Hacı Bektaş Veli'nin Yolundan Gidenlerin Kurduğu Bektaşilik Tarikatı Nedir?
hacı bektaş veli adına kurulan, hz.ali ve on iki imam sevgisine dayanan, olgunluk, eşitlik, özgürlük vb. ilkelerce belirgin bir tarikattır bektaşilik. babailer ayaklanması bastırıldıktan sonra türkmenler, baba ishak'ın halifesi olan hacı bektaş veli'nin çevresinde toplandılar. hz.muhammet'i mürşit, hz.ali'yi rehber, hacı bektaş veli'yi de pir tanıdılar.
ortodoks islama başkaldırıyı ve geleneksel alevi inancını, islamlık öncesi asya'nın kandaş kültürüyle, özelde türk kültürüyle yoğuran bektaşilik, yeni bir sentez olarak belirdi; anadolu halkının konuştuğu arı türkçeyi kullanmasını yanında hemen her düşünce ve inançtan insanlara, kendilerinden bir şey bulabileceği soyut, ancak zengin bir düşünsel dünya sundu; toplumsal yaşantıda, kişiyi dar ve katı kalıplar içine sokmayan toleranslı bir düşünce özgürlüğü getirdi; görünüşe değil, öze önem vererek valık birliği ve var olanların birliği zemininde, insanı onulandırdı, dahası kutsallaştırdı. bu nedenlerle bektaşilik, osmanlı imparatorluğu'nun her yöresinde, özellikle anadolu ve balkanlar'da hızla yayıldı.
osmanlı devleti'nin kuruluş aşamasında önemli roller oynayan bektaşilik, giderek yeniçeri ocağının yarı-resmi tarikatı durumuna geldi. yukarıda zikrettiklerim dışında bektaşiliğin ikinci önderi balım sultan'dır; hacı bektaş veli'nin hiçbir zaman evlenmediğini, timurtaş'ın manevi evlat olduğunu ileri süren balım sultan, önemli olan pir'in yolunu izlemektir diyerek, tarikatın ayin ve erkanında yenilikler yaptı; dünyayla ilgisini kesmiş bir mücerret dervişler örgütü kurdu. bu yorum ve düzenlemelerden sonunda bektaşilik, birbirine rakip iki ana kola ayrıldı: çelebiyan (çelebiler) kolu ve babagan (babalar) kolu.
hacı bektaş soyundan geldikleri savında olan ve kendilerine bal evladı adını veren çelebiyan kolu, daha çok kırsal kesimde örgütlenirken; pir'in yolunu izledikleri savında olan ve kendilerine yol evladı adını veren babagan kolu, kentlerde örgütlendi. bunun dışında bektaşilikte dört tür insan vardır. bunlar dört kapı ve dört öğeyle temsil edilir: şeriat kavmi olan abitler, şeriat kapısı ve hava; tarikat kavmi olan zahitler, tarikat kapısı ve ateş; marifet kavmi olan arifler, marifet kapısı ve su; hakikat kavmi olan muhipler, hakikat kapısı ve toprak.