nedir?

diğer ve daha çok bilinen ismiyle; kadiriyye tarikatıdır. islam dünyasının ilk, en köklü ve en yaygın tarikatı olduğu söylenir. abdülkadir geylâni tarafından kurulmuş olan tarikat, anadolu'ya ise eşrefoğlu le yayılmıştır.

anadolu topraklarında en yaygın olarak doğu ve güneydoğu bölgesinde, özellikle suriyeli aileleri kapsamaktadır. ülkemizde ise tarikat çalışmalarını (bkz: mustafa kara) yürütmüştür.

günümüzde de faaliyetlerine aktif olarak devam eden tarikat, özellikle osmanlı döneminde tekke ve zaviyelerin kapatılmasıyla birlikte güç kaybetmiştir. üyeleri günümüzde ise iyice sayılarının azalması ve güç kaybetmeleriyle birlikte, evde yapılan sohbetlerle tarikatlarını devam ettirmeye çalışmaktadırlar.

ortaya çıkışı

bu tarikat alevî meşrepli selçuk türkmen hanedanına mensup seyyid abdûlkâdir geylânî tarafından 12. yüzyılın başlarında kurulan ve silsilesini imam ali bin ebu talib'e dayandıran alevî-bâtınî bir tasavvufî inanış. islâm tarihinde sesli zikir yapan tarikâtlardan biri olarak kabul ediliyor. sesli zikir yapılması nedeniyle cehri tarikâtlar arasında sayılıyor hatta.

tarihte kadirîlik

başlangıcını hazreti ali olarak kabul ettikleri için tarihte şia (şii) mezhepleriyle daha rahat diyalog kurmuşlar. safeviler ile birlikte iran'daki öteki sunni tarikatları yok olurken onlar biraz şialaşmakla birlikte varlıklarını devam ettiregelmişler.

2018'de iran protestolarına destek vermekle adı ön plana çıkan gonabadi tarikatı da özünde kadirî tarikatının bir koludur. gonabadi tarikatı üyelerinin sayısı iran'da yüzbinlerle ifade ediliyor.

kadınları zayıf varlıklar olarak gören tarikattır

onlara göre şeytan kolaylıkla kadın bedenine girip onu yönlendirebilir. bu yüzden kadınlarla mümkün olduğunca az bir araya gelmek gerektiğine inanırlar. onların sözüne inanılmaz, fikirleri sorulmaz. evliliklerde bile erkek gerekmedikçe kadınla aynı ortamda bulunmaz. özellikle kendi içlerine kapanıp ibadete yoğunlaştıkları dönemde (içe kapanma/rizayet) erkekler asla kadınlarla görüşmezler, aynı odada bulunmazlar (eşleri dahi olsa). çünkü bu dönemlerde erkeğin yoldan çıkarılmaya en açık zaman olduğuna, şeytanın onları yoldan çıkarmak için her yolu deneyeceğine inanırlar. şeyh kadınlarla asla konuşmaz, kadınlar şeyhin huzuruna asla çıkamaz.

kız çocukları anlamlı cümleler kurabilmeye başladığında (herhalde 4-5 yaş civarına denk gelir) tesettüre sokulurlar ve erkeklerin gözünden uzak tutulurlar. buna erkek kardeş, kuzen, baba gibi yakın akrabalar dahildir. erkek çocuklar ve babanın hizmetini anne görür, kız çocuklar ortaya çıkmaz. kız çocukları ergenliğe eriştiğinde beklenmeden şeyhin uygun gördüğü biriyle evlendirilir.

bu tarikata göre eğitim denilen şey sadece dini eğitimdir. çünkü dünya allah'ın krallığıdır. bu dünyada sadece allah için yaşanır. o yüzden dini bilgiler harici bilgiler öğrenilmeye değmez. kadınlar erkeklere göre çok daha kısıtlı bir dini eğitim alırlar. bu eğitim genel ev düzeni ve ibadetlerin nasıl yapılacağı ile ilişkili şeylerdir.

kaynak: karanlığın ayak sesleri kadirilik, ismet zeki eyüboğlu

Türkiye'deki Tarikat ve Cemaatler Listesi