başlığa dalmadan önce, spartacus’un başlattığı köle isyanını çok abartmamak gerektiğini söyleyebilirim. evet, adam büyük bir köle ordusuyla gerçek anlamda roma’yı salladı ama "roma cumhuriyeti’ni neredeyse yıkacaktı" demek biraz fazla iddialı olabilir. roma o dönemde devasa bir güçtü ve spartacus, bir noktada onları gerçekten zorladı ama cumhuriyet'i devirmeye yaklaşabildiğini söylemek biraz zor.

spartacus’un ordusu tahmini olarak 70 ila - 120 bin köleden oluşuyordu. ancak bu sayıların içinde savaş yeteneği olanların yanı sıra, kadınlar ve çocuklar da vardı. yani gerçek savaşçı sayısı o kadar yüksek değildi. buna rağmen, romalıları birkaç kez yenmeyi başardı, özellikle küçük lejyonlar karşısında büyük zaferler kazandı. bir ara alpler’e kadar yaklaştı ama nedense roma'yı terk etmeyip geri dönmeyi seçti. bu da isyanın sonunu getiren kararlardan biriydi.

ilk olarak, isyanın başlangıcında quintus lentulus batiatus'un gladyatör okulu’ndan kaçtıklarında karşılarına çıkan küçük roma birliklerini tokat manyağı yaptı. roma, başlangıçta spartacus ve ekibini ciddiye almadı; "köle bunlar, ne yapabilirler ki?" diye düşündüler. ama spartacus, birkaç bin kişilik lejyonları paramparça etti. özellikle spartacus dizisinden de aşina olduğumuz baş düşmanımız gaius claudius glaber'in komutasındaki lejyonu, vezüv dağı’nda kurduğu tuzakla yok etti. romalılar merdiven bile koymadan onları dağın tepesinde kıstırmaya çalıştı ama spartacus bir yolunu buldu, kayalardan aşağı inip romalıları arkadan çevirdi ve paramparça etti.

bunun dışında, marcus licinius crassus’tan önceki komutanların hepsi spartacus’un önünde diz çöktü resmen. bir diğer önemli zaferini ise gaius cassius longinus’un komutasındaki orduya karşı kazandı. alpler’e ilerlerken karşısına çıkan 10 bin kişilik bu orduyu neredeyse tamamen yok etti. herkes "bu adam roma’nın işini bitiriyor galiba" diye düşünmeye başlamıştı ki, karşısına crassus belası çıktı.

spartacus'un sonunu getiren ne oldu? stratejik olarak hatalı kararları var mıydı?

spartacus’un sonunu getiren birkaç kritik hata vardı. en büyük hatalarından biri, köle ordusunun içindeki disiplinsizlikti. spartacus oldukça yetenekli bir liderdi, fakat sonuçta kölelerin büyük bir kısmı ya savaş deneyiminden yoksundu ya da sürekli kaçma fikriyle yanıp tutuşuyordu, yani sahibinin zengin villasını terk edip spartacus'e katıldı diye kendisini özgür hissetmiyordu köleler. spartacus, ordusuyla alpler’e kadar ilerleyip, özgürlüğüne kavuşmak için büyük bir fırsat yakalamıştı. köle ordusu kuzeye kaçıp roma’dan tamamen uzaklaşabilir ve gerçekten artık özgür bir vatandaş olabilirlerdi. alpler’i geçip güvenli bölgelere sığınmak varken, spartacus maalesef roma’ya geri dönmeye karar verdi. ordusunu geri çevirip roma topraklarına ilerlemesi, savaşın yeniden kızışmasına ve romalıların toparlanmasına fırsat verdi. eğer kuzeye kaçsaydı, isyan belki gerçekten başarılı olabilirdi. bir köle isyanında başarı kıstası nedir ? tabii ki kölelerin gerçekten özgür olması! yani spartacus, kurtarabildiği kadar köleyi kurtarıp, roma cumhuriyeti'ni yıkmaya çalışmasaydı, köleler gerçekten özgür olabilirdi ve isyanın bir anlamı olurdu, galibiyetle sonuçlanırdı.

spartacus, birkaç önemli zafer kazandıktan sonra roma’nın kapısına kadar dayandı, fakat roma’yı kuşatıp direkt bir saldırı yapmayı tercih etmedi. bunun yerine, daha çok yağma ve hareketsiz durma taktikleri izledi. bu, romalıların zaman kazanmasına ve crassus’un hazırlıklarını tamamlamasına neden oldu. roma’ya saldırmak yerine uzaktan tehdit etmek, köle ordusunun enerjisini ve moralini de yıprattı.

crassus’un devreye girmesiyle işler iyice zorlaştı. crassus, son derece disiplinli ve acımasız bir komutandı, öyle ki spartacus karşısında yenilgi alan lejyonlarına desimasyon cezası yani grupları on kişiye bölüp, kura çektirip, kendi silah arkadaşlarına diğer arkadaşını taş ve sopalarla öldürme cezası bile vermişti. disipinli bir komutan olmasının yanı sıra, lejyonlarını spartacus’a karşı gerçekten sıkı eğitti. spartacus’un köle ordusunu kuzeye sıkıştırdı, ardından ordunun kaçış yollarını kapattı. en sonunda, spartacus’un son savaşı olan m.ö. 71’deki silarus çayı yakınlarındaki çatışmada crassus, spartacus'un köle ordusunu yok etti. spartacus da bu savaşta öldürüldü ama cesedi hiçbir zaman bulunamadı.

peki spartacus'un başlattığı köle isyanı, bir şeyleri değiştirmeyi başarabildi mi? kölelik kalktı mı?

spartacus’un başlattığı köle isyanı, koca roma cumhuriyeti’nin kölelik sistemini yerle bir etmeyi başaramadı maalesef. adamın isyanı dönemin en büyük köle ayaklanmasıydı, roma’nın ekonomisine büyük bir tehdit oluşturdu, ama sonuç olarak kölelik olduğu gibi devam etti. roma, ekonomisini köle emeği üzerine kurmuş bir cumhuriyetti ve bu sistemi kökten değiştirmek için çok daha büyük sosyal ve ekonomik dönüşümler ve çok büyük bir ayaklanma gerekiyordu, yani her ne kadar gözümüzde spartacus'un isyanı çok büyük gibi gözükse de, maalesef o kadar büyük değildi.

spartacus’un başarısızlığı, kölelerin hemen özgürlüğe kavuşamaması anlamına geliyordu. isyan bastırıldıktan sonra, roma yöneticileri köleler üzerindeki baskıyı daha da artırdı. özellikle crassus’un komutası altında, spartacus’un isyanına katılan kölelerden hayatta kalan 6 bin kadarını appian yolu boyunca çarmıha gerdiler. bu da romalıların kölelere karşı ne kadar acımasız olabileceğini gösterdi. yani, kısa vadede kölelerin durumu daha da kötüleşti diyebiliriz.

fakat spartacus’un başlattığı isyanın etkileri uzun vadede hissedildi. spartacus bir efsane haline geldi ve tarihte zulme karşı direnişin sembolü olarak kaldı. köleler ve özgürlük mücadelesi denilince akla hep spartacus gelir. onun bu cesur isyanı, ilerleyen yüzyıllarda köleliğe karşı çıkan hareketlere ve tartışmalara ilham kaynağı oldu.

yani, kölelik spartacus’un zamanında bitmedi, ama onun mücadelesi bir kıvılcım çaktı ve tarih onun hikayesini unutmadı, kölelik karşıtı hareketlerde sembol olarak kullanıldı, spartacus başarısız oldu ve öldü ama direnişi hafızalarda yaşamaya devam etti.

rip spartacus, efsane komutan!