Kara Delikler Neden Bütün Gezegenleri Yutmuyor?
madem onca kara delik var, evren niye emilmiyor?
popüler bir efsaneyi ortadan kaldırmaya çalışayım. okumuş olabileceğinizin aksine, kara delikler emme konusunda berbattır. kütlesi üç güneş kütlesi olan küçük bir kara delik ile aynı kütleye sahip sıradan bir yıldızı karşılaştıralım şimdi soruyorum; bu ikisinden hangisi maddeyi daha verimli bir şekilde yakalayacak?
“tabii ki kara delik” dediyseniz üzgünüm.
nedenini açıklayayım. güneşimizin üç katı büyüklüğündeki bu sıradan yıldız, diyelim ki 2-3 milyon kilometre veya 1,5-2 milyon mil çapa sahip olacak ki bu gerçekten çok büyük. bu yıldıza yaklaşan, başıboş kuyruklu yıldızlar, asteroitler, toz parçacıkları, hatta başka bir gezegenle tedirgin edici bir karşılaşmayla yörüngelerinden çıkan gezegenler veya aylar hepsi sonunda yıldızın yüzeyiyle çarpışıp içine düşebilir. bunun olması için yıldızın merkezine yaklaşık 1,5 milyon kilometreden fazla yaklaşmaları gerekmez. başka bir deyişle, yıldızı bir hedef gözü olarak düşünürseniz, çok çok çok büyük bir hedef gözüdür ve hassas nişan almasanız bile vurulması kolaydır.
ama kara deliğe bakın; bu üç güneş kütleli kara deliğin olay ufku yarıçapı 10 kilometreden azdır. kara deliğin yanından daha büyük bir mesafeden geçen hiçbir şey kara deliğin içine düşmeyecektir. elbette, bir gezegen yeterince yaklaşırsa, gelgit kuvvetleri tarafından parçalara ayrılacak ve gezegendeki maddenin en azından bir kısmı kara deliğe düşecek, ancak bunun için bile gezegenin oldukça yaklaşması gerekiyor. elbette kara delik büyüdükçe olay ufkunun yarıçapı da artar. böylece vurmak daha kolay olur. ancak aynı zamanda, olay ufkunun yakınında gelgit kuvvetleri azalır. bu da olay ufkundan geçen nesnelerin parçalanmama şansının çok daha yüksek olduğu anlamına gelir.
şimdi samanyolu'nun orta bölgesinde gizlenen kara deliğe bakın
yaklaşık 4 milyon güneş ağırlığındadır. bu da yaklaşık 12 milyon kilometrelik bir olay ufku anlamına geliyor. güneşimizle karşılaştırıldığında bu büyük (neredeyse 20 kat daha büyük) ama büyük şemada son derece küçük bir hedef.
samanyolu'ndaki çoğu yıldız, bu kara deliğe birkaç bin ışık yılından daha yakın olma tehlikesiyle karşı karşıya değildir. yani birkaç on katrilyon (birkaç 10.000.000.000.000.000) kilometre.
süper kütleli kara delikler mutlaka olacaktır. birçok gökada merkezi bölgelerinde bulunan değil tüm galaksileri yemek. üzgünüm ama galaktik dinamikler böyle çalışmıyor.
sonuç olarak
"madem onca karadelik var evren niye emilmiyor?", kara delikleri evrenin gideri olarak gören insanlar tarafından sorulabilecek bir soru. kara delik denilen zımbırtı, çok büyük kütleli yıldızların enerjisini tükettikten sonra sahip olduğu kütle yüzünden kendi içine çökmesiyle oluşur.
sonuç olarak; bir kara deliğin çekim gücü sonsuz değildir elbette. kara deliğin kütlesi, kendini oluşturan yıldızdan daha az olacağı için çekim gücü de sonlu olacaktır. yani güneş, nasıl ki dünya'yı ve diğer gezegenleri emmiyorsa bir kara delik de kendi yörüngesinde dengede dolanan cisimleri emmek zorunda değildir.
eğer böyle olmasaydı; galaksimizin çekirdeğindeki kara delik önce kendi etrafındaki yıldızları içine çeker, kütlesini giderek büyütür ve sonunda tüm galaksiyi yutardı.