Hristiyanlığın En Önemli Sembollerinden Olan Haç İşaretinin Anlamı Nedir?
hristiyan dünyasının en önemli sembollerinden biri olan haç, isa peygamber çarmıha gerilmeden önce de özellikle mısır ve çin'de yaygın olarak kullanılıyordu. ancak haçın bir sembol olarak önem kazanması, isa peygamber'in çarmıha gerilmesinden sonra olmuştur. hristiyanlarda haç, isa peygamber'in çektiği acıları ve ölümüyle bütün insanları günahtan kurtarışını temsil etmektedir.
isa peygamber'in öldürülmesi ile birlikte hristiyanlar arasında haç çıkartma geleneği yaygınlaşmaya başladı. dualardan önce ve sonra, tehlike anında, adak sırasında ve nesneleri kutsamak amacıyla yapılan haç çıkarmanın amacı, isa peygamber'in ruhundan yardım ve merhamet dilemektir. katolik kilisesi'nde büyük haç çıkartılırken, isa peygamber'in vücudundaki beş yarayı temsil eden beş parmak açık tutularak sırasıyla alna, göğüse ve önce sol, sonra da sağ omuza değdirilir. küçük haç esnasında ise sadece başparmak kullanılır ve alna, dudaklara ve göğüse dokundurulur. doğu'daki hristiyanlar'ınki ise bazı farklılıklar gösterir. bir kısmı yalnız iki parmakla ve önce sağ, sonra sol omuza dokunurken, sözgelimi ermeniler, kutsal üçlüğü simgelemek üzere üç parmaklarını birleştirir, sırasıyla alna, göğüse, önce sol, sonra sağ omuza dokundurur ve son olarak da avucunu açarak elini göğsüne bastırır.
haç çıkartma kadar, ikonografik anlamda birbirinden farklı haç formları da dikkat çekicidir. esas olarak dört ana kategoriden söz edilebilir. dört kolu da birbirine eşit olan haçlara yunan haçı, alt kolu diğerlerinden uzun olanlara latin haçı, yunan harfi (t) biçiminde olanlara aziz antonius haçı, romen rakamı x şeklinde olan haça da aziz andreas haçı adı verilir. genel inanç, isa peygamber'in latin haçı'na gerildiği yönündedir.
imparator i. constantinus'un yaşadığı 4. yüzyıldan önce hristiyanlar, canlarını tehlikeye atmamak için haç taşımaktan da, sahip oldukları mekânlara haç işareti çizmekten de korkuyorlardı. i. constantinus'un hristiyanlığı benimsemesiyle birlikte, haç işareti serbestçe kullanılmaya başlandı. imparator'un bir ölüm cezası olarak çarmıha germeyi yasaklaması da bu serbestliğin alanını genişletti. başlangıçta yalnızca hristiyan azizlerin mezar taşlarına dikilen haç, daha sonra bütün hristiyanlar için kullanılmaya başlandı.
isa peygamber çarmıha gerilmeden önce de haç dinsel bir motif olarak dünyanın muhtelif yerlerinde özel anlamlara sahipti. hindistan'da brahmanlar'ın sanskrit alfabesinin bir harfi olan svastika'yı yani gamalı haç'ı, m.ö. 4000'lerden itibaren kullandıkları tesbit edilmiş durumdadır. bir hint sembolü olarak öne çıkan svastika, zaman içerisinde doğu'da orta amerika'ya, batı'da ise moğolistan üzerinden kuzey avrupa'ya ulaşmıştır. yunan ve roma yapılarında bir süs unsuru olarak yaygın bir kullanıma sahip olması da bunun somut bir göstergesidir. öte yandan, ankara'daki anadolu medeniyetleri müzesi'nde hititler'den kalma altından yapılmış iki svastika sembolüne rastlanması da şaşırtıcı değildir. ayrıca, ayasofya'nın süslemeleri arasında bir şerit halinde dizilmiş siyah renkli binlerce svastika motifi bulunmaktadır.
yüzyıllardır olduğu gibi bugün de rumlar, ta fota'da (6 ocak) isa peygamber'in vaftizini, denize atılan haçı sudan çıkararak kutlarlar. geleneksel olarak boğaziçi kıyılarında yapılan bu tören, son yıllarda çengelköy'deki aya yorgi ve yeşilköy'deki aya stefanos kilisesi'nin önünde gerçekleşiyor.
ermeniler ise kutsal haç'ın özgürlüğüne kavuşmasının yıldönümü olan khacverats'ı (haç yortusu), her yıl 14 eylül tarihine en yakın pazar günü kutlarlar. bu yortuda, ermeni kiliselerinde yapılan törende haç fesleğenlerle süslenir, okunan dualarla tüm dünya kutsanır.