Inception Filminin Hala Açıklanmayan Finali Tam Olarak Ne Anlatmak İstemişti?
filmler üzerine düşünmek pasta yemek gibidir
kimi yönetmen dümdüz pandispanyanın üzerine azıcık krem şanti sürüp önünüze koyar. kimi yönetmen de birbirinden farklı malzemeleri uyum içinde kullanır ve tadı beyninize kazınan şahane tatlar yaratır. christopher nolan da ikinci kategoriye giren yönetmenlerden biridir. basit bir cinayet soruşturmasını işlediği insomnia 'da bile size katman katman olay anlatır. böylece üzerine düşünmesi keyif veren filmler üretir.
inception da benim üzerine kafa yormayı sevdiğim filmlerden biridir. çünkü film o kadar zekice tasarlanmış ve labirentlerle doldurulmuş ki finali bağlamanızı sağlayacak ipuçlarını toparlayamadan filmin büyüsüne kapılmış oluyorsunuz. ayrıca yönetmenimiz bu hikayeyi kapalı bir sistem olarak tasarlamış. bu yüzden filmin size söylediğinden başka bir şey bularak finali net bir yere oturtamıyorsunuz.
ben de bu çıkmazdan kurtulmak için denkleme dışarıdan müdahale etmeye karar verdim ve filmi çözmek için leonardo dicaprio'nun oynadığı shutter island'dan ve bu filmle büyük benzerlikler içeren muhteşem anime paprika'dan faydalandım. şimdi bu iki filmin yardımıyla inception ne anlatıyor ve finali nereye bağlanıyor yorumlayalım.
Uyarı: Buradan sonrası spoiler içerir.
ilk önce inception ve shutter island'ın benzer yönlerine bakalım
iki filmde de leonardo dicaprio'nun canlandırdığı ana karakterler eşlerini kaybetmiş ve durumu kabullenemediği için mental problem yaşıyorlar. shutter island'dan devam edersek oradaki ana karakter teddy, gerçeklikle bağını tümden koparmıştı. gerçek benliği olan andrew'u bile hatırlamıyordu. bu yüzden iki doktor, onu gerçeğe döndürebilmek için bir oyun düzenliyor ve teddy'e çözmesi gereken bir bulmaca veriyordu. böylece andrew'u delüzyondan kurtarmayı amaçlıyorlardı. bu bilgiler cepte. şimdi inception'ın paprika'yla olan benzerliğine bakalım.
inception'da yaygınlaşan ve gizlice kullanılan rüya aracının adı pasiv device. ve bu cihaz belli ki uzun süredir var. çünkü artık dünya çapında biliniyor ve zararları bile ortaya çıkmış. paprika'da ise ortak rüya görmenizi sağlayan dc mini henüz yeni bir icat. hatta prototip bile sayılır. o yüzden faydaları ve kapasitesi yeni yeni öğreniliyor. pasiv, ilk olarak askerleri eğitmek için kullanılıyordu. dc mini ise psikiyatrlar tarafından hastaları rüyalarını yorumlamak için kullanılıyor. bu yüzden pasiv'den çok daha masum ve faydalı olduğunu söylemek mümkün. bu cihaz hakkında deneyler yapan kişi de hastalara yardımcı olmak için paprika adlı alter egosunu kullanan atsuko chiba. şimdi bu bilgiyi de aldıktan sonra üç filmi birleştirerek inception'da neler olmuş olabilir bir bakalım.
öncelikle olay akışı konusunda christopher nolan'ın bize anlattığı çoğu şeye güvenemeyiz. çünkü karakterleri gibi kendisi de labirent yaratmayı çok iyi biliyor ve memento'dan bildiğimiz üzere seyirciyi yarattığı bu alternatif gerçeklikte istediği gibi dolaştırabiliyor. ancak ilk adımı atabilmek için sağlam bir noktaya ihtiyacımız var. bu nokta da marion cotillard'ın canlandırdığı mal'in ölmüş olması ve bir şekilde cobb'un bundan kendisini sorumlu hissetmesi.
burada önemli olan şu; biz mal'in gerçekte nasıl öldüğünü bilmiyoruz
çünkü olayı cobb'un gözünden görüyoruz. cobb da sürekli "onun aklına intihar düşüncesini ben soktum." diyor ama bu illaki rüyalarla ilgili olmayabilir. belki de gördüğümüz otel odasında cobb eşini aldatıyordu, yakalandı ve bu nedenle mal intihar etti. ya da başka bir şey ancak cobb sandığımız gibi insanların bilinçaltındaki fikirleri çalma ya da zihinlere fikir yerleştirme uzmanı olmayabilir. ancak ariadne, cobb'un rüyalarına girdiğinde net bir şekilde cobb'un saplantılı bir halde mal'i bırakamadığını öğreniyoruz. bizim başlangıcımız da burası.
bu nokta tam olarak shutter island'a benziyor. bu yüzden cobb'un da aslında eşini kaybettiği için delüzyonlar yaşadığını ve birileri tarafından tedavi edilmeye çalışıldığını düşünebiliriz. tedavi yöntemi de shutter island'ın aynısı. iki filmde de ana karakteri kendi çözeceği bir bulmacanın içine atıyorlar. mesela bu filmde, mal'in de söylediği gibi cobb'un peşine düşen şirket çalışanları, dev şirketlerin birbirine düzenlediği komploların hepsi yalan olabilir. amaç cobb'u strese sokarak mal ile yüzleştirmek ve onun ölümünü kabullenmesini sağlamak. peki bu işi kim yapacak?
bu cevabın referans noktası da paprika'dan geliyor
o filmde insanlara yardımcı olan paprika'nın yerini bu filmde ariadne alıyor. ariadne ile biz bir mimarlık öğrencisi olarak tanışıyoruz. burada cobb, rüya inşa etmenin mantığını ariadne'ye anlatıyor ve tüm kontrolü elinde tutuyormuş gibi görünüyor. ancak aynı durum shutter island'daki karakterde de vardı. o filmde de leo'nun karakteri bütün soruşturmayı yürütürken sanki ortağı onu takip ediyormuş gibi görünüyordu ama filmin sonunda ortağının aslında her şeyi bilen doktorlardan biri olduğu ortaya çıkıyordu. bu yüzden ariadne bir şekilde paprika rolünü üstleniyor olabilir.
peki neden başka biri değil de ariadne? çünkü cobb etrafındaki herkesi önceden tanıdığını düşünüyor ve aralarında stabil bir ilişki var. bu nedenle ilişkilerinde farklı boyutların açılamayacağını düşünebiliriz. ancak ariadne yeni biri. bu yüzden ilişkinin sınırları henüz çizilmemiş. ayrıca ariadne, çok gerek olmadığı halde cobb rüya görürken onun rüyasına dahil oluyor ve cobb'un asansör olarak tasarladığı anıların hepsinde dolaşmaya çalışıyor. bunun nedeni de cobb'un kafasından atamadığı tüm varlığı görmek ve sonunda onu tedavi edebilmek.
ariadne mal'in ne kadar derine işlediğini fark ettiğinde, cobb'un çocuklarını kullanıyor ve saito'nun vurulmasını sağlıyor. böylece saito, limbo'ya yani mal'in yanına gidecek, cobb çocuklarını tekrar görmek istediği için mal'le yüzleşmek zorunda kalacak ve sonunda onun ölümünü kabullenecek. böylece tedavi de tamamlanmış olacak.
sonuç olarak
bu çıkarıma göre filmin sonunda cobb gerçekten çocuklarına kavuşuyor. ancak saito, holding'ler, ariadne ve gördüğümüz o maceranın çoğu yüksek ihtimalle tedavinin bir parçasıydı. amaç imparatorluk haline gelmiş bir şirketin veliahtının zihnine farklı bir fikir yerleştirmek değil, cobb'un bir şekilde zorlu bir bulmacayı çözmesini sağlamaktı. cobb bunu yaparken de bir şekilde ölen eşiyle karşılaşacaktı ve onun ölümünü kabul edecekti. bunlar oldu ve cobb tedavinin sonucunu alarak evine dönebildi.
Spoiler'ın sonu.
bu tabi, çok aşırı bir yorum. zaten filmin senaryosunu yazmak 10 yıl sürdüğü için inception'ın paprika ve shutter island'dan referans alması çok da mümkün değil. çünkü bu üç film aşağı yukarı aynı dönemde yapıldı.
ancak diğer iki filmden referans almak bir şekilde o topaç hala dönüyor mu yoksa düştü mü bunun cevabını veriyor. yoksa sadece nolan'a kalsak hala filmin birinci saatinin kırkıncı dakikasının yedinci saniyesinde neden o replik geçti onu düşünüyor olurduk.