Sık Sık Oraya Giden Birinden: Çin'de Gündelik Yaşam ve Genel Kurallar Nasıl?
çin halk cumhuriyeti... son 11-12 yılda yaklaşık 25 kere ziyarette bulunduğum ve takribi 1 senemi geçirdiğim ülke.
bir vatandaşından şunu duymuştum:
bana önce mao’ya tapacaksın dediler, mao’yu en büyük bildim.
sonra bana paraya tapacaksın dediler, para için yaşadım.
şimdi akıllandım, kendim için yaşıyorum.
çin’de budizm ve hıristiyanlık yaygın dinler amma velakin kimsenin din ile bir işi olmadığını söyleyebilirim.
müslümanlık bütün dünyada olduğu gibi burada da yükselişte.
eskiden 30-40-50 sene önce tıpkı bizde olduğu gibi üniversite mezunu olmak büyük meseleymiş, bugün ise geçerliliği yok.
2015-2017 yılları arasında tıpkı bizde bugünlerde olduğu gibi borsa çılgınlığı yaşandı ve o dönemde üretimden uzaklaştılar. borsa devlet eliyle çökertilince yine işçi olmak zorunda kaldı orta direk.
üretim kapasitelerini anlamak ve de anlatmak imkansıza yakındır
istedikleri herhangi bir makineden milyonlarca adet üretebilirler. ürün demiyorum dikkat ettiyseniz makine diyorum.
teknolojik gelişmişlik açısından son 10 senede abd’yi yakaladılar ve geçtiler. abd’de polisin vatandaşları öldürdüğü, milletin birbirini öldürdüğü görüntüler çin’de asla yaşanamaz. polis dahi silah taşımaz çin’de.
normal bir vatandaşın silah, uyuşturucu vs. gibi yasadışı bir şeye bulaşması söz konusu olamaz.
politik gücü olan bazı bürokratlar istediğini yapma özgürlüğüne sahiptir ama bir noktaya kadar. onlar da at koşturamaz.
wechat diye bir uygulamaları bulunmakta. facebook/whatsapp/instagram karışımı bir uygulama. bu uygulamaya banka hesaplarını tanımlıyorlar ve nakit parayı bu uygulama ile neredeyse tamamen hayatlarından çıkartmış vaziyetteler.
person of interest bu ülkede yaşanıyor bu arada. ülkenin herhangi bir yerindeki hırsızlık vakasını yakalamaları maksimum 30 dakika. bu yüzden kimse cesaret edemez.
hapishanelerine düşmek istemezsiniz arkadaşlar. konsoloslukmuş, elçilikmiş tanımazlar. yasaları gereği 6 ay sorgusuz sualsiz avukatsız sizi içerde tutarlar. para ile bazı şeylerin çözülebileceğini söyleyenler var ama çok şükür hiç tecrübe etmem gerekmedi.
bebekleri bebek bezi kullanmaz bu arada. zengin bir fabrika sahibi değilseniz eğer bebeğinizin götü açıktadır ve her an her yere hacetlerini giderebilirler. yere bir kağıt parçası sererler ve bebeği havada tutarlar. çöp tenekesine götürürler ve küçük abdestlerini yaptırırlar.
genel olarak şehirler ve insanları pistir. sevdiğim bir abiyle aynı otelde farklı odalarda kalıyorduk bir gün. odasına ziyarette bulunduğumda tuvaletini kullanmam gerekti ve o sırada bir haftaya yakındır oradaydık; sabununu açmadığını gördüğümde şaşırmam gerekirdi ama maalesef şaşırmadım.
genel olarak sabun kullanımı çok azdır. ilk öğrendiğim çince kelimelerdendir bu arada. daha sonra gratis’teki kağıt sabunlar valizimin ilk eşyası oldu. (meraklısına şi-soo-yee şeklinde söyleniyor sabun, ıslak mendil de şıı-cin şeklinde.)
dilimizde bazı kelimeler çok benzerdir bu arada. çayın çincesi ça’dır. suyun çincesi suey’dir.
eğitimlerine gelecek olursak
matematik konusunda başarılı bir insan olarak çinli çocukların ilkokul matematik seviyelerine bizim lise mezunu çocuklarımız ulaşamaz.
ingilizce noktasında bütün çinliler daha çok küçük yaşlarda ingilizce bir isim alarak sıkı bir ingilizce eğitimine tabi tutuluyorlar.
uzman seviyesinde sudoku çözen bir insanımdır normalde, çinli bir çocuğun benimle kapıştığını gördüğümde şok olmuştum.
mühendislik konusunda çok ileri bir seviyedeler bu arada. yapmak istediğiniz bir ürün var diyelim, tarif ettiniz şöyle böyle yapsın diye; 1 ay sonra makineniz hazır.
siz ülkenize götürüp makineyi çalıştırana kadar o makineden yüzlerce, binlerce yapıp bütün dünyaya satmış olurlar.
amerikalı veya avrupalı veya bizden biri bir ürün geliştirdi, makine geliştirdi diyelim kopyalayıp üretime başlamaları maksimum bir aylarını alır.
kokudan bahsetmemişim
çin’e giden kişiler ne kadar sağlam bir mideye sahip olurlarsa olsunlar genelde ilk 3 gün istifra ederler. hem insanların pis olması, hem şehirlerin pis olması, üstüne fabrikalar, üstüne sokaklarda pişen her türlü hayvanat vs. derken dayanılmaz bir kokuya sahiptir şehirleri. havalimanından çıktığınız anda koku bulutu sizi karşılar.
türk yemekleri
şangay, gz ve yiwu’da muhteşem türk lokantaları var. hayatınızda yediğiniz en iyi döneri ve kebabı da buralarda yiyebilirsiniz. sultan, beyti, bosphorus gibi restoranlar oraların en pahalı ve lüks restoranları. şangay’da havalimanında güvenlik kontrolünden geçmeden önce bosphorus’tan paket yemek yaptırmayı unutmayın. çin dönüşü malzemeleri çin’den aldıkları için thy’de bile yemekler şöyle böyle...