THY'nin 2009'daki Amsterdam Kazasında Boeing'e Dair Vahim İddialar
hatırlayacağınız gibi bu kazada aralarında üç pilot, bir de kabin görevlisi olmak üzere dokuz kişi hayatını kaybetmişti. bu kaza, 20 ocak 2020 tarihli bir new york times makalesinde oldukça kapsamlı olarak yeniden gündeme getirildi. bunun sebebi boeing 737-800 max soruşturması ile yeniden hatırlanan bulgular.
bahsi geçen kaza neredeyse tamamen pilotaj hatasına yıkılmıştı. bunun yanında yükseklik ölçüm cihazında meydana gedlen bir arıza da tartışılmış, ama bu arızanın tek başına düşüş sebebi olarak görülemeyeceği, pilotların doğru hamlelerle uçağı kurtarabileceği sonucuna varılmıştı. oysa ny times makalesinde daha düşündürücü bilgiler var.
max serisi uçakların karıştığı kazalarda (temel olarak) uçuş bilgisayarının tek ölçüm cihazından gelen bilgilerle devreye girmesi söz konusu. uçuş bilgisayarı arızalı (tek) ölçüm cihazından gelen bilgi ile uçağın stall tehlikesi altında bulunduğuna karar verip stall konumundan çıkmak için uçağın burnunu sürekli yeryüzüne doğru indirmeye çalışıyordu.
thy kazasında ise yükseklik ölçen cihazlardan birinin gönderdiği hatalı veri ile uçağın piste dokunmak üzere olduğuna karar veren ve bu doğrultuda motorları nötr pozisyona alan (itiş kuvvetini kesen) bir uçuş bilgisayarı söz konusu. uçak o esnada sadece yüzlerce feet yukarıda olduğu için pilotların bu duruma müdahale süreleri 9 saniye olarak belirlenmiş.
evet... boeing'in aptal bilgisayarlarını alt etmek için sadece 9 saniye. sonuç malum.
temeldeki sorun aynı. hatalı veri ölçümü ve bu veri ölçümünü baz alarak pozisyon alan ve adeta pilotlarla mücadeleye giren uçuş bilgisayarları. durum 2009'da da bu, 2018'de de bu, 2019'da da bu. ama ny times makalesinde daha vahim iddialar var.
iddialara göre boeing şirketi thy uçağının düşmesine yol açan sorunu 2006 senesinde gidermeye başlamış ve birçok 737 ng bulunan çözüm doğrultusunda yenilenmiş. çözüm ise çok basit: uçak bir yerine iki ölçüm cihazından yükseklik bilgisi alacak ve sadece iki ölçüm arasındaki yükseklik mesafesi 20 metrenin altındaysa iniş esnasında motor kesme prosedürünü uygulayacak. eğer hata 20 metreden fazlaysa, motor kesme insiyatifini pilotlara bırakacak.
eğer thy uçağı bu yenilemeye sahip olsaydı, bahsi geçen kaza büyük olasılıkla yaşanmayacaktı. peki bu yenileme neden uygulanmamıştı? çünkü thy'nin elindeki 737 ng daha eski bir üretim tarihine sahipti ve içindeki sistemlerin güncellenebilmesi için boeing tarafından ek geliştirme yapılması gerekliydi. boeing yenilemeye daha yeni uçaklardan başlamıştı.
dahası? aynen max kazalarında olduğu gibi, uçuş bilgisayarının karar mekanizması ve bu karar mekanizmasının gerekli durumlarda nasıl alt edilebileceği 737 ng'nin kullanım kılavuzunda yazılı değildi.
en vahimi? hollandalı yetkililerin ilk kaza raporu aslında yukarıdakilere yer vermiş ve pilotların yanında boeing'i de sorumlu tutmuştu. ama sonrasında devreye giren n.t.s.b. (abd'li bir güvenlik kurumu) ve boeing yetkilileri hollandalı yetkililerin kaza raporunu değiştirmelerini sağladı.
evet, kaza raporu boeing'i tümden aklayacak şekilde değiştirildi.
şimdi olan biteni tekrar düşünelim.
kaza günü schiphol havalimanı yine çok yoğundu. kontrol kulesi thy'li pilotlardan oldukça düşük irtifada hayli keskin bir manevra yapmalarını istedi. yüksek yoğunluk ve zorluk derecesi yüksek manevra ile uğraşan uçuş ekibi iniş check-list'ini geç uyguladı. bu yüzden irtifa verisindeki anormalliği geç fark ettiler. anormallik oluştuktan ve sanki uçak inmiş gibi motorların (bilgisayar tarafından hatalı olarak) kesilmesinden 9 saniye sonra kontrol çubukları titredi ve pilotları uyardı. uçak o anda yere o kadar yakındı ki pilotların tepki süresi yok denecek kadar azdı.
n.t.s.b. ise demiş peki? pas geçmeleri gerekliydi demiş... suç pilotların ve hatalı ölçüm aletinin... boeing'in seri katili andıran uçuş bilgisayarının hiç suçu yok. peki o zaman 2006'daki sistem yenilemesi niye yapıldı? bu yenileme yapılırken bahsi geçen algoritma ile ilgili eğitim neden zorunlu olarak verilmedi? bahsi geçen uçağın kullanım kılavuzu neden bu konulara değinmiyor?
thy kazası pilotlara yıkıldığı için boeing şirketi içindeki kültür dallandı, budaklandı ve 2018 - 2019 kazalarına, pardon, cinayetlerine gelindi. boeing şimdi tarihinin en önemli savaşını veriyor.
ny times, boeing ve n.t.s.b. yetkililerine de ulaşmaya çalışmış... cevap? "bu kazalar alakasız... zaten bunlar çok acayip bilimsel ve karmaşık konular... vs... vs... vs... fuck... you... vs..." meali şu... "açıklamamız yok. konuştukça batıyoruz."
umarım boeing soruşturması 2009 senesine kadar gider ve thy pilotlarının adları temizlenir. umarım boeing şirketinde bu cinayetlere karışan ne kadar karar noktası varsa, bunların hepsini işgal etmiş yöneticiler hapis cezası alır. umarım 737-800 max bir daha hiç uçmaz, ve o uçakların park edildiği alan havacılık müzesi olarak halka açılır. umarım o hiç uçmayacak uçakların her birine boeing tarafından katledilen bir yolcunun adı verilir.