bazılarımız fark etmiştir ki bazı hayvanların davranışları insanları şaşırtabilecek düzeydedir..
özellikle evcil hayvan besleyenler, garip diye nitelendirilebilecek pek çok davranışla karşılaşmışlardır.. hatta bazen bizi anlayabildiklerini düşünüyorsunuz, öyle değil mi?

duyularıyla yön ya da besin bulmaları gibi içgüdüsel davranışları haricinde hayvanlarda da zeka elbette mevcuttur. hepimizin aklına "hayvanlardaki zeka taklit düzeyindedir." gibi bir cümle gelebilir ancak omurgalı canlılar sınıfında yer alan primatlarda öğrenme üst düzeydedir..

peki bunu nasıl yapıyorlar?

hayvanlarda iletişim düzeyinin sınırlı olması elbette gelişmişlik düzeyi üzerinde etkide bulunmuştur.. örnek olarak şempanzelerin ağız yapıları konuşmalarını güçleştirmektedir.. dil, tek iletişim yolu olmasa da etkili bir iletişim için gereklidir..

yerkish tam da bu gereklilikten doğan iletişim dilidir.

esasında ernst von glasersfeld tarafından geliştirilen, duane rumbaugh ve sue savage-rumbaugh tarafından kullanılan bu yapay dilin lexigramlarının ilk kullanıldığı laboratuvarın kurucusu robert m. yerkes'e ithafen bu dile yerkish adı verilmiştir..

nevada üniversitesinden dr. beatric ve dr. allen gardner dişi bir şempanzeyi evlerine alarak onu çocuk gibi yetiştirerek işitme engellilere uygulanan yöntemlerle simgesel bir dil kazandırmaya çalışmışlardır..

daha sonra atlanta primat araştırma merkezinde gelişmiş yöntemlerle mevcut çalışmalar ilerletilmiş, 9 farklı geometrik şekille bir dil oluşturulmuş ve yerkish'in temelleri atılmıştır.. ardından yaklaşık 140 lexigram kullanarak anlaşmayı başarmışlardır.. daktilo tuşlarına benzer bir sistem bilgisayara bağlanarak şempanze lana'nın isteklerini buraya yazması öğretilmiştir..

oldukça ilginç bu duruma ilişkin bir örnek "makina bana su ver" komutunu tam olarak yazdığında makina suyu verir ve iletişim ortamı doğar. bu yetenek çok boyutlu düşünülebilir.

peki, bu şempanzenin diğerlerini de eğittiğini varsayalım, ne olabilir? maymunlar cehennemi'ne düşer miyiz acaba?

--- önemli bir soru ---

güçlüler, güçsüzler üzerindeki baskısını sonsuza dek sürdürebilir mi?
güçlülerin esas zayıflığı iletişim becerileri olabilir mi?

--- önemli bir soru ---

kanzi'yi duymuşsunuzdur.

konuşan bir bonobo'nun başka hangi özellikleri olabilir? pek çok özelliği olduğunu biliyor muydunuz?

kültürel evrim, doğal evrimin önüne geçer mi bilinmez.. 

biyolojik genlerimiz mi baskın gelecek yoksa sosyal genlerimiz mi? 

yoksa hepsi aynı sistemin içerisinde bir bütün halinde mi gelişir?

bu canlıların beyinlerinin yeterince gelişmemesinin nedeni olarak iletişim eksikliği göze çarpıyor. yerkish'in evrimi bizlere aslında en önemli iletişim aracımıza sahip çıkmamız gerektiğini ve geliştirmemiz gerektiğini söylüyor.. dilimiz ve iletişim becerilerimiz gelişimimizin temelidir..

konuya ilham veren asıl kaynak: ali demirsoy & kalıtım ve evrim
www.wikizero.com/en/yerkish
www.definitions.net/definition/lexigram
hayvan zekasına ilişkin ek okuma: http://animal-facts.org/animal-intelligence/