orta çağ, karanlık, geri kalmış, hijyenik olmayan, aydınlanmamış dönem olarak yorumlanıyor; insanların hayatlarının kısa ve zor olduğu, hastalık ve pislikle dolu bir dönem. orta çağ'daki ortalama yaşam süresi hakkında uzmanlar birtakım araştırmalar yapmış.

avustralyalı matematiksel istatistikçi henry oliver lancaster, 1200 yılından 1745 yılına kadar ingiliz aristokratlarının yaşam sürelerini inceleyerek şiddet, kaza ya da zehir nedeniyle ölenleri dışarıda bırakarak yaşlılık ya da hastalık nedeniyle ölenlerin ortalama yaşam sürelerini belirlemiş.

henry lancaster, farklı zaman dilimlerinde insanların ne kadar uzun yaşadığını karşılaştırıyor

1200-1300: 43 yıl, 1300-1400: 24,5 yıl, 1400-1500: 48 yıl, 1500-1550: 50 yıl, 1550-1600: 47 yıl, 1600-1650: 43 yıl, 1650-1700: 41,5 yıl, 1700-1745: 43 yıl.

"ancak" orta çağ aynı zamanda tehlikelerle de doluydu. tarihçi dr. katharine olson, insanların yaşam süresini etkileyen faktörleri şu şekilde sıralamış:

1. veba

veba, orta çağ'ın en büyük katillerinden biriydi. 14. ve 15. yüzyıllarda avrupa nüfusu üzerinde yıkıcı bir etkisi oldu. kara ölüm olarak da bilinen veba (yersinia pestis adlı bakterinin neden olduğu), çoğunlukla sıçanlarda bulunan pireler tarafından taşınıyordu. avrupa'ya 1348 yılında ulaşmış ve italya, fransa ve almanya'dan iskandinavya, ingiltere, galler, ispanya ve rusya'ya kadar çeşitli yerlerde binlerce kişi ölmüştür.

kara ölüm avrupa nüfusunun üçte biri ile yarısını öldürdü. vebaya neyin yol açtığını ya da ona yakalanmaktan nasıl kaçınılacağını bilinmiyordu. kriz için tanrı'nın öfkesi, insanların günahı ve başta yahudiler olmak üzere yabancı/marjinal gruplarda açıklamalar aradılar. eğer hıyarcıklı vebaya yakalanırsanız, bir sonraki hafta içinde ölme ihtimaliniz yüzde 70-80'di. ingiltere'de her yüz kişiden belki 35-40'ının vebadan ölmesi beklenebilirdi.

vebanın bir sonucu olarak, 14. yüzyılın sonlarında floransa'da ortalama yaşam süresi 20 yılın biraz altındaydı. 1300'dekinin yarısı. 14. yüzyılın ortalarından itibaren londra ve paris'ten ghent, mainz ve siena'ya kadar avrupa'nın dört bir yanından binlerce insan öldü. bunların büyük bir kısmı, hastalığa karşı en savunmasız olan çocuklardı.

2. seyahat

orta çağ döneminde insanlar seyahat ederken bir dizi potansiyel tehlikeyle karşı karşıyaydı. uyuyacak güvenli ve temiz bir yer bulmak zordu. yolcular genellikle açık havada uyumak zorundaydı kış aylarında seyahat ederken donarak ölme riskiyle karşı karşıya kalıyorlardı. ve gruplar halinde seyahat etmek bir miktar güvenlik sağlasa da, kişi yine de yabancılar, hatta yol arkadaşları tarafından soyulabilir ya da öldürülebilirdi.

yolcu bir han, manastır ya da başka bir konaklama yeri bulmadığı sürece yiyecek ve içecek de sağlanmıyordu. gıda zehirlenmesi o zamanlar bile bir riskti ve yiyeceğiniz biterse, yiyecek aramak, çalmak ya da aç kalmak zorundaydınız.

ortaçağ gezginleri ayrıca yerel ya da bölgesel anlaşmazlıklara ya da savaşlara karışabilir, yaralanabilir ya da hapse atılabilirdi. yabancı dil bilmemek de yorumlama sorunlarına yol açabilirdi.

hastalık ve rahatsızlık da tehlikeli ve hatta ölümcül olabilirdi. yolda rahatsızlanan birinin iyi bir tıbbi tedavi alabileceğinin garantisi yoktu.

yolcular kazaya da kurban gidebilirdi. örneğin, nehirleri geçerken boğulma riski vardı. roma imparatoru i. frederick 1190 yılında üçüncü haçlı seferi sırasında saleph nehrini geçerken boğuldu. kazalar varışta da meydana gelebilirdi: roma'da, sant' angelo'nun köprüsünden geçen büyük kalabalık -yaklaşık 200 kişi- kenardan yuvarlanıp boğularak bir felaketi yaşadı.

deniz yoluyla seyahat etmek karadan daha hızlı olsa da, bir tekneye adım atmak önemli riskler taşıyordu: bir fırtına felakete yol açabilirdi. orta çağ ahşap gemileri her zaman denizin zorluklarına karşı dayanıklı değildi. orta çağ'ın sonlarına doğru deniz yolculuğu hiç olmadığı kadar hızlı ve güvenli hale gelmişti. orta çağ döneminde ortalama bir yolcu yürüyerek günde 15-25 mil ya da at üzerinde 20-30 mil kat ederken, yelkenli gemiler günde 75-125 mil yol alabiliyordu.

3. kıtlık

kıtlık orta çağ kadın ve erkekleri için gerçek bir tehlikeydi. kötü hava koşulları ve kötü hasat nedeniyle azalan gıda kaynaklarıyla karşı karşıya kalan insanlar açlıktan ölüyor ya da ağaç kabuğu, böğürtlen ve küften zarar görmüş kalitesiz mısır ve buğday gibi yetersiz erzaklarla zar zor hayatta kalıyorlardı.

bu kadar az yiyenler yetersiz beslenmeye maruz kalıyor ve bu nedenle hastalıklara karşı savunmasız kalıyorlardı. açlıktan ölmeseler bile, genellikle kıtlığı takip eden salgın hastalıkları sonucu ölüyorlardı. tüberküloz, çiçek, dizanteri, tifo, grip, kabakulak ve mide-bağırsak enfeksiyonları gibi hastalıklar ölümcül oluyordu.

özellikle 14. yüzyılın başlarındaki büyük kıtlık çok kötüydü: 'küçük buzul çağı' batı avrupa, 1315 ile 1322 yılları arasındaki yedi yıl boyunca, bir seferde 150 güne varan inanılmaz şiddetli yağışlara tanık oldu. çiftçiler ekim yapmak, ürün yetiştirmek ve hasat etmekte zorlandı. yetersiz olan mahsuller genellikle küflendi ve/veya çok pahalıya mal oldu. sonuç olarak temel gıda maddesi olan ekmek tehlikeye girdi. bu aynı zamanda acımasız soğuk kış havasıyla aynı zamana denk geldi.

ingiltere'deki insanların en az yüzde 10'u -belki de yüzde 15'e yakını- bu dönemde öldü.

4. doğum

orta çağ döneminde doğum yapmak inanılmaz derecede tehlikeliydi.

doğum sırasında bebeğin makat gelişi genellikle hem anne hem de çocuk için ölümcül olabiliyordu. doğum sancısı birkaç gün sürebiliyordu ve bazı kadınlar sonunda yorgunluktan ölüyordu. sezaryen ameliyatları bilinmekle birlikte, bebeğin annesinin zaten ölmüş ya da ölmek üzere olduğu durumlar dışında alışılmadık bir durumdu ve her zaman başarılı olunmuyordu.

hamile kadınlara genellikle eğitimli doktorlardan ziyade ebeler bakardı. doğum sırasında anne adayına yardımcı olurlar ve gerektiğinde ölüm tehlikesi altındaki bebeklere acil vaftiz yapabilirlerdi. çoğu resmi bir eğitim almamıştı, ancak yıllarca bebek doğurtarak edindikleri pratik deneyime güveniyorlardı.

yeni anneler doğumdan sağ çıkabilirdi ama doğum sonrası çeşitli enfeksiyonlar ve komplikasyonlar nedeniyle ölebilirlerdi. ekipman çok basitti ve elle müdahale yaygındı. statü bu sorunlara engel değildi. 8. henry'nin üçüncü karısı jane seymour 1537'de geleceğin 6. edward'ını doğurduktan kısa bir süre sonra ölmüştü.

5. bebeklik ve çocukluk dönemi

orta çağ'da bebeklik dönemi özellikle tehlikeliydi. ölüm oranı çok yüksekti. sadece günümüze ulaşan yazılı kayıtlara dayanarak, akademisyenler yedi yaşın altındaki çocukların yüzde 20-30'unun öldüğünü tahmin etmektedir, ancak gerçek rakamın neredeyse daha yüksek olduğu kesindir.

yedi yaşın altındaki bebekler ve çocuklar yetersiz beslenme, hastalıklar ve çeşitli enfeksiyonların etkilerine karşı özellikle savunmasızdı. çiçek hastalığı, boğmaca, kazalar, kızamık, tüberküloz, grip, bağırsak veya mide enfeksiyonları ve çok daha fazlası nedeniyle ölebilirlerdi. vebadan etkilenenlerin çoğu da çocuktu. orta çağ annelerinin sütü de kronik yetersiz beslenme nedeniyle bugün anne sütünün taşıdığı bağışıklık ve diğer faydaları taşımıyordu. varlıklı ya da statülü bir ailede doğmak da uzun bir yaşamı garanti etmiyordu. örneğin 1330 ile 1479 yılları arasında ingiltere'deki dük ailelerinde çocukların üçte birinin beş yaşından önce öldüğü bilinmektedir.

6. kötü hava koşulları

orta çağ nüfusunun büyük çoğunluğu şehirden ziyade kırsal alandaydı ve hava durumu, çalışan ya da başka bir şekilde toprağa bağlı olanlar için son derece önemliydi. ancak geçim kaynaklarını tehlikeye atmanın yanı sıra, kötü hava öldürücü de olabilirdi.

sürekli kötü hava, ekim ve yetiştirme sorunlarına ve nihayetinde hasadın başarısız olmasına yol açabilirdi. yazlar yağışlı ve soğuk geçerse, tahıl mahsulü yok olabilirdi. tahıllar nüfusun büyük bir kısmı için ana besin kaynağı olduğundan bu büyük bir sorundu.

eldeki tahıl miktarı azaldıkça, tahıl kıtlığı, insanların kalitesiz tahıl yemesi ve enflasyon gibi çeşitli sorunlar ortaya çıkıyor, bu da açlık, açlık, hastalık ve daha yüksek ölüm oranlarıyla sonuçlanıyordu.

bu durum özellikle buz kütlesinin büyüdüğü 14. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar geçerli olmuştur. 1550 yılına gelindiğinde buzullar dünya çapında genişlemişti. bu, insanların hem daha soğuk hem de daha yağışlı havanın yıkıcı etkileriyle karşı karşıya kalması anlamına geliyordu.

ortaçağ erkekleri ve kadınları bu nedenle hava koşullarının elverişli kalmasını sağlamaya hevesliydiler. avrupa'da çift sürme, tohum ekme ve ürün hasadı için ritüellerin yanı sıra iyi havayı ve tarlaların bereketini sağlamak için özel dualar, tılsımlar, ayinler ve tören alayları vardı. bazı azizlerin dondan (aziz servais), rüzgârdan (aziz clement) ya da yağmur ve kuraklıktan (aziz elias/elijah) koruduğuna ve genel olarak azizlerin ve meryem ana'nın gücünün fırtına ve şimşeklerden koruduğuna inanılırdı.

insanlar ayrıca hava durumunun sadece doğal bir olay olmadığına da inanıyordu. kötü hava koşullarına cinayet, günah, ensest ya da aile kavgaları gibi kötü insanların davranışları neden olabilirdi. ayrıca havayı kontrol ettikleri ve ekinleri yok ettikleri düşünülen cadılar ve büyücülerle de bağlantılı olabilirdi. cadılar hakkında 1486 yılında yayınlanan malleus maleficarum adlı kötü şöhretli bir esere göre, cadılar havada uçarak fırtınalar yaratabilir, rüzgarları yükseltebilir ve insanları ve hayvanları öldürebilecek yıldırımlara neden olabilirlerdi.

7. şiddet

ister tanık, ister kurban, ister fail olsun, toplumun en üst kademesinden en alt kademesine kadar insanlar şiddeti günlük yaşamda her yerde var olan bir tehlike olarak deneyimlemiştir.

orta çağ şiddeti pek çok biçim almıştır. sokak şiddeti ve tavernalardaki kavgalar nadir değildi. vasallar da lordlarına karşı isyan edebilirdi. aynı şekilde, kentsel huzursuzluklar da ayaklanmalara yol açmıştır - örneğin, 1323-28 yıllarında flandre'da köylülerin uzun süren isyanı ya da ingiltere'de 1381 köylü isyanı.

orta çağ kayıtları başka şiddet türlerinin de varlığını göstermektedir: tecavüz, saldırı ve cinayet nadir değildir, kazara cinayet de nadir değildir. buna bir örnek, 1288 yılında galler'deki montgomery kalesi'nde kazara başına düşen büyük bir taşla başına vurularak öldürülen maud fras vakasıdır.

aileler arasında nesiller boyu süren kan davaları çok belirgindi. bugün aile içi şiddet olarak bildiğimiz şey de öyleydi. toprak, para ya da diğer konulardaki yerel ya da bölgesel anlaşmazlıklar da adaletin yerine getirilmesinde olduğu gibi kan dökülmesine yol açabilirdi. davalarda masumiyet ya da suçluluğa zaman zaman ölümüne düellolarla karar verilirdi. orta çağ galler'inde siyasi ya da hanedan rakipleri, konumlarını sağlamlaştırmak için galli asilzadeler tarafından kör edilebilir, öldürülebilir ya da hadım edilebilirdi.

savaşlarda öldürme ve diğer şiddet eylemleri de, küçük bölgesel savaşlardan 11. yüzyılın sonundan itibaren birçok ülkenin aynı anda katıldığı büyük ölçekli haçlı seferlerine kadar her yerde mevcuttu. savaşlarda ölü sayısı yüksek olabiliyordu: gül savaşları'nın en ölümcül çatışması olan towton savaşı (1461), çağdaş raporlara göre 9.000 ila 30.000 kişinin hayatına mal oldu.

8. sapkınlık

aynı fikirde olmamak tehlikeli de olabilirdi. orta çağ hristiyan avrupa'sında hristiyan kilisesinin öğretilerine aykırı olduğuna inanılan teolojik veya dini görüşlere sahip kişiler sapkın olarak görülüyordu. bu gruplara yahudiler, müslümanlar ve katharlar gibi inançları ortodoks olmayan orta çağ hristiyanları dahildi.

krallar, misyonerler, haçlılar, tüccarlar ve diğerleri, özellikle 11. yüzyılın sonlarından itibaren akdeniz dünyasında hıristiyanlığın zaferini sağlamaya çalıştılar. birinci haçlı seferi (1096-99) kudüs'ü ele geçirmeyi amaçlıyordu ve nihayet 1099'da bunu başardı. ancak şehir kısa süre sonra kaybedildi ve yeniden ele geçirilmesi için başka haçlı seferleri düzenlenmesi gerekti.

yahudiler ve müslümanlar da hristiyan avrupa'da zulüm, sürgün ve ölüme maruz kaldılar. ingiltere'de antisemitizm 12. yüzyılın sonlarında york ve londra'da yahudilerin katledilmesiyle sonuçlandı ve i. edward 1290'da tüm yahudileri ingiltere'den sürdü ancak 1600'lerin ortalarında geri dönmelerine izin verildi.

sekizinci yüzyıldan itibaren, iberya'yı müslüman yönetiminden geri almak için de çaba gösterildi, ancak yarımadanın tamamı 1492'ye kadar geri alınamadı. bu, ispanya'da birleşik, tek bir hristiyan inancı oluşturma ve sapkınlığı bastırma girişiminin bir parçasıydı ve 1478'de ispanyol engizisyonu'nun kurulmasını içeriyordu. sonuç olarak, yahudiler 1492'de ispanya'dan kovuldu ve müslümanların sadece hristiyanlığa geçmeleri halinde kalmalarına izin verildi.

yaygın olarak kafir olarak kabul edilen hristiyanlara karşı da kutsal savaşlar yürütülmüştür. albigensian haçlı seferi 1209-29 yılları arasında katharlara (özellikle güney fransa'da) yönelikti ve bunu 13. ve 14. yüzyıllarda katliamlar ve daha fazla engizisyon ve idam izledi.

9. avcılık

avcılık orta çağ kraliyet ailesi ve aristokrasisi için önemli bir eğlenceydi ve bu spordaki beceri büyük hayranlık uyandırıyordu. imparator şarlman'ın dokuzuncu yüzyılın başlarında avlanmaktan büyük keyif aldığı kaydedilmiştir ve ingiltere'de fatih william av sevgisinin tadını çıkarabileceği kraliyet ormanları kurmaya çalışmıştır. ancak avcılık risksiz değildi.

avcılar kazalar sonucu kolayca yaralanabilir ya da ölebilirdi. atlarından düşebilir, bir ok tarafından delinebilir, geyiklerin boynuzları ya da domuzların dişleri tarafından parçalanabilir ya da ayıların saldırısına uğrayabilirlerdi.

statü kesinlikle güvenliği garanti etmiyordu. avlanmanın bir sonucu olarak trajik sonlarla karşılaşan krallar ve soylular hakkında pek çok örnek mevcuttur. bizans imparatoru ı. basil 886 yılında kemerinin bir geyiğin boynuzlarına takılması ve kurtarılmadan önce 15 milden fazla sürüklenmesinin ardından ölmüştür.

1100 yılında kral william ii (william rufus) new forest'ta meydana geldiği varsayılan bir av kazasında bir okla öldürülmüştür. aynı şekilde, 1143 yılında kudüs kralı fulk, akka'da bir av kazasında atının tökezlemesi ve başının eyeri tarafından ezilmesi sonucu ölmüştür.

erken veya ani ölüm

orta çağ döneminde ani veya erken ölüm yaygındı. çoğu insan genç yaşta ölürdü ancak ölüm oranları statü, zenginlik, konum (kentsel yerleşimlerde daha yüksek ölüm oranları görülür) ve muhtemelen cinsiyet gibi faktörlere bağlı olarak değişebilirdi. yetişkinler veba, tüberküloz, yetersiz beslenme, kıtlık, savaş, terleme hastalığı ve enfeksiyonlar gibi çeşitli nedenlerden ölmüştür.

ingiltere'de 14. yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde köylüler önceki 50 yıla kıyasla beş ila yedi yıl daha uzun yaşıyordu. ancak, 1330 ile 1479 yılları arasında ingiltere'deki dük aileleri için ortalama yaşam süresi genel olarak erkekler için sadece 24, kadınlar içinse 33 yıldı. floransa'da 1420'lerin sonlarında sıradan insanlar sadece 28,5 yıl (erkekler) ve 29,5 yıl (kadınlar) yaşamayı bekleyebilirdi.

'iyi' bir şekilde ölmek orta çağ insanları için çok önemliydi ve birçok kitaba konu oldu. insanlar genellikle 'ani ölüm' (savaşta, doğal nedenlerle, idamla ya da bir kaza sonucu) ve son ayinleri hazırlamaya ve almaya vakti olmadan ölenlere ne olacağı konusunda endişelenirdi. örneğin yazılı tılsımların ani ölüme karşı koruma sağladığı düşünülürdü - ister savaşta ölüm, ister zehir, yıldırım, ateş, su, humma ya da diğer tehlikelere karşı olsun.

zenginlik uzun bir yaşamı garanti etmiyordu. şaşırtıcı bir şekilde, iyi beslenen keşişlerin bazı köylüler kadar uzun yaşaması gerekmiyordu. ingiltere'nin halesowen malikanesindeki köylüler 50 yaşına ulaşmayı umabilirken, aynı malikanedeki yoksul kiracılar sadece 40 yıl yaşamayı umabiliyordu. daha da düşük statüde olanlar sadece 30 yıl yaşayabilirdi.

kaynak

Orta Çağ'da Hayat Neden Zordu?