okuduğum hiçbir kitapta sakıncalı ifadelerin yer aldığını fark etmedim. daha doğrusu kitaplarda aradığım şey bu değildi. dolayısıyla neyi aradıysam onu buldum. yasaklanan ve sakıncalı bulunan kitaplardan bazıları:

şeker portakalı

brezilyalı yazar jose mauro de vasconcelos tarafından 1968’de yazılan roman, 2013 yılında türk örf ve adetlerine aykırı olduğu ve küfür içerdiği gerekçesi ile sakıncalı bulunmuş. çocuğunun şeker portakalı’nı okuduğunu gören bir veli şikâyet dilekçesi ile durumu yetkililere bildirmiş ve bunun üzerine kitabı öğrencisine okutan öğretmen hakkında soruşturma açılmış. milli eğitim bakanlığın yüz temel eser listesine dâhil ettiği bir kitabın bir iki tane argo kelime içerdiği için incelemeye tabii tutulması garip. oysa o kitapta beş yaşında hayalperest, yaramaz ve zeki bir erkek çocuğun en az yetişkinler kadar zengin olan dünyasına konuk oluruz. bir çocuğun penceresinden yoksulluğun hüzünlü yansımasını seyrederiz. yalnızlığın sessizliğini minik yüreğinde taşıyamayan zeze’nin şeker portakalı fidanıyla kurduğu candan dostluğu boğazımız düğümlenerek okuruz. kaynak

fareler ve insanlar

çiftlik işçisi olan iki yakın arkadaşın konu edildiği john steinbeck tarafından yazılan roman, küfür ve ırkçı ifadeler içerdiği, yöre insanını küçük düşürdüğü ve ötanaziyi desteklediği gerekçesiyle abd kütüphanelerinde yasaklanarak müfredattan çıkarılmış. bizde ise yine yüz temel esere dâhil olduğu halde izmir milli eğitim müdürlüğü kitap inceleme ve değerlendirme komisyonu tarafından 2012 senesinde incelenerek sakıncalı bulundu. bir zamanlar yasaklanan bu kitap ilginçtir ki yıllar sonra birçok ülkenin resmi kurumlarında okunması zorunlu kitaplar arasına dâhil edildi. karakterleriyle ve görünüşleriyle birbirlerine taban tabana lennie ve george’nin sarsılmaz dostluklarını ve talihsizlikler yüzünden başlarına gelen olayları okurken boğazınızda bir yumru oluşur. kaynak

don kişot

şövalye romanları okuyup hayallere dalan çılgın bir adamın coşkuyla dolu renkli serüveni, vakti zamanında kitap okuma sevdamı ateşlemişti fakat yasaklanma gerekçesini öğrenince yüzümdeki alaysı gülümsemeye engel olamadım. ispanya mahkemesi tarafından “hayırsızlığın değersiz kılınması” gerekçe gösterilerek yasaklandı. sansürün ve yasağın kalkması içinse uzun senelerin geçmesi gerekti. oysa don kişot etrafına hiç zarar vermeyen iyi niyetli bir mahalle delisinden farksızdır. amacı ise mazlumlara yardım etmek, kötüleri cezalandırmaktır. görünen o ki don kişot yaptığı iyiliklerle engizisyonun gözüne girememiş. kaynak 

to kill a mockingbird

türkçeye bülbülü öldürmek adıyla çevrilen pulitzer ödüllü roman dünyada en çok satan kitaplardan biri olmasına ve türkiye’de maarif bakanlığı kolejlerinde okutulan bir kitap olmasına rağmen ırkçı ifadelere yer verildiği için yasaklandı. oysa harper lee tarafından ırkçılığı ve eşitsizliği eleştirmek için kaleme alınmıştı. tecavüzle suçlanan fakat aslında masum olan bir siyahiyi savunan avukatın iki yaramaz çocuğu kitaba renk katmış. yasaklanma gerekçesi yazılış amacına ters düşse de temel aldığı konunun dışında scout ve jem’in yaz tatillerinde gizemli bir komşu üzerine ürettiği senaryoları okumak ve onlarla birlikte korkmak hoştu. kaynak

suç ve ceza

“herkesin gidebileceği bir yeri olmalı çünkü öyle bir an olur ki insanın mutlaka bir yere gitmesi gerekir” sözünün yer aldığı henüz lisedeyken adını her duyduğumda tüylerimi diken diken eden meşhur dünya klasiği gerici, kötümser olduğu gerekçesiyle rusya ve polonya’da yasaklanmış. okuduğu her kitabı hemen unuttuğundan yakınan bir arkadaşım bana “yalnızca suç ve ceza’daki cinayet sahnesini unutmadım. hatırladıkça tüylerim ürperiyor.” demişti. dostoyevski iyi bir gözlemci, iyi bir psikolog.

lewis carrol tarafından yazılan alis harikalar diyarı’nda hayvanları gereğinden fazla kişileştirmenin çocukların psikolojisini olumsuz etkileyeceği gerekçesiyle, hayvan çiftliği, stalin’i eleştirdiği için abd ve ingiltere’nin aldığı bir kararla ikinci dünya savaşı süresince basılmama kararı alınarak sonrasında ise kenya ve afrika’da kitaptaki hicvi üzerine alan liderlerce, john steinbeck tarafından yazılan gazap üzümleri tarım şirketlerinin baskısıyla koliforniya’yı küçük düşürdüğü gerekçesiyle, sabahattin ali tarafından yazılan sırça köşk siyasi eleştirilerden dolayı yasaklandı.

Diğer tartışmalı eserler

tommiks (essegesse)
azizname (aziz nesin)
hamlet (william shakespeare)
da vinci şifresi (dan brown)
amerikan sapığı (bret easton ellis)
cesur yeni dünya (aldous huxley)
dönüşüm (franz kafka)
tom amca’nın kulübesi (harriet beecher stowe)
bir avuç gökyüzü (çetin altan)
bin bir gece masalları (anonim)
türlerin kökeni (charles darwin)
madame bovary (gustave flaubert)

Eserleriyle Başarı ve Tatmin Sağlamalarına Rağmen İntiharı Seçen Ünlü Yazarlar