karar yorgunluğu (decision fatigue), sosyal psikolog roy baumeister tarafından ortaya konulan bir terimdir. bir bireyin sürekli kararlar verdikten sonra verdiği kararların kalitesinin düşmesini ifade eder. karar yorgunluğu, tüketicilerin satın alımlarında kötü seçimler yapmasına da yol açabilir.

örneğin, eski abd başkanı barack obama bir keresinde şöyle demişti: “görüyorsunuz ki, sadece gri veya mavi takım elbise giyiyorum. kararları kolaylaştırmaya çalışıyorum. ne yiyip ne giyeceğime karar vermek istemiyorum. çünkü verecek çok fazla kararım var.”

obama'ya benzer şekilde kıyafet seçimleri konusunda enerji harcamamak için aynı kıyafetleri tercih eden diğer başarılı insanlar: mark zuckerberg, stanley kubrick, steve jobs, albert einstein, christopher nolan, alfred hitchcock, karl lagerfeld, andy warhol, fidel castro, michael kors

davranışsal ekonomistler artık bunu karar vermede mantıksız ödünleşimlerin nedenlerinden biri olarak anlıyorlar.

karar yorgunluğunun etkileri

1. azalmış ödünleşim yapabilme yeteneği

zihinsel olarak tükenmiş bir kişi, ödünleşim yapma konusunda isteksiz hale gelir ve bu nedenle kötü seçimler yapar. örneğin, tüketiciler otomobil bayilerini ziyaret ettiklerinde, farklı finansman, yükseltme ve garanti seçeneklerinin tümü karşısında bunalmış hissedebilirler. bu yorgunluk, özellikle alıcı bir fiyatı kabul ettikten ve finansman ofisinde oturduktan sonra geçerlidir. bu noktada, sadece anlaşmayı tamamlamak ister. alıcılar genellikle ekstraları ve normalde kabul etmeyecekleri diğer teklifleri kabul ederler.

2. karardan kaçınma

karar yorgunluğu, yalnızca hızlı ve dikkatsiz kararlarla değil, bireyin herhangi bir karar vermediği kararlardan kaçınmayla da sonuçlanabilir. araştırmacılar, daha fazla seçeneğe sahip olan kişilerin genellikle herhangi bir şey satın almaya karar verme konusunda daha az istekli olduklarını buldu. satın alma sonrasındaki memnuniyetleri, 24 - 30 seçenekle karşılaştıklarında, 6 seçenekle karşılaştıklarından daha düşüktü (choice overload)

3. dürtüyle satın alma

yorgunluk, süpermarketlerdeki irrasyonel dürtü alımlarını etkileyebilir. süpermarkete yapılan bir gezi sırasında, fiyatlar ve promosyonlarla ilgili değiş tokuş kararları karar yorgunluğuna neden olabilir. bu nedenle, alışveriş yapan kişi kasaya ulaştığında, şeker ve şekerli ürünlerin dürtüsel alımlarına direnmek için daha az irade kalır. tatlı atıştırmalıklar genellikle kasada yer alır çünkü alışveriş yapanların çoğu oraya varana kadar karar yorgunluğu yaşarlar.

4. bozulmuş öz denetim

deneyler, karar yorgunluğu ile ego tükenmesi arasında bir ilişki olduğunu göstermiştir. burada karar yorgunluğu karşısında kişinin dürtülere karşı kendini kontrol etme yeteneği azalır. araştırmalar, hakimlerin verdiği kararların, son molalarından bu yana gün içinde ne kadar zaman geçtiğinden son derece etkilendiğini gösteriyor.

kaynak: thrillist.com, intelligenteconomist.com

Seçim Yapamadığı İçin Açlıktan Ölen Bir Hayvanı Konu Alan Paradoks: Buridan'ın Eşeği