Son Dönemde Sıkça Duyduğumuz Münhasır Ekonomik Bölge Nedir?
münhasır ekonomik bölge (meb) kavramı, birleşmiş milletler deniz hukuku sözleşmesi’ne göre karasularının ölçülmeye başlandığı esas hattan itibaren 200 deniz milinin ötesine uzanmayan ve kıyı devlete deniz yatağı, üzerindeki sular ve bunların toprak altındaki alanlarında birtakım hak ve yetkiler tanıyan alan olarak tanımlanmaktadır.
türkiye’nin doğu akdeniz’de suriye sınırının denize ulaştığı noktadan deveboynu burnuna kadar uzanan anadolu kıyıları önünde geniş bir kıta sahanlığı ve meb alanı bulunmaktadır.
kıta sahanlığı kıyı devletinin deniz altındaki jeolojik doğal uzantısıdır.
hukuki açıdan kıta sahanlığı jeolojik kıta sahanlığına ilaveten kıta yamacını ve kıta yüksekliğiyle beraber bütün kıta kenarını kapsamaktadır.
1982 bmdhs’nin 76. maddesi jeolojik doğal uzantıya dayalı bu kavramı olduğu gibi muhafaza etmiş kıta sahanlığı ve meb kavramlarının birlikteliğini sağlamak için ilaveten mesafe ölçütüyle desteklemiştir.
denize kıyısı olan devletler “ab initio* “ ve “ipso facto**” kıta sahanlığına sahiptir. kıyı devleti ilan etmeksizin kıta sahanlığına ilişkin hukuk kuralları yürürlüğe girdiği andan itibaren kıta sahanlığına sahiptir.
bu çerçevede türkiye’nin de kıyısı bulunan denizlerde ve elbette doğu akdeniz’de kıta sahanlığı vardır. kıta sahanlığı kıyı devletine deniz yatağı ve altındaki toprak kitlesi içindeki mevcut zenginlikler üzerinde münhasır haklar verir.
meb kıyı devletinin esas hatlarından itibaren 200 mil mesafeye kadar ilan ederek tesis edebileceği bir deniz yetki alanıdır. türkiye doğu akdeniz’de meb ilan etmemiştir. meb kıyı devletine 200 mil içinde kıta sahanlığının verdiği hakların hepsini vermektedir. buna ek olarak bu mesafe içinde su kitlesindeki hakları da kapsamaktadır.
bu bakımdan kıta sahanlığı gibi meb de kıyı devletine egemen haklar tanımaktadır.
(* ab initio- başlangıçtan itibaren (latince)
** ipso facto- tabiatıyla, haliyle, tanım gereği, kendiliğinden, gerçekten, sırf bu nedenle...)