toplanin arkadaslar anlatiyorum ne yapacaginizi.

kurtulsaniz bile olaydan 40 yil sonra kanserden olmeyeceginizin garantisi tabii ki yok, ama ola ki nukleer bir savas cikti bulundugunuz sehrin de hakki kalmasin diye rusya - iran - pakistan - fransa - ingiltere - kuzey kore - cin ve tabii ki abd veya bombasi olan bir terorist grup hedef aldi, iste o patlamadan (eger mumkunse) sag nasil cikacaginizi soyluyorum. 

cikamayabilirsiniz de, zira bunlar hep nasip kismet isi. ama sansiniz 10% yukselecekse ben yine de yazayim.

oncelikle ne kadar hazirlikliyiz?

nukleer silahlar dunyada her devletin 1945'ten beri nasil g.tu kurtaririz diye ustune cok kafa yordugu seyler oldugu icin biri oradan dugmeye bastigi zaman burada cart diye patlayan seyler degiller. delivery platform dedikleri o nukleer savas basligini size ulastiracak bir tur alet gerekiyor. ya fuzenin ucuna baslik olarak takiyorlar (ismi bu yuzden savas basligi) ya da ucaktan bomba olarak atiyorlar. siz bu yaziyi cankiri'nin ilcesinden okuyorsaniz kafaniza denizaltidan atilan bir slbm dusme ihtimali olmadigindan yaziyi komple es gecebilirsiniz. bilecik cankiri corum bayburt gibi yerlere kim niye atom bombasi atsin zaten. yakinlarinizda muhtemel bir askeri hedef varsa hazirlikli olmakta fayda var.

neyse delivery dedik. en bilinen metod nukleer fuze saldirisi oldugu icin oradan baslayalim. kitalararasi bir nukleer fuzenin rampadan ayrilisi ve hedefe isabeti arasindaki ortalama sure 16 dakikadir. 29 nato ulkesinden birindeyiz var sayalim, fuzeler yola cikar cikmaz nato'nun rca 474l erken uyari radarlari tarafindan hemen kalkislari saptanacaktir. atiyorum ilk saldiri'yi yapan da rusya olsun, mobil topol-m bataryalari fuzeleri attiginda uyari sinyalleri alinmaya baslanacak, ve ilk fuze atmosferde iyonosfer tabakasina eristiginde fuzenin tipi, gittigi yon ve %65 olasilikla hedefini ilk 4 dakikada ogrenmis olacagiz. bunu bize bildiren sistemlerimiz var nato olarak. bu 16 dakikalik ortalama surede devletler seviyesinde kimin ne yapacagi nasil tepki verecegi en ince detaylarina kadar hesaplanmis. ama halk ne yapacak? fuzeler havadayken bu gececek 12 dakikada herseyinizi koruyamazsiniz ama caninizi korumak icin sartlar musaitse cok yeterli bir sure. halka bu gibi durumlarda ilk haber veren genellikle medya oluyor. ingiltere fransa abd gibi ulkelerde halkin da televizyon radyo vs sistemlerinde bazi otomasyon ozellikleri var. misal siz dizi izlerken fuzeler yola ciktiysa cat diye televizyon yayini kesiliyor. ekran kapkaranlik oluyor acil durum otomasyon sistemi devreye giriyor. tek bir elden butun bir ulkedeki her radyo ve tv acil bir durum oldugunu haber veriyor ve acilen siginaga gitmenizi istiyor. turkiye'de bundan sorumlu olan kurum sivil savunma genel mudurlugu. bildigim kadariyla boyle bir sistemleri var. isler halde degilse de tum kanallarin onceden planlanmis bir ortak template yayini var. sirenler calmaya basladiginda zaten anlayacaksiniz mevzuyu. bu onceden haber verilme senaryosunda haber alamayip birden beyaz isik gormus hirosimali japonlara nazaran cok cok cok daha sansli oldugunuzu aklinizda tutun. yasama sansiniz baya bi yukseldi onceden haber almaniz sayesinde. bu saldiri senaryosunda :

* daha onceden boyle bir sey olsa ben ne yapardim nereye giderdim diye dusunmus olun. aile babasiysaniz falan bir zahmet dusunun zaten. olay aninda panigi azaltir aglayan cocugunuzun yaninda dusunmek plan yapmak zorunda kalmayin. evet cok uzak bir ihtimal ama gun gelir ihtiyaciniz olur.

* evet su anda yasadiginiz sehre bir nukleer fuze geldigini ogrendiniz. uzun guzel bir hayatla aranizda artik 3 adet engel bulunuyor. nedir bunlar a-) patlamadan sag cikacaksiniz, b-) isidan sag cikacaksiniz ve c-) radyasyondan kurtulacaksiniz

* eger siginaginiz varsa (ne mutlu size, ulkenin %90inda yok) kilidini falan acmak zorunda kalacaksiniz. onden bildiginiz bir yere koymus olun. eger giriste sikinti yoksa durumun mahiyetine gore iceride gunler ve haftalarca kalabilirsiniz. o yuzden iceride yiyecek ve su olmasi yasama sansinizi artirir. su ozellikle daha sonra temizlenmek zorunda kalacaginiz icin de onemli. esiniz dostunuz siginaga giderken siz maksimum bes dakikada ne kadar dayanikli yiyecek varsa bir cop torbasina doldurup goturuyorsunuz. unutmayin, nato talimnamelerinde siginaklara en cok depolanan yiyecek snickers'dir. az yer tutar, cok enerji verir. o tip seyler lazim daha cok.

* eger siginaginiz yoksa bodrumunuz insallah vardir. tepenize apartman da cokse bodrum katlari ilk kolonlar oldugundan sizi hayata baglayabilir. siginaga ne goturecekseniz bodruma goturun. isik el lambasi falan bunlara da cok ihtiyaciniz olacak. cep telefonu sistemleri, telefon hatlari ve internet sebekeleri patlayacagindan sizi disari baglayacak sey bir el radyosu olabilir. pilli ufak bir tane alin bulunsun.

* bodrumunuz da siginaginiz da yoksa, cok guzel. evin en ortasinda camlardan en uzak bir yere cokun, ucak dusmesine karsi kafanizi nasil koruyorsaniz ayni sekilde bekleyeceksiniz.

* acik alandaysaniz. cok buyuk tehlikedesiniz. o isik cigerinizi delip gecmeden siper bulup yatin. minik otoyol kopruleri alti, kanalizasyonlar, yol kenari su kanallari bulun bir sey. buyuk kopruler viyadukler basiniza cokecegi icin cok da yaklasmayin.

* saklandiniz ve 12 dakika gecti. patlamanin ilk once sesi veya gumburtusu gelmeyecek. isigi gelecek. gozu kor eden, gunesten yuzlerce kat parlak flas gibi bir isik. ortalik bir anda gun isigindan daha parlak olacak, bu da demektir ki iste bombaniz patladi hayirli olsun. bu esnada ciglik atmak aglamak sizlanmak size pek yaramayacagindan yapmaniz gereken en onemli is : saymak. sayi sayacaksiniz. bu korkutucu beyazlik ne kadar suruyor. bu cok cok onemli bir sey. cunku flash'in persistence rating'inden bombanin ne kadar guclu oldugunu anlayabilirsiniz. bu da bundan sonra ne yapabileceginizi planlamak icin size guzel bir istihbarat verir. mesela hirosima'da atilan 20 kilotonluk atom bombasi 2 bucuk saniye bir beyazlik yapmisti. gunumuzun taktik nukleer silahlari 20-120 kiloton arasinda oldugundan 3 ila 7 saniye arasi bir flas bekleyebilirsiniz. ayni sekilde gunumuzde 20 kilotonluk bir saldiri ya iran gibi nukleer teknolojisi olmayan bir ulkeden ya da bir terorist gruptan gelebilecegi icin bunlarda hayatta kalmak daha olasi. ama 250 kilotonluk rus standart ss-n-17 veya 22 gibi basliklar 10 saniye kadar parlakligini surdurecektir. cinin standart kitalar arasi basliklari 1 megatondur, 20 saniye boyunca gozunuzu acamazsiniz. atilan 2 megatonluk bir hidrojen bombasiysa 30 saniye boyunca kor edici parlaklik surmeye devam eder. 25 megatonluk sehirleri haritadan silen hidrojen bombalarinda bu sure 45 saniyedir. 25 megatondan daha buyuk bir yield ise feasible sayilmaz. ruslar tsar bomba ile 50 megaton yaptilar ve 1.5 dakika bu flash surdu ama envantere girmedi.

* soylemek abes ama yine de soylemek lazim. o isiga bakmayin. isigin geldigi yone bile bakmayin. isigin merkezine bir an bile bakarsaniz gecici kor olursunuz. 5 saniyeden uzun sure bakarsaniz daimi kor bile olabilirsiniz, retinal dokularinizi buyuk aciyla yakar. o flas yogun bir gamma isigi bombardimanidir. isigin vucudunuza degdigi her saniye (uzakliginiza da bagli olarak) kanser riskini 10un katlarinda artiran bir seydir. bir nukleer silahin enerjisinin onemli bir yuzdesi bu isikla gamma isini olarak discharge edilir. yani o isik henuz ortamdayken birakin isigi izlemeyi, girdiginiz delikten cikmayin bile. 1950'lerdeki brutal nukleer testler sirasinda bu isiga bakan insanlar 100 mil oteden bile derilerinin cok isindigini, dillerinde metal tadi olustugunu rapor etmislerdir. uzak durun.

* daha onceden sehrinizde hedef olabilecek askeri bir ussun varligi ve sizin bu hedefe olan uzakligi bilmeniz cok hayat kurtaran bir sey olabilir. ornegin incirlik ussu bir nukleer exchange sirasinda ilk gidecek yerlerdendir. zira orasi da nukleer bir depodur. termonukleer b61 bombalari yeralti vaultlarinda saklaniyor. ankara'daki bakanliklar, kuvvet komutanliklari, izmir sirinyer nato, istanbul maslak nrdt-c, ordu komutanliklari, taktik ve onleme hava usleri, merzifon, bandirma, saha komutanliklari bunlar ise olasi hedeflerdir. adana seyhan, elazig keban, urfa ataturk barajlari, tupras petkim gibi sentetik yag tesisleri, sinop izmir ve mersin limanlari bunlar ulkenin belini kiracak muhtemel hedeflerdir. yukaridaki tabloyu bulundugunuz sehirdeki hedef olabilecek en yakindaki yapiyla eslestirince sizin tehlikeye ne kadar uzak oldugunuz ortaya cikar. en kucuk atom bombasi olan 20 kiloton orneginden gidersek, daha cok zarar vermesi icin yere dusmeden 600 metre irtifada patlatilan bu bomba 1.6 kilometre gibi bir alani daire olarak (en kalin betondan bile yapilmis olsa) tuzla buz edecek. 2.4 km'de sok dalgasi yikici etkisini yitirmis olacaktir. patlama noktasina 4.5 kilometrede ise buyuk yanginlar gozlemlenecektir. buna mukabil atilan fuze 20 kilotonluk degil 1 megatonluk standard bir rus stratejik savas basligi olsaydi bu buyuk yanginlarin capi merkeze tam 19 kilometre olacakti. yani o parlaklik 20 saniye suruyorsa patlama merkezinden 20 km uzakta olmaniz gerek ki evinizden yuruyerek cikmak icin bir sansiniz olsun.

* patlamanin ne kadar uzakta oldugunu kestiremiyorsunuz. isigin suresinden kuvvetini hesapladiniz ama ne kadar yakinda patladi bu bomba? onun da hesabi su sekilde. eger isigin baslamasindan sonra patlamanin sesi 24 saniyede geldiyse, 5 mil / 8km uzaktasiniz.

24s - 8km
47s - 16km
71s - 24km
95s - 32km
119s - 40km
142s - 48km
166s - 56km
190s - 64km

atom bombasi patlamalari 100 km'den rahatlikla duyulur. hidrojen bombasi sok dalgasi ise dunyayi dolasir. 100km uzakta insanlar yere duser. oyle hesaplayin.

* isiktan sonra korkutucu olan kisim geliyor. blast. nukleer bir saldirinin en korkulan tarafi budur.

* blast bir sok dalgasidir. en minimal patlayicidan en buyuk termonukleer silaha kadar yikici olan hersey yikiciliklarini blast etkisine borcludurlar. patlamanin merkez noktasindan disari dogru onune cikan herseyi yikarak, demir celik beton tahta tas hicbirsey dinlemeyen gucten bir sok dalgasi bekleyeceksiniz. bu dalga sesten hizli hareket edecegi icin geldigini de duymayacaksiniz. geldiginde de kulaklari sagir edecek kadar gurultulu olacak. patlamanin merkezine yakinlik burada hayatta kalma oraninizi direkt olarak etkiliyor. 2 kilometreden az bir mesafe varsa en kucuk atom silahlarinda bile bir siginaga girmeden o evden sag cikmaniz zor. ev ahsapsa, kerpictense, bir konteynersa, prefabrik malzemeden uretilmisse cok cok daha zor. ilk iki kilometrede isik etkisi henuz surerken icinde bulundugunuz eve devasa bir yumrukla vurulmus gibi olacak. agaclar koklerinden sokulup 1 kilometre havada ucacaklar. arabalar takla ata ata yollarda suruklenecek. evin icindeyseniz ilk once camlar patlayacak ve bir sarapnel gibi evin icini dolasip ayakta dolanan biri varsa agir yaralayacaklar. ardindan blast inner core eve ulastigi zaman duvarlar koselerinden sokulup blast istikametinde evin kalanini gocerterek ilerleyecekler. catilar ucacak ve ev one arkaya sallanip yanmaya baslayacak. ortamdaki sicaklik 1000 derecenin uzerinde cikmis olacak cunku. boyle bir ortamda evin icinde olmak istemezsiniz.

* ha unutmadan, blast cok kuvvetli oldugundan ve patlama sirasinda ortamdaki butun havayi da patlama merkezinden ejekte ettiginden bir de return blast kavramimiz var. patlama merkezinde olusan hava boslugu emme etkisi yapacagindan daha sonra disaridan patlama merkezine dogru blastin geri dondugunu goreceksiniz. bu ilkine gore daha zayif bir dalga olacak ama ilk blast etkisine yikilmayan evler ve agaclari da bu yikacak. o yuzden aha blast gecti hemen kacmaliyim diyerek darwin odullerine oynamayin. bekleyeceksiniz.

* patlama merkezine 8 kilometreden yakin degilseniz, bu blast dalgalari uzerinizden (saklandiginiz yerden) yine kamyon gibi gececek. ama buyuk ihtimalle orada sag cikabilirsiniz. sizi olen insanlara gore daha zor bir sinav bekliyor olacak. zira artik nukleer saldiri sonrasi ortamdan cikma gibi bir yukumlulugunuz var. isik ve blast gectigi icin artik onunuzde hayatla ilgili iki engel bulunuyor. yanginlar ve radyasyon.

* eger eviniz blast sirasinda yikilmadiysa ve cayir cayir yanmaya baslamadiysa (mahallenizde ciddi bir yangin basladiysa sizinki de yandi kabul edebilirsiniz) radyasyondan su asamada guvendesiniz. bir sonraki asamayi planlamaya gecebilirsiniz. oncelikle blast gectigi anda disari bir goz atip ilk gozleminizi yapmaniz gerekiyor. isigin kesilip blastin dondugu zaman mantar bulutunun kesin seklini aldigi zamanlara denk gelecek bu yuzden bombanin tam olarak nerede patlatildigini anlamak icin mantar bulutuna bir goz atmaniz gerek. eger mantarin boynu sapkasina oranla cok inceyse (veya 30 kiloton alti silahlarda boynu kesik kesik veya eksikse, yere degmiyorsa) bombaniz cok yikici zarar vermesi icin havada patlatilmistir. yani airburst'tur. buna karsin mantarin sapkasi cok koyu renkte ve/veya mantarin boynu sapkaya orantili olarak kalinsa silah yerde patlamistir. o sapkanin icindeki koyu renk bombanin sizin yerlesim yerinizden kaldirdigi toz toprak ve beton parcalaridir. bu parcalar patlama sirasinda deli gibi radyoaktif hale geldiginden o toz ve toprak olumle es anlamlidir. yerde patlatilan nukleer bombalar en kirli en radyasyon tasiyici kategoride oldugundan ve daha sonraki asamalarda sonraki planlamanizi cok etkileyeceginden ona da dikkat cekecegim. bu asamada eger havada patlatilmis bir silahtan soz ediyorsak, terorist saldirisi ihtimalini defterden silebiliriz cunku onlarin havadan silah gonderecek sistemleri bulunmuyor.

* mantar bulutuna baktiniz, simdi ogrenmeniz gereken sey ruzgar yonu ve hizi. ortamda ruzgar yonunu gosterecek bir cisim ayakta kaldiysa onlara bakarak yonu ve hizi saptamaya calisin. disari cikip parmaginizi yalayip falan havaya dikmeyin. cep telefonu hava durumu servisinden o gunku duruma bakabilirsiniz. patlama sonrasi havaya yayilan toz ve toprak asiri radyoaktif oldugundan bunlarin uzerinize konmasi, yuzunuze gozunuze yapismasi ve daha da felaket olarak bu tozu yutmaniz birkac haftaya kadar olebileceginiz kadar buyuk bir tehdit yaratiyor. zira o tozlar artik gamma isini yayiyorlar. eger o tozu icinize cektiyseniz, tozlu dudaklarinizi yaladiysaniz falan o tozlar sizin midenizde, nefes ve yemek borunuzda gamma yaninda artik alfa ve beta isimasi da yapmaya baslayacaktir. gayri ihtiyari sokakta kusmaya baslayan insanlar gorduyseniz iste onlar bu olumcul hatayi yapan kimselerdir. temizlenmek icin su gereksiniminden bahsetmistim. yerde patlatilan bir nukleer baslikla havaya kalkan toz bu asamadan sonra serpinti yapacak. yani fallout olacak. bu fallout settle olana kadar birkac gun gecinceye kadar siginakta kalmaniz icap ediyor. disari ciktiysaniz elbiselerinizi siginagin disinda cikartip su ve sabunla diger insanlardan uzak bir yerde temizlenmeniz gerekiyor. cok alakasiz ve mucizevi ama su ve sabunun radyoaktif materyalleri temizleyen bir ozelligi var. disariyla bu asamada temas eden herkesi temizleyin, temizlenmeye ikna edin, siginakta boyle bir durumda tozlu elbiseleriyle gezen ve sizi dinlemeyen olursa gidip bayiltana kadar dovun. ardindan soyup temizleyin ve esyalarini disari atin. yediginiz yiyecege falan o tozun bulastigini dusunmek istemiyorum yani. bir felaket senaryosu olur. diger taraftan siginaga iste bu yuzden konserve ve paketli snickers depoladiniz. nukleer tozdan temizleme derdi yok. tekrar parantez acarsak, serpinti yapan tozun icinde alfa beta ve gamma isimasi yapan radyoaktif parcalar var. alfa bir kagit veya deri tarafindan bloke edilebiliyor, yutmadiginiz surece sikinti yok. beta derinizde yogun gunes yaniklarina benzeyen izler birakabiliyor. gamma ise sizi delip gectigi gibi sizden sonra 20 santim kalinliginda kursun bir duvari da delebiliyor. temizlenerek bu parcalari bedeninizden uzak tutmus olacaksiniz

* mantar bulutu gozlemi yaptiginiz zaman eger dolduramamissaniz su doldurmak icin uygun bir zamandir. boruda kalan sular henuz radyoaktif degildir. en fazla isinmistir. gelecek gunlerde bu temiz suya cok ihtiyaciniz olacagi icin su sebekesi is gormeyi surdurdugu muddetce evdeki her bidonu her siseyi her saksiyi suyla doldurup siginaga goturun. eger ruzgar buluttan sizin yerlesiminize dogru cok hizli bir sekilde geliyorsa daha sonra temizlenmeniz gerekebilir.

* siginagin iceri toz girebilecek pencereleri vs varsa bunlari islak bezlerle kapatin.

* cok fazla su depolayamadiysaniz siginaktaki insan sayisi basina gunluk su limiti koyacaksiniz. bu dagitilacak suyun basina da guvenilir birini vereceksiniz. hayatta kalma minimum miktari olan 10 gunluk 3 litre su ve uzeri degerlerde paylasim yapin. eger bu sure oncesinde su biterse fallout 1 senaryosuna hosgeldiniz. en guvenilir ve is bilen adam olarak vaulta su bulmaya disari siz cikacaksiniz. bu hikayenin de sonu bellidir biraz. suyu sizi dinlemeden harcayan biri olursa da siddet uygulamaktan cekinmeyin. iztirar hali diye bir olgu var. insan hayati kurtarmak icin oyle seyler yapilabilir. siginakta herkesin hayatini tehlikeye atan insanlari oldurseniz bile ceza almayabilirsiniz ama bu kadar ekstrem islere girmeden kalan her yolu en azindan deneyin. eger su bulmak mumkun degilse ve suyunuz azaliyorsa exodus zamani gelmistir. orada artik duramazsiniz. cikmak ve daha guvenli suya erisimi olan bir yer bulana kadar post apokaliptik dunyayi arsinlamak zorundasiniz. gecmis olsun.

* suyunuz da var siginaginiz da yiyeceginiz de. o durumda iceride kalacagiz. iceriye tum hava girislerini kesin. tum pencereler siki sikiya kapali etraflarina bez sarili, nbc korumasindan yoksun tum klimalar sogutucular kapali olacak. iceri toz girmesine musade etmemeliyiz.

* buraya kadar geldiyseniz, arabaniz da varsa cikip calisip calismadigini kontrol etmeniz gerekli olabilir. patlama noktasina uzaktaysaniz araba da sag kaldiysa sizi ulkenin guvenli iclerine bir iki gun sonra goturmek icin cok kullanisli olabilir kendisi. fallout yani serpinti henuz ulasmadan disari tum yuzunuzu kapatarak, bir gaz maskesiyle veya en kotu toz maskesiyle cikin. iceri girdiginizde tum vucudunuzu su ve sabunla yikayin. tozlu elbiseleri de yokedin.

* geldik serpintiye. patlama noktasina 20 kilometre uzakliktaysaniz. ruzgar da bulundugunuz yere 10km/h hizinda esiyorsa. nukleer serpinti bulundugunuz yere 2 saat sonra varacaktir. bu kesin degil zira ruzgar ve hava sartlarina bagli olarak arti eksi bir iki saate kadar yolu var denebiliyor. o yuzden serpinti varana kadar boyle bir vaktiniz varsa arabaniz da calisiyorsa herkesi doldurup kacin oradan. eger yaptiginiz tahminler serpintinin gelmek uzere oldugunu veya gectigini soyluyorsa bu cok problemli periyodu siginakta iciniz icinizi yerken gecireceksiniz. disari cikmak olumdur. turkiyede kimsede oldugunu gormedim ama geiger sayaciniz falan varsa -ki niye olsun- bu esnada ilk tiktiklarinizi almaya baslayacaksiniz. geiger sayaci -->asiri<-- hassas bir cihazdir. siz bilmiyorsunuz ama bir sehre verilen suyun debisini olcmek icin de kendisi kullanilir. neden diye merak eden yesillendirsin. konuya donecek olursak havadaki bir zerre cesium137 bile geiger sayacini trak trak otturmeye yettigi icin hafif dalgalanmalar sizi panikletmesin. sokaktaki veya duvarin ardindaki yuksek degerleri aliyor okuyor olabilir.

* bombanin gucu ve turu de serpintiyi cok etkileyecek olgulardir. 20 kilotonluk hirosima ayarinda bir bombanin etrafindaki serpinti bulutu 6-7 kilometre kadar genistir. 25 megatonluk sehir katili bombalar ise 70 kilometrelik bir alana olumcul nukleer serpinti yapar. yukaridaki hesaplamaya gore 20 kilotonluk bombada 2 saat olan serpintiye hazirlik sureniz 25 megatonluk bomba karsisinda 21 dakikadir. iste bir atom saldirisi karsisinda yapabileceginiz en onemli karar ani budur. serpintiyi evde siginakta mi karsilamaliyim yoksa tum tehlikeyi goze alip arabayla basip gitmeli miyim? karar sizin. isigin suresi, bombanin gucu, mantarin sekli, mantarin rengi bunlara bakarak kararin dogrulugunu etkileyebilirsiniz. ne yaparsaniz yapin, nukleer serpinti altinda acikta durmayin. basiniza neler gelebilecegini bosuna yazmadik okuyun (bkz: radyasyon zehirlenmesi). serpintiden kacma senaryolarinda en iyi cozum genellikle yoktur. kotuyle daha kotu arasinda secim yapmak zorunda kalirsiniz. ne yaparsaniz yapin siginagin en derin yerinde bile normal bir insanin birkac kati radyasyona maruz kalacaksiniz. hamile kadinlar icin dusukle sonuclanan zor surecler anlamina gelebilir. eger siginak bana gore degil serpintiden kacarim diyorsaniz arabanizin olmasi bir zorunluluk. yuruyerek kosarak nukleer serpintiden kacabilirsiniz ama radyasyon zehirlenmesi ve kanserden kacamayacaksiniz. kotuyle en kotu arasinda secim yaparken kotuyu secebilecek kadar olgun davranin.

* arabayla serpinti gelmeden kacacaksaniz 20 kilotonluk hirosima ayarinda bir bomba icin 150 kilometre kadar uzaga gitmelisiniz ki guvende olabilin. 1 megatonluk bir bombanin tam guvenlilik capi ise 450-500 km kadardir. yani ankara'ya bir megatonluk bir rus ss19 fuzesi dusse ve havada degil yerde patlasa, adanaya kadar arabayla non stop uzamaniz gerekecektir. yolda neyle karsilasacaginiz mechul olabilir, trafik kilitlenmis olabilir, benzin istasyonlari yagmalanmis olabilir, esiniz vs hamiledir acil ilkyardima ihtiyac duyabilirsiniz. bunlari yola cikmadan babam degil siz dusuneceksiniz.

* yine arabayla olay yerinden uzaklasiyorsaniz ruzgar yonunu hesap edin. ruzgar patlama merkezinden size dogru esiyorsa ruzgari 90 derece yanlamasina alarak yandan fiymaya calisin. yani auta degil taca cikmaya calisin cunku nukleer serpinti beklediginizden de hizli hareket ediyor olabilir. az biraz zaman kazanmis olabilirsiniz. ruzgar baska yonlere dogru esiyorsa bomba patlama merkezinin tam aksi yone tam gaz gidiyorsunuz. arkaniza bile bakmayin. serpintiyi sifir hasarla kapatmanin metodu arabayla ondan kacmaktir ama tabii bu da eger yapabilirseniz olur, yollar bossa, yolda basiniza baska bir sey gelmezse, bulut size erismezse vs vs. ankaradan cikip yolda konyaya da bomba dustugunu ogrenip iki fallout arasinda sandvic olmak gibi surprizleri de elimine ediyoruz bu senaryoda. yani kacmak o derece zor bir karardir. korkuyor musunuz? gitmeyin. yapamayacaginizi mi dusunuyorsunuz? gitmeyin. yolda trafik veya baska bir bomba olma ihtimali mi var. gitmeyin. kacmak zor bir questtir. kalirsaniz aldiginiz radyasyon dozunu azaltmanin yollari yine vardir.

* siginakta kalmayi sectiniz diyelim. radyasyondan nasil korunacaksiniz. cok zor degil. zira radyasyon bir pil gibidir. patlama esnasinda masif bir enerji bosalimi ile calismaya baslar ve zaman gectikce gucu duser. patlamadan sonra belli bir sure beklemisseniz zayif bir pil haline gelir. su anki cernobil santralinin de hali bir yerde budur. 1986'daki radyasyon degerleri ile bu gunku degerler arasinda oldukca fazla bir fark vardir. ama radyasyonun bildigimiz pillerden farki radyasyon decay grafiginin bir turev olmasi. yani bir pil cat diye biterken radyasyonun enerjisi stabil olarak azaliyor. 25 yil gibi bir sure radyoaktiflesmis parcaciklar zayif ama farkedilebilir bir enerji yaymaya devam ediyor. icindeki radyoaktif maddenin yari omru suresince oluyor bu. mesela polonyum210 184 gun boyunca radyoaktif kaliyor, cesium137, 30 yil boyunca kaliyor, strontium90 28 yil boyunca kaliyor. uranium 235 ise cok stabil oldugundan 703 milyon yil radyoaktif kaliyor. atom bombasi atilmis bir yerde bu sekilde radyasyon asla sifir olamiyor. ama hirosima'da bugun gayet normal bir yasam oldugu icin o degerlerdeki radyasyon da kisa vadede insan hayatini etkilemiyor diyebiliriz.

* radyasyon doz hesaplamasinda 7 kurali vardir. nukleer patlama sirasinda ortalama 1000 rad/s gibi buldozer gibi bir radyasyon varken bu 7nin katlari nispetinde 10 uzeri n eksi 1 bir deger kaybeder. cok karisik oldu soyle bir ornek verirsek, ankaranin gobeginde diyelim nukleer patlama oldu ve ilk radyasyon degerlerini 1000 rad/s okuyoruz. 7 saat sonra bu degerler 100 rad/saniyeye dusecektir. 7x7* saat sonra 10rad/s olacaktir. 343 saat sonra 1 rad/s seviyesine inecektir. iste sizin siginakta beklemeniz gereken sure buradan gelmektedir. patlama noktasina olan uzakliginiz da burada dogrudan bir etki yapar ve merkeze cok uzaksaniz disarida okuyacaginiz ilk degerler de dusuk olacaktir. ama diyelim eger atilan cok cok kirli israil yapisi bir notron bombasiysa aldiginiz radyasyon degerleri oyle astronomik seviyelerde olacaktir ki o falloutu hicbir siginakta bekleyerek bitiremezsiniz. oyle bir zaman yoktur cunku, 30 yil siginakta beklenilmez. o tip durumlar icin yapilan siginaklar icin (bkz: fallout shelter)

* eger patlama merkezine yakinsaniz ve siginakta yuksek miktarda radyasyon okumasi yapiyorsaniz acilen bu konuda bir seyler yapmak zorundasiniz. disari cikamazsiniz cunku oradaki radyasyon 100 kata kadar daha fazladir. bu durumda iceriye kalkan yapmak durumundasiniz. saatte 100 rad bir radyasyon kaynagi ile araniza 1 santimlik bir kursun plaka koyarsaniz plakanin diger ucunda alacaginiz deger 1/2 yani 50 rad / saattir. agir metaller ozellikle kursun radyasyon soguran bir yapida oldugu icin bunlarin arkasina gecerek total dozu dusurebilirsiniz. 1 santimetre, kursun plaka icin yarilama olcusudur. 2 santimlik bir kursun plaka arkasinda alacaginiz deger 1/4 olacaktir. yani saatte 25 rad ile hayatta kalma sansiniz artirilabilir. kursun radyasyonu en efektif soguran metaldir. ancak diger yapi malzemeleri de enerji sogurur, bu yarilama oranlari ise soyledir :

kursun : 1 cm
celik : 2.4 cm
beton : 6.1 cm
toprak : 9.5 cm
su : 20 cm
tahta : 30 cm
hava : 152 metre

* (bkz: radyasyon zehirlenmesi) basliginda anlattim ama tekrar yazayim. aldiginiz total doz radyasyonu maksimum 100 rem seviyesine indirmek zorundasiniz. rem aldiginiz radyasyon dozudur ve 1 saat suresince 100 rad bir radyasyon kaynagina maruz kalmissaniz 100rem dozunda radyasyon almissiniz demektir. ne yaparsaniz yapin radyasyona maruz kalacaksiniz, disarida atom bombasi patlamis. sadece alacaginiz doz degerlerini olabildigi kadar asagi cekebilirsiniz. cevrenizde kusan derisinde yaniklar olusan inleyen sizlayan insanlar olacak bunlara yardim da prussian blue , iyot tabletleri gibi spesifik evde bulunmasi zor ilaclarla saglandigindan moralman kendinize hakim olmaniz gerek.

* siginakta olmaniz iceriye toz girmemesi falan muhim ancak icerisi hala deli gibi gama radyasyonuna maruz kaliyor dedik. siginagin icinde de kendinize guvenli alanlar yaratabilirsiniz. siginagin kosesine metal dolaplardan masalardan bir korugan yapip icine girmeniz girmemenizden daha sagliklidir. vaktiniz oldukca etrafinizdaki materyalleri bu yiginin ustune dizerek tam bir korugan yapabilirsiniz. bodrumdaki kalin kitaplar tuglalar demir plakalar. hersey kendini koruyacagina sizi korusun.

* nereye sicacaklar sorunsali. bu da oyle hic kolay olmayan zurnanin zirt dedigi bir yer. ama karsilasacaksiniz. tuvalete gitmek klozete oturmak icin cayir cayir gama isimasi olan ust kata mi gideceksiniz? hayir siginakta kalip cop torbasina sicacaksiniz sonra bunun agzini baglayip bir yerde tutacaksiniz. disarisi bu asamada hala olum arkadaslar. atom saldirisindan sag cikmis buraya kadar hayatta kalmissiniz bi de boktan sebeplerle olmeyin. zaten siginakta iki haftadan uzun kalmak cok beklenilen bir durum degildir.

* iki hafta dedik. siginakta iki haftalik yiyeceginiz var mi? yok. o zaman kisa periyodlarla siginak disina cikip evin icinden yiyecek getirmek durumundasiniz. elektrik altyapisi patladigi icin dolapta ne var ne yoksa bozulmus olabileceginden konserveler yine ilk tercihiniz. siginaktan az guvenli bolgeye disari cikis sureniz patlamadan bes gun sonra maksimum 1 dakikadir. altinci gun 1 dakika 20 saniyedir. boyle kisa araliklarla disarida yapabileceginiz seyleri yapin. gidip oh disardayim cicekleri sulayayim derseniz siginaga yaniklarla donebilirsiniz. veya donemeden kusmaya baslayabilirsiniz. unutmadan yiyebileceginiz seyler kalin ve duz derili meyveler olabilir. muz mesela radyasyondan cok etkilenen bir meyve degildir kolay yikanir ve soyulunca korkmadan yersiniz. ama marulu temizleyecegim derken su harcamak var, temizleyemeyip radyoaktif toz yemek var. en iyisi hic bulasmayin. gelecek hafta yersiniz maruldur brokolidir, dunyada kaldiysa tabi.

nukleer serpintiyi siginakta karsiladiniz ve anlatilmaz yasanir bir zorlukta iki hafta civarinda bir sure iceride kaldiniz. bundan sonra ne olacak? nereye gideceksiniz? nasil gideceksiniz, nasil gitmeyeceksiniz, yolda basiniza neler gelebilir bir bakalim.

* oncelikle artik hayatiniz degisti. cocuklarin mutlu bir sekilde kostugu sokaklar artik dunku dunyaya ait olan seyler ve malesef ani olarak kalacak. yeni hayata ne kadar kisa surede adapte olursaniz o kadar az sikinti yasarsiniz. herkes uzgun herkes saskin, ama hayatiniz halen size ait. yapabildiklerinizle kendinizle beraber ailenizi de buyuk ihtimalle kurtardiniz en muhimi de bu. evdir yanar, arabadir patlar. gidenlerin pesinden uzulup isinizi daha cok zorlastirmayin.

* su asamadan sonra olabilecek milyonlarca senaryo var ama basit olarak gecmek gerekiyor. cok bilindik iki ana branstan gidelim. turkiyede nukleer silahlarla bastan sonra dumduz etmeleri nukleer bir savas sirasinda bile beklenmeyen bir durumdur. ancak hepimiz turkiye'de yasamiyoruz daha ciddi dusmanlari olan ulkelerde cok ciddi nukleer senaryolar aciga cikabilir. cikar.

* eger isid gibi olmeye oldurmeye merakli bir gucun elinde boyle bir silah varsa bunu sinirlandirilmis saldiri / limited-exchange kategorisinde degerlendiriyoruz. tek veya birkac bombanin en yogun insan hayatinin yasadigi yerlerde yerde patlamasi gibi bir durum aciga cikiyor. pakistan kuzey kore gibi ulkelerin bu derece uluslararasi aktorlere nukleer baslik verip proxy bir sekilde dusmanlarina indirekt zarar vermesi cok ihtimal haricinde olan bir sey degildir.

* limited exchange nukleer senaryolarda bir devlet mevhumu saldiri sonrasinda hala vardir. altyapi tam anlamiyla bozulmamistir. atiyorum ankara'ya bir bomba dusmustur ve sehir mahvolmustur ama ankara'da pek cok devlet gorevlisinin olumuyle turkiye cumhuriyetinin komple teslim olmasi beklenmemektedir. yonetimi ele alacak ama sivil ama askeri bir hukumet hemen ardindan karar mekanizmasini isletmeye baslayacaktir. yan idareler, karayollari, demiryollari, ulusal basin agi vs limitli bir nukleer saldirida isleyisini surdurecektir. hayat bildiginiz gibi olmasa da bildiginize yakin bir sekilde islemeye bu senaryoda devam eder. kotunun iyisi budur.

* all out exchange ise beterin beteri bir senaryo kategorisi oluyor. burada amerika gibi bir ulkeniz varsa rusya veya cin gibi potansiyel dusmanlariniz elinde ne var ne yok size atmis ve siz de o fuzeler dusmeden siz de kendi fuzelerinizi onlarin hedeflerine gondermissiniz, dunyada bir anda 26 bin nukleer basligin patlamis olmasi gibi kutsal kitaplarda okunanlardan beter bir felaket ortaya cikmis olmasi durumudur. meteorolojik kisma gelmeden idari babta incelersek bu senaryoda siginaginizdan ciktiginizda tam anlamiyla baska bir hayata cikmis oluyorsunuz. o andan sonra hersey tam anlamiyla bir hatira oluyor. devlet idaresi kalmiyor, herkes basinin caresine baksin gibi bir durum ortaya cikiyor. hukuk kanun bu asamadan sonra hak getire oluyor. fallout evreni ile max max arasinda bir durumdan bahsetmis oluyoruz. anarsiye hos geldiniz, icinde cop torbasina sctiginiz siginak o anda gozunuze disaridan daha guzel gelmeli. insanligin son demleri artik onlar.

* ana senaryo olan sinirlandirilmis nukleer saldiriya donelim. siginaginizdan ciktiniz ve ortalik tam anlamiyla bir ana baba gunu olacaktir. sehrin siluetinde buyuk degisiklikler soz konusudur. patlama noktasina baktiginizda yogun ve siyah bir duman sehrin merkezinden goge yukseliyor olacak. radyasyon tolere edilebilir seviyeye indigi icin nereye baksaniz hala suren yanginlar cayir cayir siren sesleri sokaklari arsinlayip sehirden cikmaya calisan insanlar goreceksiniz.

* bu asamada sehre girisler yasaklanacaktir cunku tarkovsky filmlerindeki gibi bir bolge / zone kavramina dahil olmus bulunacaksiniz. bu da tek saldiri senaryosunda mumkun olan bir sey. bu asamada aklinizdan cikarmamalisiniz ki sizin kentinizde bir atom bombasi patladi ve serpinti azalsa da halen suruyor. sehre yeni girisler hemen durdurulmak zorunda ki iceri girenler de ayni saglik sorunlarina maruz kalmasinlar. sari beyaz musamba nbc kiyafetli gaz maskeli tipler goreceksiniz. bu sevindirici bir gelisme cunku devlet fonksiyonunun varligina bir isaret. eviniz bu zone icinde kaldiysa yapabileceginiz cok fazla bir sey yok, hayatin sizin icin baska yerde baska planlari olabilir. bu noktada ya yiyecek ve suyunuz bitecek ve bunlari aramak icin artik siginaginizi kendiniz terkedeceksiniz ya da devlet gorevlileri kapi kapi arastirmalarina baslayarak olen ve kurtulanlari tasniflemeye baslayacaktir. radyasyonun durumuna gore evinizden tek bir parca esya almadan oradan zorla tahliye edilebilirsiniz.

* siginak ve radyasyon konusunda sizin kadar akilli davranmayan ve evde normale yakin yasamlarini surduren komsulariniz bu asamada henuz olmedilerse oluyor olacaklar. radyasyon zehirlenmesi bir hastalik degildir. bulasici hic degildir. ancak bu raddede onlara yardim icin yapabilecek bir seyiniz de bulunmuyor. yuksek doz radyasyon zehirlenmelerine bagli olarak tanidiginiz insanlari boyle gormek kabuslariniza girer. mideniz kaldirmiyorsa ortalarda mal mal dolasmayin. kendilerine igretiyle falan bakmayin.

* siginaktan kendi imkanlarinizla ayrilacaksiniz insan hayatinin zayif radyoaktif ortamda 3lu kuralini hatirlayin. 3 dakika havasiz, 3 saat siginaksiz, 3 gun susuz ve 3 hafta yiyeceksiz hayatta kalamazsiniz. siginaginizi terketmek sizi serpinti parcalariyla dogrudan bir araya getirdigi icin disarida siginakta oldugunuzdan cok daha fazla radyasyona maruz kaliyor olacaksiniz. gamma isimasi bu noktada zayifladigi ancak alpha decay bitmedigi icin soludugunuz ve yuttugunuz tozlardaki alfa ve beta parcaciklari sizi bir anda radyasyon zehirlenmesiyle bir arada birakabilirler. en unlu* alfa kaynaklarindan olan polonyum 210 siyanurden ikiyuz elli bin kat daha zehirlidir. gramin milyonda biri bir zerresi insani uc gunde oldurur. kendisini susturma amaciyla cayina bir kasik po 210 katilan eski kgb ajaninin hikayesi icin (bkz: aleksander litvinenko) ozetle : havadaki tozlar buyuk bir tehlike tasiyor. ne yediginize ne soludugunuza dikkat etmek zorundasiniz. bu en az 140 gun boyle.

* yine kendi imkanlarinizla cikarken iki sebepten bunu yapiyor olun. 1- siginaginizdan daha guvenli bir yer oldugunu biliyorsunuz ve oraya varmak icin bir planiniz var, 2- baska bir careniz yok, yiyecek ve su bitiyor veya bilinmeyen hesaplanmayan baska bir tehlike bas gosterdi ve/veya bombanin tek bomba olmadigini bir sekilde ogrendiniz devletten yardim gelemeyecek. o durumda da baska careniz yoktur.

* kendi imkanlarinizla siginaktan cikarken su ihtiyaciniz minimal seviyelerde karsilanamaz. 10 gun uc litre degil artik cok daha fazlasina ihtiyaciniz olabilir (eger yuruyorsaniz daha da cok). bu durumlarda evde termosifon gibi bir seyiniz varsa icindeki suyu kullanabilirsiniz. yiyecek icinse cok daha fazla dikkatli olmalisiniz. agzi patlamadan once paketlenmemis, acilmis sonra tekrar kapanmis hicbir seye guvenemezsiniz. snickerslar bountyler tadelleler sizin yine post apokaliptik dunyada yardiminiza kosuyor. komsulariniz olmuslerse yiyecekleri konserveleri vs sizden sonraki yagmacilari beklemesin girip alin.

* istanbul gibi bir sehir merkezindeyseniz yeralti tunelleri ve metrolarini guvenlige erismek icin kullanabilirsiniz.

* disari cikarken ne giyeceksiniz? radyoaktif toz halen havada ucusuyor dedik. bu durumda en iyi olasiliginiz musamba ve naylon kapsonlu yagmurluk. eldiven, cizmeler, yuzunuze gaz olmadi toz maskesi. o da olmazsa bir havlu, tshirt veya esarp. tozun saclariniza girmemesi icin kapson surekli kafanizda olacak. o anda size zarar vereceginden degil daha sonra bu tozu guvenli ortama girdiginizde etrafa sacmamak icin kapatacaksiniz. kisaca anlatmak gerekirse butun vucudunuzu kapatacaksiniz. acik gorunen kisimlari bantlamayi bile dusunebilirsiniz. mutlaka ve mutlaka goz koruyucu takmaniz lazim. gozleriniz nemli oldugundan toz cekecek ve beta emitter bir parca gozunuzu hemen yakmaya tahris etmeye baslayacaktir. sabunlu suyla gozlerinizi o ortamda yikamak bir dert, sabun ve goz gibi iki oksimoronun bir araya gelmesi bir dert. takin o yaz denize gitmek icin aldiginiz deniz gozlugunu bitsin. tatil falan kalmadi artik.

* silah. bireysel silahlanmanin gerekliligi ile ilgili tartismak isteyenler dumani tuten sehirden arta kalanlara tekrar bakabilirler. eskiden yollar tehlikeli idiyse simdi cok daha beteriyle karsilasacaksiniz. medeniyet ac insanin olmadigi yerde vardir derler. bir nukleer saldiri sonrasi marketler yagmalanir, benzinciler yagmalanir, evlere girilip yagmalanir cunku ciddi coklu bir saldirida altyapi coker. marketlere yiyecek gelmez olur. halk ac kalir. ac kalan ve kendi basinin caresine bakmak zorunda kalan halkin oldugu yerde de medeniyet inise gecer. bu durum ortaya cikarsa besin piramidinin ortalarinda kalan siz olabilirsiniz. daha iyi argumanlari (silahlari) olan insanlar kendi baslarinin caresine bakmak icin sizin yiyecek ve suyunuzu almaktan imtina etmezler. silaha en ihtiyaciniz olan zamanlardan birinde yasiyorsunuz. eger varsa geride birakmayin.

* mumkun oldugu kadar asfalttan, kaldirimlardan, tas zeminden hedefe yuruyun. tarlalardan geceyim topraga basayim derken serpintiye maruz kalmis bomba bulutundan cikmis tozlarla daha fazla muhatap oluyorsunuz.

* siginabilecek ve geceyi gecirebilecek bir yer bulunca elbiselerinizi cok dikkatle cikarmak zorundasiniz. disi toz kapli oldugundan sadece icine temas ederek mumkunse gozunuzde gozluk ve agzinizda maskeyle bu islemi gerceklestirin. elbiseleri degistirmek daha az beta parcacikli bir hayata giden yolun ilk adimidir. bu da yeni hayatinizda kansersiz fazladan bir 10 yil demek olabilir.

* cocuklarinizi yurutmeyin, omuzlarinizda donusumlu olarak tasiyin. onlar radyasyona sizden cok daha dayaniksizdir. toz topragi da bilmeden vucutlarina daha kolay alirlar. yerden yuksekte tozdan uzakta tutmak ise yarar. daha da onemlisi neye dokunuyorlar neyle oynuyorlar biliyor olursunuz.

* ilk gun gidebildiginiz kadar uzaklasmak ve ancak yorgunluktan bayilacakken durmak sizi beklediginizden cok daha uzaga goturur. ertesi gunler bu ilk yolculuk gunu kadar kolay olmayacaktir. ilk gun ne yol katederseniz sizin yarariniza olur. yiyecekleriniz ve kiyafetlerinizi de guvenli bir yerde mumkun oldugu kadar uzun bir sure tutmus olursunuz.

* tum dunyanin nukleer fuzelerle birbirine girdigi bir senaryoda ise hayatta kalmaniz planiniza bagli. buyuk bir ihtimalle de o planiniz tek atimlik bir barut. eger gerceklestiremezseniz, hedefinize varamazsaniz, varip umdugunuz sonucu yakalayamazsaniz; atiyorum istanbul'dan sag cikmayi basardiniz ve ulkenin iclerine yolculuk ediyorsunuz. bursa eskisehir ankara'nin da yolda nukleer fuzelerle dumduz oldugu haberini alirsaniz ruzgarda savrulan bir yaprak gibi dimdizlak kalacaksiniz. boyle bir senaryoda zaman cok onemli bir faktordur, cunku dunya genelinde binlerce nukleer fuzeden bahsediyoruz. tum dunyadan kalkan radyoaktif toz atmosferin daha once gitmemis yuksekliklerine gidecek. stratosferde radyoaktif toz birikmesi olacak ve en son krakatoa patlamasinda yasanmis doga olaylarini goreceksiniz. ornegin toz yuzunden gun batimlari en az 6-7 yil boyunca inanilmaz bir guzellikte kirmizi olacak. bunun beraberinde toz dunyaya gelen gunes isigini da oldukca kritik bir sekilde soguracagi icin siginaginizdan ciktiginiz andan sonra sizi bekleyen en guc kosullari goreceksiniz. yani nukleer kis

* nukleer kis, dunyada en az 100 sehrin ayni anda tamamen yanmasiyla ortaya cikan atmosferdeki toz duman ve partikullerin gunes isigini cok uzun yillar bloke etmesiyle yasanacak olan (kesin degil ama cok olasi) bir hipotetik ekstrem mevsim. bu senaryoda tam bir winter is coming hadisesi oluyor. kis sicakliklarinda deniz kiyilarinda -20 dereceler cok olasi, kara iklimin hukum surdugu yerlerde ise benzeri gorulmemis -60li sicakliklar gorulebilecek. yaban hayatindan tutun ormanlara kadar hersey bu ani iklim degisikliginden cok etkilenecek. insanlik yeni bir buzul cagi yasamasa da altyapinin tarimin olmadigi bu sartlarda cok buyuk bir insan populasyonunu hayata nasil tutunacagi bir muamma. zira tarihte belli donemler oldugunu biliyoruz ki bazi yillar yaz mevsimi hic gelmemis. nukleer kis senaryosu bunun birkac yila uzanmis bir versiyonu. atmosferdeki radyasyon da tum dunyaya yayilacagi icin dunyada bitki ortusunun tamamen yok olmasi gibi korkunc durumlarla karsilasilacagini iddia edenler de vardir. ancak cernobil ve pripyat bugun bir wasteland olmamissa umut vardir diyebiliriz. yine de ben olsam madenleri denerdim.

* anti radyasyon ilaclari olup olmadigini soruyorsunuz, potasyum iyodur / potassium ionide alip radyasyondan korunamaz miyiz? o konu sikintili ki soyle. evet potasyum iyodur bir nukleer saldirinin size zarari olacak pek cok ozelliginden bir tanesinde cok yardimci oluyor. nedir o? iyot 131 notralizasyonu konusu. bir atom bombasi patladiginda cikan radyoaktif partikullerin %3 kadari iyot 131 denen bildigimiz iyotun radyoaktif hali olarak cevreye saciliyor. iyot 131 bir beta parcacigi emiteri, yani gamma isinindan cok beta parcalari saciyor. bu da sadece yutar, uzun sure deriye temas ettirir veya solursaniz size ciddi hasar verecek bir sey. ancak isin kotu yani vucut normal iyot ile iyot 131 arasindaki farki bilemiyor. radyoaktif iyotu da normal iyotmus gibi tiroid bezinizde depolamayi surduruyor. tiroid kanseri hastalarinin da radyoaktif iyot aldigini dusunursek eger ilerlememis bir tiroid kanseriniz varsa gote bala atom bombasi patlamasiyla kendiliginizden tedavi bile olabilirsiniz. ama eger yoksa bir sure sonra tiroid kanseriniz olabilir. cernobil santrali patladigi zaman tiroid vakalarinin yuzlerce kat artis gostermesi hep bu iyot 131 yuzundendir. potasyum iyodur iyi ve doyurucu bir iyot kaynagidir tiroid bezinize yerleserek daha fazla iyot alamayacak hale getirir. dolayisiyla radyoaktif iyot tiroidinize yerlesemez. nukleer saldiri sonrasi kanserlerin en hizli kendini gosterenine karsi kendinizi boyle belese korumus olursunuz. ancak kolay erisilebilen bir ilac da degildir. fukushima patlamasi sonrasinda karaborsaya dustugu bile olmustu.