golem, ortaçağ ve yahudi efsanelerine göre cansız maddeden yapılan hareket yeteneği olan varlık.

golem kelimesi etimolojik olarak "hammadde" anlamına gelen ibranicedeki gelem kelimesinden gelir.

inanışa göre sadece tanrıya özgü olan "yaratmak" yetisi, dini olgunluğa ermiş ve tanrıya bu şekilde yakınlaşmış kişilere de kısmen de olsa bahşedilmiştir. golem de adem gibi çamurdan yaratılmıştır. ancak efsaneyi yaratanların tanrıya eş koşmaktan çekinmelerinden olacak ki, golemi yaratan kişiler ne kadar kutsal olursa olsun golemler insanoğlunun aksine düşünme ve konuşma yeteneğinden yoksunlardır.

golemleri yarattıktan sonra onlara hareket vermek için çeşitli büyülü yöntemler kullanılır. 

bunların en bilinenleri golemin alnına kutsal bir kelime yazmak, veya dilinin altına kutsal kelime yazılmış efsunlu bir tablet yerleştirmektir. efsanelerde en sık karşılaşılan kelime gerçek anlamına gelen emettir. golemi yok etmenin yolu da bu yazının ilk harfinin silinmesinden geçer. ilk harfi silinince kelime ölüm anlamına gelen mete dönüşür.

(bkz: haham loew)

yaratım tarihine bakacak olursak

geleneğe göre golem bir hahamın yaptığı ritüelle hayat bulan kilden bir adamdır. golem'in sözcük anlamı biçimlendirilmemiş ya da şekilsiz maddedir ve onun hayat bulması antik kabala geleneğine göre, eski ahit'teki tekvin kitabında anlatıldığı şekliyle tanrının dünyayı yaratmasının bir tekrarıdır. yahudi yaratılış mitlerine göre tanrının ismi hayat yaratma gücüne sahip olduğu için kil figürünün karşısında durup tanrının adının bir dizi permütasyonu telaffuz edilince golem hayat bulur. alfabenin her harfi, tanrının isminin dört harfi olan tetragrammatom'un (yhwh) her harfiyle tek tek eşleştirilmeli ve ortaya çıkan harf çiftleri bütün olası sesli harfler kullanılarak telaffuz edilmelidir.

bununla ilgili praglı haham judah loew'in bir hikayesi anlatılır. haham loew, prag'ın yahudi cemaatini korusun ve zalimlere saldırsın diye bir golem yapar. ancak yarattığı golem'in şiddeti kontrolden çıkar. yahudi düşmanlarına saldırdığı gibi ayrım gözetmeden yahudileri de öldürmeye başlar, ta ki haham onu tekrar kile çevirinceye dek.

michael hardt ve antonio negri bu hikayeden yola çıkarak golem'i, modern toplumda araçsallaştırmanın ve teknolojinin kontrolden çıkmasının tehlikeleriyle özdeşleştirir. fakat bu iki düşünüre göre bu golem hikayesi insanların dünyanın kontrolünü yitirmesi ve makinelerin iktidarı ele geçirmelerinden çok daha şey anlatır: savaşın ve şiddetin gözünün kaçınılmaz olarak kör olduğuna dairdir.