Propaganda Nedir? Nasıl Ortaya Çıkmıştır? En İyi Örnekleri Nelerdir?
Nedir?
propaganda latince bir kelimedir, propagare kelimesinden türemiştir ve yaymak yaymak, çoğaltmak ve genişletmek , büyütmek anlamına gelen bir kelimedir. günümüzde biz insanlar temelde propagandayı yeni bulunmuş olgu olarak görsek de aslında antik yunan'a kadar uzanan bir tarihçeye sahiptir diyebiliriz.
kayıtlı en güzel örnekleri ise... darius i'in pers tahtına yükselişini detaylandıran behistun yazıtı ve bir başka çarpıcı örneği ise, roma imparatorluğu'nda görmekteyiz; octavianus ve mark antony'nin birbirlerini belirsiz ve aşağılayıcı kökenlerden geldiğini, zulüm yapan ve korkak biri olarak gösterdiği, ayrıca hitabet ve edebi yetersiz olduğu, sefahat ve lüks için yaşadıkları için sarhoşlukla suçladığı iftiralar atmışlardır. bu tür yaklaşımlarda çoğu tarihçi tarafından da propagandanın erken bir örneği olarak görülmektedir diyebiliriz.
işte tarafsız olmayan ve öncelikle belirli bir düşünceyi, sentezi teşvik etmek için gerçekleri seçerek (belki de yalan söyleyerek ) rasyonalite dışı bir biçimde kişide veya kişilerde duygusal bir tepki üretmek için oluşturulan mesajlar bütünlüğüne verilen bu yöntem 1622'ye gelindiğinde papa xv. gregory tarafından congregatio de propaganda fide (inancı yayma cemaati) adı altında hem ilk kez isim olarak kullanılmış, hem de yukarıdaki tanımı uygun olarak kullanılmıştır. insanlık tarihinde her dönem olduğu gibi bu dönemde bu olgunun çıkmasına vesile olan savaşlar devreye girmiş ve otuz yıl savaşları patlak vermiştir diyebiliriz.
tabii ki başlangıçta propaganda belirli bir öğretiyi yaymak için kurulan örgütleri ifade etmek amacıyla kullanılsa da (örnek olarak katolik misyonerler), zamanla içinde asıl öğretinin kendisini ifade etmek için kullanılmaya başlanmış, daha sonra ise öğretinin doğru ve yanlışlarını (kendilerince diyebiliriz) yaymak için kullanılmaya başlanmıştır.
modern çağa ayak bastığımızda ise matbaanın iyice yaygınlaşması yaygınlaşmasıyla beraber giderek artan bir şekilde hükumetlerin ve devletlerin gözüne girmeye başlamış ve kamuoyunu kendi politikalarının lehine yönlendirmenin gerekliliğini görmüşlerdir. yine kitle iletişim araçlarının önemini ve kolay ulaşılmasının da okuryazar ve politik olarak aktif toplumların yaratılmasından ortaya çıkarmasına neden olmuşlardır. örnek verecek olursak joseph goebbels propaganda bakanı olunca devlete ait bir radyo fabrikası kurarak halka bedava radyo dağıtmıştır.
daha sonraları ise sanayi devrimiyle birlikte üretimin artması ve yeni kitle iletişim araçlarının, iletişim teknolojilerinin bulunmasıyla beraber, radyo ve sinema gibi yenilikler hayatımıza girince propaganda teknikleri daha rafine ve etkili hale gelmiştir. ilk aşamalarda daha çok reklamcılık sektöründe hızlı bir etkileşim olmuş olsa da daha sonraları savaşlar devreye girerek (özellikle almanlar yok mu, hani bizi kıskanan almanlar), alman milliyetçiliği ve nazi ideolojisi bağlamında sert bir şekilde dünya sahnesine çıkmışlardı.
o dönemin propaganda anlayışını anlamanın en güzel yolu dönemin propaganda bakanı olan joseph goebbels'in şu sözlerinde gizlidir aslında:
"başarı önemli bir şeydir. propaganda ortalama zekalıların konusu değildir, daha çok uygulayıcılarının konusudur. sevimli veya teorik olarak doğru olması beklenmez. harika, estetik olarak şık ya da kadınları ağlatan konuşmalar yapmayı önemsemem. politik konuşmanın amacı, insanları düşündüğümüzün doğru olduğuna ikna etmektir. taşrada berlin'den başka konuşurum ve bayreuth'ta konuştuğumda, pharus hall'da söylediğimden farklı şeyler söylerim. bu pratik meselesidir, teori değil. birkaç saman kafalının hareketi olmak istemeyiz, fakat daha çok, geniş kitleleri fetheden bir hareket olmak isteriz. propaganda popüler olmalıdır, entelektüel olarak hoşa giden değil. entelektüel gerçeği ortaya çıkarmak propagandanın görevi değildir."
artık literatüre goebbels'in şu kuralları girmiş bulunmaktaydı
* propaganda tek bir kaynaktan yapılmalıdır.
* eğer gerekirse düşmanın teknikleri de kullanılabilir.
* liderin prestiji propaganda üzerinde etkilidir.
* olaylar her zaman sıcak tutulmalı, olayların tekrardan normale dönmesine izin verilmemelidir.
* yapılan propaganda düşmanın planlarını etkilemelidir.
* her suç tek bir düşmana atılmalıdır.
* propaganda zamanı dikkatli seçilmeli ve uzun süre insan zihninde kalması için çaba harcanmalıdır.
* hukuk ve yargı 2. plandaki silahlar olmalıdır.
* son olarak rakibin sizden güçlü olduğunu kabul etmeyin, zayıf yanlarınızı gizleyin.
temel olarak öngördüğümüz bu kurallar modern sosyoloji ile birlikte günümüze kadar evrimleşmiş ve hala da evrimleşmeye devam etmektedir. aslında toplulukları kontrol etmek için bilim kurgu filmlerindeki gibi çiplere vb. aygıtlara gerek olmadığını düşünmekteyim ve toplumları şekillendirmenin en güzel yolunun günümüzde de olduğu gibi bir çok reklam filmi, sinema filmi, yazılı medya, internet ve sosyal medya gibi yapılarla olması pekte şaşılacak bir durum değildir.