Samanyolu Galaksisinin Merkezini Oluşturan Devasa Bölge: Sagittarius A*
Nedir, ne değildir?
sagittarius a'nın, samanyolu galaksisinin merkezinde yer alan, 4 milyon güneş kütleli dev bir kara delik olduğu düşünülüyor. kara deliklerin çevrelerindeki cisimlere müthiş bir çekim kuvveti uyguladığı, şu an için bilinen en aşırı fenomenlere yol açan oluşumlar olduğu bilinir. hatta bu çekim gücünden dolayı her şeyi yalayıp yuttuğunu biliriz ve insanın hayal gücü kaçınılmaz olarak "ya bir yıldızı yutarsa?" diye sormuştur ki birçoğumuz bir yıldızın bir kara delik tarafından yutuluşunun simülasyonunu izlemişizdir.
evet şimdiye dek hep simülasyonu yapılıyordu, bu kez sanırım gerçeğine tanıklık edilecek. the new york times'daki bu habere göre, sagittarius a* diye adlandırılan bu kara deliğe 2011'den beri gözlenen bir gaz bulutu yaklaşıyor. gaz bulutu demişken bunun sıradan küçük bir gaz yığını olmadığını, kütlesinin dünyanınkinin 3 katı olduğunu belirtelim (tabii bu kütle 4 milyon güneş kütlesindeki sagittarius a* için çok önemsiz bir miktar; bunu da belirtelim). bazı astrofizikçilere göre bu gaz bulutunun içinde küçük bir yıldız bile olabilirmiş. bu gaz bulutunun önümüzdeki yıllar içerisinde kara delik tarafından yutuluşunu gözlemleyebiliriz. bu olayın, astronomlar için bir anne-babanın bebeklerinin ilk yemek yiyişini izlemeleri kadar heyecanlı olduğunu belirtiyor harvard'lı teorik astrofizikçi avi loeb.
ayrıca sagittarius a*'nın dünyamızdan 26.000 ışık yılı uzaklıkta olduğunu, yani bu olayın aslında 26.000 yıl önce gerçekleştiğini fakat bizim şu an gözlemlediğimizi de belirtmekte fayda var.
Sagittarius A*'nın çevresinde dönen yıldızlar
Nasıl gözlemlenebiliyor?
sagittarius için "dünya'dan görülemeyen" derken ışığın görünür spektrumdaki kısmı görülemiyor, arada o kadar çok gaz ve madde var ki oradan saçılan ışık bize ulaşamıyor. astrofotoğrafçılıkla ilgilenen biri olarak bu durum her ne kadar canımı sıksa da galaktik merkez görmek için andromeda'ya bakabiliyoruz.
sagittarius alpha, samanyolu galaksisinin fotoğraflarındaki parlak ama bulutsu bölgede kalıyor, mesela
merak edenler için andromeda böyle görünüyor
ancak sag. a.'nın yaydığı radyo dalgalarını algılayabiliyoruz. kütlesi ve boyutlu hakkındaki yorumlar da burada geliyor. çapının yaklaşık 44 milyon kilometre olduğunu düşünüyor bilim insanları. referans olarak merkür'ün güneşe en yakın olduğu zaman ki uzaklığı 46 milyon, dünya'nın güneşe ortalama uzaklığı ise 150 milyon kilometre kadar.
tabi kara deliğin kendisinden ölçüm alamıyoruz, kara delik olduğu için. ancak olay ufkuna çok yakın yörüngelere sahip yıldızlar ve diğer maddeler (genelde bulut oluyorlar) fikir yürütmemize ve ölçümler yapmamıza olanak sağlıyor. yani ölçümlerde kullandığımız radyo dalgaları kara deliğin kendisinden değil, olay ufkuna çok yakın olan sagittarius alpha ve diğer yüzlerce yıldızdan geliyor. aralarında magnetar bile var! ki bu magnetar bir pokemon değil, nötron yıldızlarının steroide abanmış abileri oluyorlar. epey korkutucu yapılar. nesi korkutucu diyecek olursanız, normal bir nötron yıldızının bir küp şeker kadarı everest dağından daha çok madde barındırır. o kadar sıkı bir yapılanma vardır ki bu merkezde, atomik yapılar var olamaz. aralarından elektronların dahi geçemeyeceği kadar sıkı bir arada bulunan nötronlardan oluşurlar.
sgr* veya sagittarius alpha'ya dönersek, yapılan en detaylı ve hassas radyo incelemeleri 2017'de yapıldı, bu veriler hala inceleniyor ama bize anlatacakları çok şey olduğuna eminim.
samanyolu galaksisinde 100 milyonlarca kara delik olduğu düşünülüyor ama içlerindeki tek supermassive (hunhar kütleli) olanı merkezde, sgr*'nın yörüngesinde döndüğü galaktik çekirdektir.
Final notu
einstein yüz yıl kadar önce kara delik teorisini ortaya attığında bunun uçuk bir fikir olduğunu, doğanın böyle bir şeyi var etme ihtimalinin olduğunu düşünmediğini söylemişti. şu anda ise sadece bizim galaksimizde 100 milyon kara delik olduğunu biliyoruz. bunların en büyüğü galaksimizin merkezindeki sagittarius a isimli dev kara deliktir. güneşimiz bu dev kara deliğin çekim etkisinde, çevresinde dönmektedir. çok zayıf dahi olsa şu anda bizim üzerimizde bile bu kara deliğin çekim etkisi bulunmaktadır ve zayıf olması sebebiyle bu etkiyi hissetmemiz mümkün değildir. yani hiç fark etmeseniz dahi siz şu anda koltuğunuzda oturup bu yazıları okurken 25 bin ışık yılı uzaklıktaki bir dev kara delik tarafından çekiliyorsunuz.