kasım 1962'de küba füze krizinin tavan yaptığı zamanlarda, karayip sularının derinliklerinde bir sovyet denizaltısı amerikan denizcileri tarafından fark edildi.

başkan kennedy küba'ya ambargo koymuştu. deniz trafiğine de izin verilmiyordu.

denizaltı derinliklerde saklanıyordu. amerikan gemisi bombaları ardı ardına derinliklere bırakıp, denizaltını imha etmeye çalışıyordu. her bir patlamada güçlü sarsıntılar ile sallanan denizaltı için amerikalıların bilmediği çok önemli nokta ise;
denizaltının gövdesinde rus kaptanın her an ateşlemek için kendisi ile hesaplaştığı nükleer torpido taşıyor olmasıydı.

amerikan bombaları ile sarsılan denizaltında sinirleri ile mücadele veren ve bitkin düşen denizaltı komutanı valentin savitsky torpido'yu ateşlemeye karar verdi!
füzenin hazırlanması emrini verdi. moskova ile 4 gündür iletişim kurulamıyordu. yukarıda 11 amerikan gemisi hedef olarak seçilmişti. bombanın gücü hiroşima kadar etkili olacaktı.

-onların işini bitireceğiz-

denizaltındaki sıcaklık aşırı derecelere ulaşmış, havalandırma sistemi bombalardan zarar görmüştü. ve havalandırma sistemi olmadan denizaltı su yüzüne de çıkamazdı.
kaptan deliye döndü.
denizaltı subayı vadim orlov atılanların klasik bombalar değil. anti denizaltı bombaları (bkz: depth bomb) olduğunu biliyordu. daha sonra subay yazılarında şunu demişti: ''sonumuzun geldiğini biliyorduk. kaptan bağırdı bu bir son değil, bilakis başlangıç! biz öleceksek onları da yanımızda götüreceğiz! hepsini patlatacağız! filonun utancı olamayız!''

peki kaptan torpidoyu ateşledi mi? amerikan destroyeri ve uçak gemisini buharlaştırıp denize gömdü mü? amerika buna muhtemelen bir nükleer depth bomb ile karşılık verir ve sonuçlarını kimsenin kestiremeyeceği felaketler zinciri başlamış olurdu.

lakin bu olmadı çünkü adamımız vasili alexandrovich arkhipov hikayeye dahil oldu.

bu adam kaptan savitsky' e ne dedi hiçbir zaman bilemeyeceğiz ama amerikan ulusal güvenlik arşivi müdürü thomas blanton 'un dediğine göre vasili arkhipov denilen adam. dünyayı kurtardı.

vasili karısı tarafından sakin ve mütavazi birisi olarak tanımlanmış. ve açık ki bu yönleri ile konuşarak kaptanı sakinleştirmeyi başarmış.

arkhipov'un söyledikleri bilinmese de genel olarak, saldırı emri için küba derinliklerinde dolaşan sovyet denizaltısının 3 kıdemli subayının ortak emri olması gerektiğini anlatmış. oylama sonucunda 1 diğer destek oyu gelmiş lakin arkhipov saldırıyı desteklemeyip ret oyu vermiş.

resmi sovyet kayıtları hala gizli. lakin arkhipov'un geminin güvende olduğunu, bombaların denizaltına isabet etmediğini ve bu bombaların sadece su yüzüne çıkıp kendimizi tanıtmamız için bize gelen uyarı atışları olduğunu söylerek. kaptanı buna ikna etmiş. kaynak

neler oluyor?

rus denizaltısı neler olup bittiğini deniz üstündekilere anlatamadı. kriz başlamadan önce iletişim alanı dışına çıkmışlardı. denizaltına verilen emir direkt olarak küba'ya gitmekti. sonra bir açıklama olmaksızın durup karayip derinliklerinde beklemeleri söylendi. amerika'da yaşayan orlovrusya'nın küba'ya gizlice nükleer füze gönderdiğini, küba'nın amerika casus uçağını düşürdüğünü ve başkan kennedy'nin küba etrafını istemedikleri bir geçişi önlemek için askeri gemiler ile çevirdiğini radyo yayınında duymuştu. amerikalılar denizaltını fark ettiklerinde savitsky denizaltını daha da derine indirip, gemilerin görüş alanından çıktı. lakin bu onların haberleşme sistemini de kesmişti. amerikan medyası hakkında hiçbir şey duymadılar, duysalar da inanmadılar. bildikleri tek şey, savaşın çoktan başlamış olduğu idi.

tartışma ne kadar sürdü bilmiyoruz. bildiğimiz şey ise rus denizaltısının sadece saldırı aldığı durumda kullanabileceği bir nükleer torpido taşıyor olduğuydu.
satvitsky torpidonun kullanma zamanı geldiğini düşünüyordu. her ne kadar resmi rus kayıtları bunun için direkt emir olması gerektiğini söylese de archipov'un karısı olga, orada karışık bir durumun olduğunu. ve emirsiz hareket edilebileceğini söyledi.
-üstelik moskovadan haber alamazlardı-

müthiş bir kriz durumunda sakinliğini koruyup, aklı selim hareket eden vasili alexandrovich arkhipov, kaptanı nükleer silah kullanmaktan vazgeçirip, sonuçları felaket doğuracak olan olaylar zincirine engel oldu.

---------------
national geographic sitesinde gördüğüm bir makaleyi ingilizcem yettiği kadar çevirmeye çalıştım. hatalar olabilir.

(bkz: küba füze krizi)

buradan konu hakkında yapılmış bir belgesele

buradan orjinal makaleye ulaşabilirsiniz.