Mimar Hayreddin Tarafından Bosna Hersek'e İnşa Edilen Şahane Yapı: Mostar Köprüsü
sayılı eser, fotoğraflarda göründüğünden daha güzeldir; işte mostar köprüsü de onlardan birisi.
mimar sinan'ın öğrencilerinden birisi olan mimar hayreddin tarafından kanuni sultan süleyman döneminde yapılmış. 1567 yılında açılan köprü 427 yıl boyunca insanlığa hizmet vermiş, ta ki 90'lı yıllardaki yugoslav savaşında bir hırvat topçu ateşiyle, kasım 1993'te yıkılana dek.
köprünün yıkılması, köprünün yapımında kullanılan tekniklerin bazılarını da ortaya çıkarmış. 2001 yılında köprünün yeniden inşası başladığında, 1994 yılındaki bombardıman sonrasında nehre gömülen taşların yeniden kullanılmasına karar verilmiş. fakat ne yazık ki bu taşların yalnızca yüzde 10'u bulunabilmiş; kalan kısmı ya akıntı boyunca sürüklenip kayıplara karışmış ya da 427 yıldır yerinde duran taşlar neretva nehrinin azgın sularına dayanamamış. taşların geri yakınlardaki bir taş ocağından getirilecek. yeni taşların, 427 yıl önceki köprü estetiğine uyabilmesi biraz işlenmesi gerekecek. gerekli olan bu el işçiliğine de türk ustalar yapıyor.
köprü oldukça ağır. bu yüzden köprü yükün bir alttaki taşa aktarılması için köprü belirli bir açıya sahip bir kemer formu almak zorunda. fakat bu da yeterli değil; taşları birbirine tutturacak harç da köprünün ağırlığından ve diğer hareketli yüklerden kaynaklanan baskı sonucunda taşları bir bütün olarak tutmakta yetersiz kalabilir.
neyse ki mimar hayreddin'in bu probleme de çözümü var. taşlara destek vermek için demir çubuklar kullanmış. her taş bloğunun merkezindeki delikten geçen demir çubuklar, bu taşın diğer taş ile yaptığı bağı sağlamlaştırıyor. fakat burada başka bir problem daha ortaya çıkıyor: demirin paslanması. hava koşulları ve taşlar arasından sızan suların demiri paslatmasını önlemek için çiviler bir şekilde korunmak zorunda. fakat taşın içindeki yerini almış çiviler nasıl korunacak?
bu sorunun cevabı da bulunuyor. her taş bloğunun yüzeyinden merkezindeki deliğe kadar ulaşan küçük kanallar açılıyor. bu kanalların içine kurşun dökülüyor ve böylece kurşun demir çivilerin üzerine yapışıp koruyucu bir tabaka görevi görüyor.
gidilip görülmesini kesinlikle tavsiye ettiğim yer. köprü manzarasına sahip civarlardaki kafelerden birinin teras bölümüne çıkıp boşnak kahvesi eşliğinde köprüyü bol bol seyredin ve tarihe doyun.