Osmanlı Devleti'nin 600 Yıl Boyunca Veliahtsız Kalmamasının Sebepleri Nelerdir?
Sorunun kendisiyle başlayalım
açık konuşmak gerekirse, osmanlı'nın 600 yıl hiç veliahtsız kalmaması bana biraz saçma ve şüpheli gelen bir durum. yani arkadaş... günümüz şartlarında bile teknoloji bu kadar ilerlemişken, insanların çocuk yapabilmek için götünü yırtıp başaramadığı olurken bir hanedan 600 yıl boyunca nasıl böyle bir tehlike içine girmeden sürekli veliaht verebilmiş, ben anlamıyorum. misal bakın büyük britanya'ya. 50 tane hanedan gelmiş gitmiş; yok tudor'du yok stuart'tı yok hanover'dı yok kıldı yok yündü derken adamların kendi ülkesinde krallık-kraliçelik yapacak insan kalmayınca gitmiş almanya'dan kral getirmişler başlarına, iskoçya'dan gelenleri falan hiç saymıyorum bile...
600 yıl boyunca hiç mi erkek kardeşsiz kısır ya da iktidarsız padişah gelmedi arkadaş bu imparatorluğun başına? harem ve cariyelerden değil, padişahın kendisinden bahsediyorum. bu padişahın kısır ve iktidarsız çıkma ihtimalinden bahsediyorum, erkek kardeşinin olmadığını da düşünürsek 600 yıl boyunca illaki böyle bir kombo yaşanmış olabileceğini ve açıkçası arada hanedan soyundan olmayan birilerinin padişah olarak itelendiğini söylüyorum.
sebebi, padişahların sayısız cariyelerden olan erkek çocuklarının hepsinin taht üzerinde hak sahibi olmasıdır
ingiltere'de kralın yalnızca resmi eşinden olan çocukları tahtta hak sahibidir, metreslerinden olan çocukları taht üzerinde hak sahibi olamaz. bunun kökenleri feodalite, sınıf ayrılıkları ve hristiyan evlilik anlayışından ileri gelir. 4. murat'ın hayattaki tek kardeşi öldürülseydi büyük bir taht krizi olurdu. tam da bu yüzden devlet adamları bunu yapmadılar.
kısır padişah konusuna gelirsek, çocuğu olmayan ve kardeşi sayesinde soyun devam ettiği durumlar var. osmanlı soy ağacını açıp bakabilirsiniz. 600 yıl çok uzun bir süre değil. capet, habsburg gibi daha uzun süreli hanedanlar da var avrupa'da. hem de bahsettiğim cariye sistemi orada olmamasına rağmen.
1. ahmet zamanında ciddi bir sorun yaşanmıştır
1. ahmet ve kardeşi 1. mustafa aynı anda su çiçeğine yakalanmıştır. bu durum ciddi paniğe sebep olmuş, hanedanda erkek kalmaması durumunda kırım hanının tahta çıkarılması düşünülmüştür. kırım hanlığında han kalmaması durumunda da çelebiler (mevlâna soyu) düşünülmüştür. bu konu, tarihin arka odası programında işlenmişti.
ulu şehzade, yani veliaht şehzade olmak için erkek çocuklarınız olmak zorundadır
en yetenekli şehzade dahi olsan erkek çocukların yoksa ulemadan ve ordudan onay alamazsın. daha sonra ekber ve erşed sistemi geldiğinde yani hanedanın en büyük ve akli dengesi yerinde olan erkeği tahta çıkınca veliaht konusunda bir sorun yaşanmadı.
o da olmadı, eğer osmanlı hanedanı komple yok olsa bile kırımda giray hanlığı veliaht hanedandı. böyle bir durumda saltanat kırımdaki giray hanlığına geçecekti. osmanlı devletini kuranlar veliahtsız bir çok devletin yıkıldığını görmüşler. okumuşlar. büyük iskender'in kurduğu imparatorluk veliaht olmadığı için bölündü. tüm şehzadeler bu hikayelerle büyüdü. o yüzden hiçbir zaman veliaht sorunu yaşamadılar. (bkz: giray hanedanı)
osmanlı hanedanlığından veliaht kalmaması halinde tahtın varisi kırım hanları idi
hatta birçok kırım şehzadesi istanbul ve edirne'de eğitilirdi. 4. murad, kardeşi ibrahim'in de boğdurtulup kırım hanının ölümünden sonra tahta çıkmasını emretmiş ancak devlet adamları ve kösem sultan buna engel olmuştur. katolik avrupa'da tek evlilik vardır ve çiftler birbirini boşayamıyor, haliyle bir kısırlık durumunda arkada kalan en büyük veliaht kadınsa o tahta çıkıyor ve otomatikman kocasının ailesi hanedan ailesi oluyor (2. elizabeth bu durumu değiştirmiş ve hanedan adı kendi hanedaylı devam edecektir), ayrıca başka ülke krallarıyla evlenen hanedan kadınlarının çocukları da veliaht sisteminde her iki ülkenin veliahtı olabiliyor, hem kan hem de dinen bir hak olarak o yüzden hanedan değişikliğinin fazla olması doğal. ancak osmanlı'da şehzadeler büluğ olduktan sonra sürekli cariyelerle halvet olabiliyor ve malum; 4 eş alma ve onları boşayabilme hakkı olduğundan, sarayda doğan bir padişah veya veliaht çocuğu otomatik olarak taht adaylarından birisi oluyor. tek erkek çocuk durumu da az olduğundan, biri kısır olsa diğerinin çocuğu olacağından hanedan kendini devamlı kılıyor.
1. ibrahim'in bir süre çocuğu olmamış. geride herhangi bir veliahtın olmaması devlette bir kriz yaşatmış ve bu sıra ona yanaşan cinci hoca sayesinde çocuğu olduğunu düşünüp bu cinci hocanın etkisine girmiştir (bkz: cinci hüseyin efendi). şimdi tüm bu durumları göz önüne aldığımızda soy kurumaması değil kurumuş olması şaşırtıcı olurdu.