(#60457973) nolu entry'imden sonra onlarca mesaj aldım. amatör astronomiye ve astrofotoğrafçılığa hevesli, samanyolu'nu fotoğraflamak isteyen bu kadar fazla kişi olduğunu tahmin etmiyordum. o yüzden bu konu hakkında bildiklerimi bir araya toplayarak bu işe merak salan ve ilerde merak salacak olanlar için bir kaynak oluşturmak istedim.

Yazarın beğenilen fotoğraflarını içeren içerik:

türkiye'de samanyolu fotoğraflanacaksa öncelikle bu işin gurusu tunç tezel'in fotoğrafları incelenmelidir. her yıl en az 3-4 fotoğrafı nasa'nın günün astronomi fotoğrafı sitesine(apod) kafadan girer. bu iş için dünyada gezmediği memleket kalmamıştır.

fotoğraflarına buradan ulaşabilirsiniz: https://www.flickr.com/photos/ttezel

siz de tezel'in fotoğraflarına aşık olduysanız artık hazırız demektir.

samanyolu nedir? samanyolu içerisinde bulunduğumuz galaksinin adıdır, evimiz, yuvamız, sığındığımız bir daldır. fotoğraflamak istediğimiz yer ise bu galaksinin merkezidir.

samanyolu çıplak gözle görülebilir. yanları süt dökülmüş gibi(milky way) parlak ve ortası siyah bir şerit gibi gözükür çıplak göze. çünkü bizim görebildiğimiz samanyolu merkezinin ışığı bize ulaşmadan önce 27.000 yıl yolculuk yapmıştır. haliyle 100-1000 ışık yılı uzaklığındaki yıldızlar kadar parlak olmuyor. ancak bu gelen ışığı belirli bir süre bir yerde toplarsak samanyolu'nun göz alıcı detaylarıyla karşılaşabiliriz. yani ne kadar uzun süre pozlama yaparsak o kadar fazla detay görebiliriz.

ancak bir problem var. dünya kendi etrafında 1675km/sa dönerken, güneşin yörüngesinde 110.000km/sa hızla ilerlemekte. o yüzden gece gördüğümüz yıldızlar da sabit kalamıyor. durmadan hareket halindeler. mesela, makinamızı pozlama konumunda birkaç saat açık bırakırsak şunları manzara ile karşılaşırız:

ortada konumu neredeyse hiç bozulmamış bir yıldız görmüşsünüzdür. o yıldızın adı polaris'tir, nam-ı diğer kutup yıldızı. hemen hemen dünyanın ekseniyle aynı yönde yer alan bu yıldız günlerce kuzeyde kalır ve bu özelliğiyle denizcilerin, pusulasız gezginlerin yön bulabildiği, aşık olduğu bir yıldızdır. (bu yıldızı bulabilmek için büyük ayı'nın hemen üstüne küçük ayı'nın kuyruğunun ucuna bakınız. 

bu şekilde de fotoğraflar çekilebilir, hoş gözüküyorlar ancak samanyolu'nun merkezinin fotoğrafını çekeceksek konumuz o değil.

peki hiç bir şey yerinde durmazken teleskopla derin uzay gözlemi yapan astronomlar bu sorunun nasıl üstesinden gelebilmişler? teleskoplarını dünya ile aynı anda ters yöne dönen motorlu yataklara yani yıldız takipçilerine koymuşlar ve bu şekilde yıldızları, bulutsuları ve galaksileri gözlemlemişler. fotoğraf makinasıyla yıldız takibi yapmak için şöyle aletler mevcut: 

ancak bu aletlerin fiyatları 1500-2000tl arasıdır. yine de yıldız takip sistemiyle pozlama yapmakta ısrarcıysanız ve o kadar para ödemek istemiyorsanız kendi yıldız takip sisteminizi yapabilirsiniz. burada nasıl yapılacağına dair talimatlar mevcut: http://garyseronik.com/a-tracking-platform-for-astrophotography

ancak şimdilik yıldız takip sistemine ihtiyacımız yok. elimizdekilerle de yetinip samanyolu'nu fotoğraflayabiliriz. eğer bir dslr makinanız ve bir tripod'unuz var ise samanyolu'nu fotoğraflamak için gereken ekipmanların %90'ına sahipsiniz demektir.

minumum gereksinimler:

- dslr fotoğraf makinası: en iyi sonuçları almak istiyorsanız şart. yoksa bazı akıllı telefonlarla bile samanyolu fotoğraflanabiliyor: http://www.lonelyspeck.com/…y-way-with-a-smartphone makinanızın full frame veya crop frame olması odak uzaklığınızı etkileyecektir. aralarındaki farkı anlamak için: http://www.hakkiceylan.com/krop-faktor-ya-da-odak-uzakligi-carpani-nedir

- 24mm veya daha düşük odak uzaklığı ve diyafram açıklığı f/2.8 veya daha düşük olan bir lens: odak uzaklığınız ne kadar düşük olursa o kadar uzun pozlama yapabilirsiniz. diyafram açıklığınız ne kadar düşük olursa o kadar fazla ışığı yakalayıp detay elde edebilirsiniz. fotoğraf makinanızla birlikte gelen 18-55mm f/3.5 kit lensinizi de kullanabilirsiniz ancak fazla performans beklemeyin. örnek: 

- top kafalı(ball head) ağırca bir tripod: çekim esnasında rüzgardan etkilenmeyen bir tripod olması gerekiyor, yoksa fotoğraflarınız bozulacaktır. hafif olan tripod'unuzun altına ağırlık da asabilirsiniz.

- çok karanlık bir lokasyon. karanlık bir yer bulmak için ışık kirliliği haritasını inceleyebilirsiniz: http://www.lightpollutionmap.info bulunduğunuz yer ne kadar karanlık olsa da kadrajınızı çevirdiğiniz tarafta uzak da olsa güçlü bir ışık kirliliği varsa fotoğrafınızı bozacaktır. ancak yüksek bir yerde olursanız bundan o kadar az etkilenirsiniz. bu yüzden gözlem kuleleri yüksek yerlerde yer alır.

- kafa lambası: karanlık bir yerde çekim yapacağımız için çekim aralarında fotoğraf makinasının ayarlarını değiştirmek ve sağınızı solunuzu görmek için gerekli.

- uzaktan kontrol kumandası(remote shutter): kablosuz da olabilir. deklanşöre basma anında yaratacağınız titreşimden kaçınmak için gerekli. 

 ancak mevcut değilse fotoğraf makinanızın 2 saniye gecikmeli çekme özelliğini kullanabilirsiniz.

- açık bir gökyüzü: hava durumunu takip edip bulutsuz ve aysız bir gece yakalamanız olmazsa olmazınız. çekime çıkmadan önce ayın evrelerini, doğuş ve batış zamanlarını kontrol etmemiz gerekiyor. dolunayda samanyolu fotoğrafı çekmek isterseniz hayal kırıklığına uğrarsınız. ay çok güzel olmakla birlikte samanyolu'nun fotoğrafını çekmek veya yıldızları izlemek isteyen birinin düşmanıdır da. http://www.timeanddate.com/moon/turkey/istanbul

hafıza kartı: raw formatta çekim yapacağımız için fotoğrafların boyutları yüksek olacak ve fazlaca fotoğraf çekeceğimiz için makinada saklama alanına ihtiyaç duyacağız. 32gb ve üstü makbuldür.

- photoshop, lightroom veya benzeri bir fotoğraf işleme programı. fotoğraflarımızı raw formatta çekeceğimiz için beyaz ayarı, renk ayarı, pozlama ayarı, keskinlik ayarı gibi ayarları yapmamız için gerekli.

- planlama: kampınızı planladınız. ancak kamp yerine gittiğinizde o gece nasıl bir gökyüzüyle karşılacaksınız? samanyolu'nun merkezi, gezegenler, takımyıldızlar hangi saatte nerede olacak? tüm bu soruların cevabını tamamiyle ücretsiz olan stellarium adlı programdan alabilirsiniz. çekim yapmak istediğiniz yerin koordinatlarını girip tarihini belirtirseniz o gece o saatte gökyüzünde hangi manzara ile karşılaşacağınızı hatasız görebilirsiniz. http://stellarium.org (teknoloji müthiş bir şey)

örneğin ben çekime gitmeden önce 9 mayıs gecesi saat 02:00'da güneye baktığımda samanyolu'nun merkezi ile birlikte satürn, mars ve büyük antares yıldızını yanyana görebileceğimi ve batıya baktığımda ise parlak jupiter'i görebileceğimi bu program sayesinde bilebiliyordum. (sadece fotoğrafçılık için değil, canınız sıkıldığında bilgisayarınızdan gökyüzünü izlemek ve takımyıldızları öğrenmek için de kullanabilirsiniz.)

aynı şekilde telefonunuzda da bir planlama yapmak isterseniz, sırf gökyüzü fotoğraflamasını planlamak için yapılmış photopills isimli bir program var. ücretli olmasına rağmen hakkını sonuna kadar veriyor: http://www.photopills.com

eğer bulunduğunuz yerde gökyüzünde neler olup bittiğini görmek için skyview akıllı telefon uygulamasını kullanabilirsiniz(ücretsiz versiyonu var).

peki her şeyi hazırladık, planladığımız günde planladığımız yerdeyiz. samanyolu tüm ihtişamıyla bize bakıyor. o zaman fotoğraflama zamanı.

öncelikle makinamızın ayarlarını kontrol edelim:

- dosya formatı: raw. tüm detayları yüksek çözünürlükte yakalamak ve bazı ayarları fotoğraf çekiminden sonra da yapabilmek için olmazsa olmaz.

- beyaz ayarı(white balance): raw formatta çekim yaptığımız için otomatik olarak ayarlayabiliriz. çekimden sonra beyaz ayarını istediğimiz konuma getirebiliriz.

- pozlama süresi: işin can alıcı noktası. fazla pozlama yaparsak yıldızlar uzayacak, az pozlama yaparsak istediğimiz parlaklığı elde edemeyeceğiz. bunun basit bir hesabı var. ismi 500 hesabı. 500'ü lensimizin odak uzaklığına bölüyoruz. örneğin 24mm odak uzaklığı olan bir lensimiz var. 500/2421 saniye pozlama elde ederiz. ancak crop sensörlü bir makinamız var ise odak uzaklığını 1.5 ile çarpmamız gerkiyor. yani 500/(24 * 1.5)14 saniye pozlama elde ederiz. bu süreleri aşmadığımız sürece yıldız izlerini düşünmemize gerek yok.

bu hesap kafanızı karıştırdıysa hazır yapılmışı var. makina ve lens özelliklerinizi girerek size samanyolu'nu hangi iso ile kaç saniye pozlamanızı söyleyen bir hesap makinası: http://www.lonelyspeck.com/milky-way-exposure-calculator

- ıso: karışık bir mevzu, çözemedim. çözdüm diyen de yalan söylüyor galiba. öğrendiklerime dayanarak samanyolu'nu fotoğraflamak için en ideal iso değeri 3200'dür diyebilirim. ancak diyafram açıklığınız fazlaysa (2 veya daha azsa) lensiniz zaten fazla ışık alacağı için bu değerini 1600'e düşürebilirsiniz. full frame bir makinaya sahipseniz ve afrika'nın, ortadoğu'nun insan ayağı basmamış topraklarındaysanız iso değerini 6400 ve yukarılara çıkartabilirsiniz. kimi diyor ki yüksek iso değeri sensörün hassasiyetini arttırır kimi diyor ki yok o iş öyle değil. bunu anlayan da anlatamıyor iğrenç bir şey. en iyisi mi test edin kararı siz verin. yalnız uyarmakta fayda herkesin katıldığı bir konu iso'nun özellikle crop sensörlü makinalarda yanında noise denen illeti de getirdiğidir.

- focus(odaklama): çok önemli bir nokta. internette bir çok fotoğrafçı, yıldız fotoğrafı çekerken focus'u sonsuza getirmemizi söylüyor, yazıyor. ancak işinin ehli fotoğrafçılara göre bu doğru değil. ben de denemelerimde sonsuz focus'un her zaman doğru focus değeri olmadığını tecrübe ettim. lensiniz auto focus motoruna sahipse kadrajınızı parlak bir gezegene veya yıldıza çevirip focus bittikten sonra ayarınızı manual focus'a çevirebilirsiniz. eğer lensiniz manual focus bir lens ise ve makinanızın canlı gösterim özelliği var ise yine parlak bir gezegen veya yıldıza zoom yaparak en küçük ve yuvarlak hale gelinceye kadar focus yapmanız gerekiyor. bu konuya çok önem vermelisiniz yoksa o güzel fotoğraflarınıza yazık olur.

her şey hazır gözüküyor. e hadi çekin artık. çekim esnasında makinadan uzak durun ve ışık yayan herhangi bir şeyi kapatın. çekim sırasında tripod'u sarsarsanız o fotoğraftan hayır gelmez. ilk çekimden sonra fotoğrafınıza zoom yaparak yıldız uzamalarını, netliği kontrol edin. eğer çok karanlık bir fotoğraf ile karşılaşırsanız iso değerini arttırıp tekrar test edin. iso olmuş 3200 ama hala karanlık bir fotoğrafınız varsa lens kapağını kaldırın ve tekrar test edin. uygun fotoğrafı yakaladığınızda devamlı çekim moduna alarak en az 10 tane fotoğraf çekin. böylece daha sonra içlerinden en iyisini seçebilir veya photoshop'a hakimseniz hizalama yaparak fotoğraflarınızı stack'leyip(üst üste bindirip) daha yuvarlak, daha parlak yıldızlar ve samanyolu elde edebilirsiniz.

son 6 ayda bu konu hakkında araştırıp öğrendiklerim bunlar, umarım birilerine faydalı olur. ben bu süreçte pek fazla türkçe kaynak ve ilgili kişi bulamamıştım o yüzden tüm merakınızı ve hevesinizi anlıyorum. sorularınız olursa seve seve yardımcı olmaya çalışırım. iyi kamplar.

kaynaklarından en çok yararlandığım web sitesi: http://www.lonelyspeck.com (ian adamın dibidir, candır.)