenin adi da bloods olacakti. bu cetenin uyeleri kirmizi giyinecekti ve birbirlerine surekli yardim edecekti.

los angeles'in ozellikle guneyinde bloods ile crips arasinda siddetli catismalar yasaniyor ve bu catismalarda her yil yuzlerce insan oluyordu. hatta yillar gectikce olenlerin sayisi binlerle ifade ediliyordu. o donemde uyusturucu kacakcilari ve mafya da cete uyelerini bodyguard ve ayak askeri olarak ise aliyordu. boylece cete uyelerine yeni bir gelir kapisi acilmisti. bu da cetelerin daha da guclenmesi anlamina geliyordu.

1980'lerde ceteler icinde kokain ticareti yapmayan neredeyse kalmamisti. cetelerin gucu ve parasi daha da artmaktaydi. artik cete uyeleri en guzel arabalara biniyor, en buyuk evlerde yasiyor ve en guzel kizlari goturuyordu. cetelerin etrafinda donen para cok buyuktu ve bir cok cete uyesine hayalini bile edemiyecegi bir refah seviyesi getirmisti. artik cetelerin gorevi bolgelerini korumaktan cok, yayilmaci bir politika izleyip ellerindeki bolgelerin sayisini arttirmakti. daha cok bolgeye sahip olmak, kokain satisi icin daha cok musteriye sahip olmak demekti. artik ceteler arasindaki savas bolge savasindan cok para ve uyusturucu savasina donmustu ve isler kontrolden cikmaya baslamisti. insanlar bir mahallede is kurabilmek icin o mahalleyi kontrolu altinda tutan ceteden izin almak ve vergi vermek zorundaydi.

artik ceteler %100 ayni irktan da olusmuyordu. zenci ceteler meksikali, meksikali ceteler zenci uyeler almaya baslamisti. meksikali ceteler de artik zenciler gibi tek cati altinda toplanmaya karar verdiler. cetelerin liderleri bir araya geldi ve surenos adinda latin cetesi kuruldu. surenos, guneyden gelenle anlamina geliyordu. bu cetenin binlerce uyesi vardi ve zenci ceteleriyle yarisacak hale gelmisti. zenciler sehri yavas yavas terk etmeye baslamisti. sehir yavas yavas latin cetelerin kontrolu altina giriyordu. gunumuzde latin cetelerin uye sayisi tum zenci cetelerin toplamindan daha fazladir.

1990'lardan sonra sehirdeki cete savasi latin-zenci savasina donmeye basladi. latinler sehirdeki nufusun %45'ini olustururken zencilerin nufusu %30 civarindaydi. artik latinler ve zenciler sadece cete uyelerini degil, diger irkin normal mensuplarini da oldurmeye baslamisti. zenci ve meksikalilarin beraber yasadigi mahallelerin demografik yapisi degismeye baslamisti. bazi mahallelerden zenciler, bazi mahallelerden latinler tamamen tasinmaya basladi. artik mahalleler tek irktan olusuyordu. zenci mahallesinde dolasmak herhangi bir latin icin, latin mahallesinde dolasmak herhangi bir zenci icin canini tehlikeye atmak demekti. hatta cocuklar icin bile bu boyleydi. eger zenciler bir latin'i oldururse, latin ceteler en yakin zenci mahallesine gidip intikam olarak ilk gordukleri zenciyi kursuna diziyordu. daha sonra zenciler de aynisini latin mahallesinde yapiyordu. mahallelerde cetecilerin kendilerine gore kullandiklari isaretler vardi. mesela mahalleye bir polis girdiginde polisi goren ceteciler olabildigince yuksek sesle islik caliyordu. bu isligi duyan mahalledeki diger cete uyeleri saklanmaya basliyordu. boylece polisin cetecileri tespit edip yakalamasi cok zorlasiyordu. gunumuzde los angeles'ta islenen suclarin %75'ini zenci-latin cete savaslari olusturuyor.

ulkedeki tum meksikali cetelerin ustunde "mexican mafia" denen kurulus vardi. bu kurulus hapishaneden yonetiliyodu cunku uyelerinin buyuk kismi hapishanedeydi. tum meksika ceteleri (ki buna surenos da dahil) bu olusuma vergi oduyor ve bu olusumun sozunden cikmiyordu. bu da meksikalilarin daha iyi orgutlenmesi ve zenci cetelerin onune gecmesinde rol oynayan unsurlardan biriydi. mexican mafia'nin ilk kurulus amaci hapishanedeki latinleri diger gruplardan ve zalim gardiyanlardan korumakti ama bu grup da umulmadik bir sekilde guc kazaninca uyusturucu ve silah isine girmisti.

1990'larda latino cetelerin gorevi zencileri sehirden tamamen atmakti. bunun icin harekete gecen latinolar sehirde gordukleri zenci cete uyelerine savas actilar. bu savastan zenci siviller de zarar gordu. los angeles'in guneyi bu cetelerin kontrolu altindaydi. ceteler ele gecirdikleri bolgeleri grafitti veya spreyli boyayla isaretliyor ve disardan gelenlere "bu bolge bizim" mesaji veriyorlardi. o isaret silinip yerine baska bir cetenin isareti konmadan o bolge o cetenin sayiliyordu. meksikali ceteler bu taktigi zenci cetelerden cok daha fazla kullaniyordu.

the avenues bu bolgedeki en acimasiz cetelerden biriydi. yaklasik 800 silahli meksikali ceteciden olusan orgutun amaci bolgelerindeki zencileri sivil-ceteci ayirt etmeden oldurmek veya sehirden atmakti. bu cete gece gunduz demeden istedikleri kisiye suikast duzenleyebiliyordu.

zencilerle meksikalilar arasindaki savas irk savasina dondugu icin artik ceteler rakip irktan uye almayi birakmisti. 2006 yilinda cinayetler durdurulamaz bir hal almaya basladi. bunun uzerine los angeles belediye baskani sonunda harekete gecmeye karar verdi. sehirde en cok istenen 10 cetecinin listesi yayinlandi ve baslarina odul kondu. bu taktik geri tepmeye baslamisti. ceteciler icin "sehrin en tehlikeli 10 cetecisi" arasinda bulunmak bir onur kabul edilmeye basladi. eger ilk 10'da bulunan bir ceteci yakalanirsa, diger ceteciler listeye girebilmek icin daha fazla suc islemeye calisiyordu.

sehirde ne polis ne de belediye suc oranini dusurmek icin bir sey yapamiyordu. insanlar kimin ceteci kimin masum oldugunu cok iyi biliyordu ama kimse cetecileri ele vermek istemiyordu. bu is "mahalle gururu" meselesine donmustu. kimse mahallesinde yasayan bir delikanliyi polise vermek istemiyordu.

gunumuzde cete savaslari artarak devam ediyor. dunya'nin cete baskenti olan los angeles bu lakabi uzun sure tutacak gibi gozukuyor.