İnsan Öldürmek İçin Tasarlandığına İnanmanın Zor Olduğu İncelikli Tank: Panther
otomobilseverler bilir bazı modeller vardır böyle çok zarif, kuğu gibi görünür hemen herkese. mesela mercedes 300sl böyle bir araçtır. ne kadar bakarsanız bakın eksiklikleri, olumsuz yönlerini bir anda görmez olur, yalnızca siz ve o makine arasındaki enteresan ilişkiyi, çekimi hissedersiniz.
işte panther tankı da böyledir. 2. dünya savaşı'nda üretilen en zarif tanktır. insan öldürmek için tasarlandığını düşünmezseniz o süspansiyonlarındaki harika işçiliğe, neredeyse bir spor araba gibi tasarlanmış aerodinamik gövdesine, işçiliğindeki harika detaylara hayranlıkla saatlerce bakabilirsiniz.
Tankın süspansiyonları
kendisinin hikayesi almanların sovyetleri işgali ile başlar. sovyetlerin bir şekilde üretmeyi başardığı t-34 tankı alman piyadesi ile tank gücü üzerinde deprem etkisi yarattığından almanlar hemen bir tane ele geçirir bu tanktan ve inceleme için albert speer'in ellerine teslim ederler. speer oturur, tankın incelenip zayıf yönlerinin tespit edilerek kendisine karşı daha etkili mücadele edilebilmesi için çalışmalar başlatır. bu arada farklı bir ekibi de "lan oğlum fritz, acaba biz bu tankın bir benzerini yapabilir miyiz?" diye çalışmaktadır.
elbette almanları en fazla şaşırtan şey t-34'ün eğimli ön zırhı ile basit, kaba üretilmiş ama şaşırtıcı derecede başarılı genel tasarımıdır. eksiklikleri vardır; mesela tank komutanı hem nişancı hem de komutan rolünde olduğundan pratikte tank etkisizleşmiştir, telsizi berbattır, palet tasarımı kötüdür, yol tutuşu berbattır, mürettebat konforu yoktur, topu gayet isabetsizdir, cephane ve yakıt yerleşimi nedeniyle tam bir saatli bomba gibi dolanmaktadır ama yine de rusya şartları ve kızılordu'nun karman çorman milletlerden oluşan cahil asker kesimi düşünüldüğünde tasarım enteresan bir şekilde tam da rusya için uygun bir ürün haline gelmiştir. şimdilerde çinlilerin yaptığını yapan almanlar tankı komple söker, toplar, kullanır ve özelliklerinden bazılarını kendi prototiplerine eklemeye karar verir.
prototipleri dedik kısaca anlatalım orasını da. almanlar t-34'ü kopyalamaya başladığında iki farklı şirkete bu görevi verdi. man ve daimler-benz bu işe girişti. şimdi her ne kadar nazi almanya'sı bir diktatörlük de olsa kapitalist koşullar ideolojinin önünde olduğundan silah işinden para kazanmak savaş ortamında en geçerli metoddu ve 3.reich'da gayet iyi bir müşteriydi. o nedenle alman silah şirketleri devletten ihale kapabilmek adına tüm gayretleri ile silah geliştirme işine giriyordu. t-34'ün kopyalanmasında da bu yaşandı ve man ile daimler-benz ciddi ciddi kapıştı.
panther'in prototip versiyonunun adı vk 3002'dir ve doğrudan kopyalandığı tank t-34/76'dır.
daimler-benz versiyonu vk 3002 (db), man versiyonu ise vk 3002 (man) olarak geçer literatürde.
t-34 ile görsel kıyaslamasına baktığınızda vk 3002 (db), vk 3002 (man) versiyonuna göre t-34'e daha çok benzer. daimler-benz kendi prototipinde t-34'de olduğu gibi arka dişliden çekişli, dizel bir motor kullanmışken man ise klasik önden çekişli ve benzinli motoru tercih etmiştir. daimler'in tasarımında şanzıman mekanizması arkada, motorun orada olduğundan öndeki sürücü ile makineli tüfekçinin kullanabildiği alan büyümüş, bu mekanizmalardan doğan sıcaklık ve gürültü ortadan kalkmıştır ve tank rus muadili gibi fazla büyük ve yüksek olmamıştır ancak şanzıman arkaya taşındığından vites değiştirme mekanizması daha karmaşık ve zor bir hale gelmiştir. man versiyonu ise almanların daha alışık olduğu bir türdür ama yarattığı sıkışıklık nedeniyle sürücü ve makineli tüfekçi çok daha sıkışık bir ortamda kalmıştır.
ihaleye göre seçilecek tankın tam yüklü haliyle 5 saatlik bir muharebeye hem yakıt hem de mermi adedi olarak yetişebilmesi gerekmektedir ve man tasarımı bu sürede 750 litrelik yakıt tanklarıyla 195 km'lik bir menzilde (arazi elbette yol değil) bu koşulu karşılarken daimler tasarımı 550 litrelik dizel yakıtıyla sadece 140 km'lik bir harekat yarıçapı sağlar. man tasarımı önden çekişli olduğundan paletlerin kendini temizleme özelliği vardır ama daimler'de bu yoktur. daimler'in içi daha ferahken man'ın içi sıkışıktır ama iş vurulmuş bir aracın içinden personel kurtarmaya geldiğinde man'ın içindeki adamlar daimler'dekilere göre daha hızlı tahliye edilebilirler. man tasarımının bir kötü tarafı da (ki bu aslında ciddi bir kötü taraftır) şanzıman mekanizması öndeki eğimli zırh altında olduğundan tankın yüksekliği daimler'in tasarımına göre daha fazladır.
raporlar gider gelir, hitler düşünür taşınır. daimler tasarımı aslında kazanmaya çok yakındır ama gelecekte yaklaşan citadel harekatı herşeyi değiştiren bir etken olur. hitler rusya'da kaybettiği saldırı inisiyatifini eline almak için bu harekata güvenmektedir ve en yeni silahları harekatta görmek ister. burada man tasarımı birkaç adım öne geçer çünkü üretim imkanları bakımından man tasarımı daimler tasarımına göre daha hızlı ve kolay üretilebilir durumdadır ve ayrıca daimler'in dizel motorunun daha yapılacak çok işi vardır. bu durumda hitler kararını man tasarımı lehine verir ve vk3002 (man), pzkpfw panther (sd.kfz.171) olarak üretim hattına girer.
almanların t-34'ten esinlendikleri en önemli özellik eğimli ön zırhtır. panther öncesindeki tanklara baktığınızda (panzer iii, panzer iv) almanların eğimli ön zırh yerine kalın, eğimi çok az ama nerdeyse 90 derece dik ön plakalar ile tankı tasarladıklarını görürsünüz.
bunun böyle yapılmasının en önemli nedeni sovyetlere gelinceye kadar almanların en önemli düşmanları olan ingilizler ve fransızların elindeki tanklar ile tanksavar tüfekler ve topların kapasiteleridir. yanlış bilinen bir noktayı düzeltmekte fayda var, almanlar tankları çok etkin kullanmıştır ancak alman doktrinlerine göre tank hala yanında destek kuvvetleri olmadan asla ve asla düşman önüne atılmayacak bir makinedir ve blitzkrieg gereği düşman hattındaki zayıf yerlerin tespit edilmesinden sonra asıl penetrasyon öncesinde uzun menzilli topçu ve hava kuvvetleri ile bu zayıf yerler daha da zayıflatılıp nispeten uygun noktalardan tanklar, piyade ile hücum edecek ve nihai penetrasyon bundan sonra yapılacaktır. uzun menzilli topçu ile uçakların bu zayıflatma harekatında tankları zorlayacak tanksavar mevzileri de muhtemelen yokedileceğinden eldeki tankların dik ama kalın ön zırhları kendilerine açılan nispeten zayıf ateşe dayanabilecektir. bu noktada bir de şunu düşünmelisiniz, 1939-40'lı yıllarda daha tank kavramı yeni yeni yayıldığından tanksavar teknolojisi de ona göre yavaştı. ilk tanksavar silahı olan tanksavar tüfekleri 1. dünya savaşında ortaya çıkmıştı ve iki savaş arası dönemde asıl tanksavar silahları bunlardı. tanksavar topları henüz emekleme çağındaydı ve genelde küçük kalibreliydiler. bu nedenle almanların bu tip bir tank tasarımı seçmeleri normal. ayrıca mürettebat yerleşimi ve konforu ile şanzıman mekanizmasının yerleşimi açısından eğimli zırhın tercih edilmemesi durumu da var. alman tankları ön dişlilerden tahrikli olduğundan şanzıman mekanizması önde ve bu kocaman mekanizmayı eğimli bir zırh altına sokmak olanaksız. o nedenle de kutu gibi bir tasarım tercih edilmiş.
panther'in en önemli özelliklerinden biri de isabet oranı çok iyi olan gayet etkili 75 mm'lik topudur. bu arada işin ihalesi sürerken bir ara (tasarım ekipleri) yürür aksam detaylarınaa çok fazla takıldıklarına farkeder ve bir süre sonra aralarında "yahu tankın işi diğer tankları yok etmektir, bunu yapan da toptur. o zaman gövde sadece bu işi yapan topa destek olan bir yapıdır" görüşü hakim olup tasarımı o şekilde ilerletirler. silah açısından bakarsak aslında hitler panther'e 88 mm'lik tanksavar topu takılmasını istemiş (tiger'da olan topun aynısı, bir de uçaksavar olan değil kwk olan, karışmasın) ancak 88'mm'lik kwk topunun takıldığı test taretlerinde top hem tarete zorlukla sığmış hem de ateşlendikten sonra geri tepmeden ötürü taret yüzüğü, tank gövdesi vs yerlerde de kırık ve çatlaklara neden oldundan tercih edilememiştir. taretin büyütülmesi de zaten silüeti yüksek olan panther'i iyi kocaman bir hale sokacağından uzunca bir süre yapılmamıştır.
alman tankları için bizim tarih meraklılarının çok söylediği bir laf vardır, burada da yazılmış zaten; çok karmaşık olduklarından çok sık arıza yapıyorlar ve savaşamadan terk edilmek zorunda kalınıyorlardı. bu laf kısmen doğrudur ama alman tank gücünün gerçek kabiliyetini de küçümser ve sürece yönelik çok kolay bir bahane oluşturur. halbuki cephe raporlarına bakarsanız mesela 1942 ve 1943 yılı sovyet tank üretiminin neredeyse %80-90'nı almanlarca yok edilmiştir. sovyetleri ayakta tutan müttefiklerin yardımlarıdır. bu başarılı skorun büyük çoğunluğu da aktif çatışan tank gücüne aittir. gelgelelim almanların hammaddeye ulaşmadaki zorlukları, sanayi kuruluşlarının bombalanması sonucu bu tesislerin yeniden yeraltında inşası nedeniyle kaybedilen vakit gibi gibi yan etkenler var. bu üretim sayısını kısıtlıyor. bir de almanların başında hitler diye bir adam var sürekli her naneye maydanoz. bakın stalin'e, o da karışır üretime ama belli tasarımların bozulmadan geliştirilerek devam etmesi ruslar için başarılı olmuştur ve stalin'in üretimi sekteye uğratıcı etkisi hitler'e nazaran azdır. ama hitler sürekli tasarım ve üretime müdahale etmiş, panzer iv gibi her yola gelen, workhorse bir platformu giderek zayıf hale sokarak onun yerine üretimi çok pahalı tiger, king tiger, maus, ferdinand, jadgtiger gibi tankları araya sokturmuştur. keza panther'de gayet başarılı bir tasarımdır ama çok hızlı geliştirildiği için özellikle deli gibi hammadde sıkıntısı çeken alman metalürji endüstrisi panther'de zilyon tane kusurla tankları üretmeye zorlanmıştır. savaş süresince kusurlar halledilmeye çalışılır ama bu defa da yeterli zaman elde yoktur ve almanya savaşı kaybetmeye başlamıştır.
neyse, neticede standart wehrmacht vs kızılordu geyiğine girmeyelim. mühendislik ve askeri ihtiyaçlar anlamında bakarsanız panther de t-34'de başarılı tasarımlardır. panther ortaya koyduğu kavramsal çözümler ile günümüz tanklarına ilham veren önemli bir tasarımdır. şekli şemali de 10 numaradır. yani elimde yeterli para olsa gidip bir tane alır evin önüne koyarım, helezonları kestirip altına neonları dizdirir sonra da yengenizle caddede tura çıkarım o derece hastayım kendisinin. bak bak güzelliğe bak, bir panther'im olsun gerekirse 5 milyon borcum olsun hey maşallah be.
Panther'i videodan inceleyebilirsiniz
son bir bilgi daha vereyim
panther'in üretilen ilk versiyonu ausf.d olarak çıkar ama sonraki versiyonları ausf.a, ausf.g diye gider. bunun neden böyle olduğunu ise araştırın siz bulun artık benden bu kadar.
dayanamadım biraz daha yazıyorum, kimseler bilmez ama panther'in en önemli tasarım kusurlarından biri de ilk taretine (ausf.d) takılı top kalkanının bariz yanlış tasarlanması sonucu taretin altına çarpan mermilerin sekip parçalanarak sadece 20 mm kalınlığındaki tankın üst gövdesini (yani tavanını) delmesi ve bunun sonucunda da çoğu sürücü ile makineli tüfekçinin savaşın ortasında ölmesidir.
ilerleyen modellerde top kalkanının (ausf.g) tasarım değişikliğine gitme nedeni budur.