Norveç Neden Dünyanın En Zengin Ülkelerinden Biri?
Petrol
norveç'in tek başarısı, petrol gelirlerini iyi değerlendirmesidir. buradan görebileceğimiz üzere norveç'in petrol gelirlerini değerlendirdiği fon 1.2 trilyon dolara ulaştı: link
yani norveç'i, kumardan para kazandıktan sonra bu parayı çarçur etmeyip iyi yatırım yapan birisi olarak düşünebiliriz. bu bir başarı, venezuela gibi parayı batırmadı ama bu parayı en başta şans eseri kazandığı gerçeğini değiştirmiyor.
norveç hiçbir zaman bilim, teknoloj, endüstride çığır açıp bu sayede zenginleşen bir ülke olmadı. 1960'larda petrol bulunmadan önce köyden hallice bir ülkeydi, petrol bulunmasa da bugün en iyi ihtimalle ortalama bir avrupa ülkesi ayarında olurdu.
norveç oldukça şanslı. japonya-kore'nin çok çalışma, amerika'nın inovasyon ve risk alma, avrupa'nın bilim kültürüne sahip olmadığı halde dünyanın en zengin ülkelerden birisi olmuştur.
Petrol tek başına yeterli mi?
sadece tek başına petrol zenginliğe neden olsaydı, iran da çok zengin olurdu, ırak da, libya da, ve hatta insanların bir zamanlar marketleri yağmaladığı venezuela da.
hükümetlerin, petrol gelirlerini popülist amaçlar için kullanmasına izin vermiyor norveç yasaları. bu gelirle kurdukları devlet fonu dünyanın en güvenilir ve sürdürülebilir fonlarından biri olarak sürekli yatırımcı çekiyor. bu gelirlerin ülke refahı için nasıl kullanılacağı kanunlarla belirlenmiş ve kimse bu kanunların dışına çıkıp, düzenin içine etmiyor. yüksek standartta kuzey avrupa demokrasisi var; hesap verebilirlik var; şeffaflık var. tersi bir durum olsaydı, batak bir orta doğu ya da güney amerika ülkesinden bir farkı kalmazdı zannımca. bununla ilgili bir video var çok güzel açıklamış: how norway got so insanely rich
videoda 14:57'de şöyle bir detay var:
"unfortunately it appears strong democracy needs to have already been established before being blessed with oil, otherwise politicians and strong men jockey for power seeking short term gains at the expense of the future."
"maalesef [bir ülkenin] petrolle kutsanmadan önce, [orada] güçlü bir demokrasinin zaten kurulmuş olması gerekiyor gibi görünüyor, aksi halde, siyasiler ve güçlü adamlar, [ülkedeki] geleceğin pahasına kısa vadeli kazanımlar arayarak güç için yarışırlar."
bu alıntı her şeyi özetliyor. demokrasi her milletin ihtiyacı olan şeydir.
Petrol dendiyse o zaman "nasıl"ını da açıklayalım
efendim şimdi stavanger açıklarında ilk petrol fışkırdığında amerikalılar başta olmak üzere herkes salça olur. tabi bu "siz şimdi balıkçı iskandinav köylüleri olarak bilmezsiniz, biz size amerikan know-how'ını verelim gelirlerinize de ortak olalım" gibisinden yapıldı.
ancak norveç bu tekliflere karşı geldi ve şaşırtıcı bir kararla devlet olarak petrolü çıkaracağını açıkladı. ve bunun için de statoil / devlet petrolü şirketini kurarak kuzey denizindeki petrol sahalarına yalnızca bu şirket üzerinden lisans dağıtmaya başladı.
gel zaman git zaman statoil yeniden yapılandırmaya gitti, hem norveç'te hem abd'de borsaya açıldı ve yeni isim olarak kendisine equinor ismini seçti.
bugün de hala her iki borsada eqnr ticker'ı ile işlem görmektedir.
norveç devleti de petrol ve doğalgazdan elde ettiği geliri norveç varlık fonu aracılığıyla bütün dünyadaki önde gelen şirketlere yatırım yaparak değerlendirdi. halen daha norveç'te hükümetlerin, söz konusu gelirlerin yıllık olarak sadece çok küçük bir yüzdesini harcama yetkisi vardır.