romanlar, kökenleri genel kabul görmüş sava göre hindistan'ın pencab eyaleti olan halk. sanıldığı gibi bu insanlar kendiliğinden göç etmemiş, tarihi kayıtlarda da sabit olduğu üzere, aynı zenciler gibi, köle olarak dünyanın dört bir tarafına dağıtılmışlardır.

romanlardan (çingene sözcüğü az yada çok küfür anlamı kazandığından kullanmasak?) bahseden en eski kayıt tabari'ye aittir. 855 yılında suriye'ye saldıran bizanslılar'ın oraya yerleşmiş romanları esir alıp, bizans'a dağıttığını kaydeder. gene daha sonraları firdevsi tarafından yazılmış şehname'de 5. yy.'da iran şahı bahram'ın hint racasından kendisine müzisyenlikleri ile nam salmış lüri kavmını göndermesini rica ettiği geçer. çingene sözcüğü de etimolojik olarak bu olaya atıfta bulunur: kökeni farsça cengiyan olup çeng adlı eski bir çalgıyı çalan, ya da kısaca çalgıcı demektir. büyük olasılıkla romanların atası olan bu kavimle birlikte daha 5. yy.'da romanların büyük yolculuğu başlamıştır. 

1000'li yılların başında hindistan'a saldıran gazneli mahmud'un buradan yarım milyon esir aldığı da tarihi kayıtlara girmiştir. dolayısıyla alınan bu esirler, o zamanki büyük doğu imparatorluklarına dağılmış ve tabii ki bu insanlar yeni geldikleri yerde en alt tabakayı oluşturduklarından zamanla, aynı amerika'daki zenciler gibi, gettolar meydana getirerek farklı bir altkültür yaratmışlardır. bir süre sonra da belki de kölelikten kaçan romanlar gönüllü göçebeliğe başlamışlardır. 

yolculuğun devamını takip edecek olursak

- 1290 yunanistan'da ilk kez romanların varlığı kaydedilir.

- 1383 macaristan

- 1385 romanya'da ilk roman köleler.

- 1407 almanya

- 1418 fransa

- 1425 ispanya

- 1445 eflak prensi vlad dracul bulgaristan'dan 12.000 roman köle getirtir.

- 1468 kıbrıs

- 1498 kristof kolomb'un yanlışlıkla amerika'yı keşfeden gemisinde de dört roman bulunmaktadır!

- 1501 rusya

- 1505 ingiltere

- 1512 isveç

-1538 portekiz ülkesindeki romanları kolonilerine sürgüne gönderir.

- 1547 6. edward ingiltere'deki tüm romanların yakalanıp bir "v" ile dağlandıktan sonra iki yıl köle olarak çalıştırılmalarını öngören bir yasa çıkarır.

- 1568 papa 5. pius tüm romanları afaroz eder.

- 1589 danimarka ülkesini terk etmeyen romanlara idam cezası getirir.

- 1660 14. louis fransa'daki tüm romanları kolonilere sürgüne yollar.

- 1710 avusturya imparatoru 1. joseph tüm roman erkeklerinin mahkemesiz idam edilmesini, çocuk ve kadınların da sakat bırakılmasını öngören bir yasa çıkarır. (bu adama bir de utanmadan aydınlanmacı hükümdar diyorlar!)

- 1725 başka bir aydınlanmacı hükümdar prusyalı 1. fredrich wilhelm kendi topraklarında yakalanan 18 yasin üstündeki tüm romanların kadın erkek ayrımı gözetilmeksizin aşılmasını emreder.

- 1726 yukarıda adı geçen 1. joseph'in kardeşi yeni avusturya imparatoru 6. karl ülkesinde bulunan tüm roman erkeklerinin idam edilmesini, kadın ve çocukların ise kulaklarının kesilmesini ve imparatorluk sınıra getirilip sınır dışı edilinceye kadar kamçılanmalarını emreder.

- 1753 stephan valyi adlı bir macar öğrenci roman dilinin pencab kökenli olduğunu keşfeder.

- 1783 ispanya roman dilini ve giysilerini yasaklayarak 90 gün içerisinde tüm romanların yerleşik yaşama geçmelerini, buna uymayanların da ölümle cezalandırılacağını belirten bir yasa çıkarır.

- 1803 napolyon bonapart ülkesinde romanların ikametini yasaklayarak yetişkin erkekleri orduya, çocuk ve kadınları da kimsesizler evine gönderir.

- 1834 eflak prensi devletin köle olarak çalıştırdığı romanları azad eder. moldovya ve transilvanya da bu kararı takip eder.

- 1874 osmanlı imparatorluğu müslüman romanlara diğer müslümanlarla eşit haklar tanır.

- 1885 amerikan göçmen büroları amerika'ya göç etmek isteyen romanları geri çevirir.

- 1912 fransa her romanın taşımak zorunda olduğu özel bir roman kimliği dağıtır; bu uygulama 1970'e kadar sürmüştür!

- 1933 hitler önderliğindeki almanya özellikle romanlar ve siyahi almanların kısırlaştırmasını öngören bir yasa çıkarır. isveç de bunu takip eder.

- 1933-45 avrupa'da yaşayan yaklaşık 1,5 milyon roman nazilerce öldürülür.

görüleceği üzere romanlar belki de dünya üzerinde en çok ezilmiş halk sıfatına haizdirler. dolayısıyla bu insanları peşinen suça yatkın olmakla suçlamak yerine, hangi şartlar altında bir kısmının bu duruma geldiklerini sorgulamak gerekir.