Toplam 12 Bin Sayfadan Oluşan Destansı Fantastik Kurgu Serisi: Zaman Çarkı
Nedir, ne değildir?
“zaman çarkı döner ve çağlar gelip geçer; ardında efsaneye dönüşen anılar bırakır. efsaneler solup söylenceye döner; söylencelerse, ortaya çıkmalarını sağlayan çağ geri geldiğinde çoktan unutulmuş olurlar. üçüncü çağ’da, kehanetler çağında, dünya ve zaman dengede durduğunda, puslu dağlarda bir rüzgar eser… kehanetlerin gerçekleşeceği zamandır bu. zaman çarkı, çağların deseni’nde bir ağ örmektedir; dünya’da dolanan bir ağ. dünyanın gözü kör edildiğinde, zamanın kendisinin bile ölebileceği bir zaman…”
1948–2007 yılları arasında yaşamış fantastik edebiyat türünün en saygın yazarlarından robert jordan’ın her biri en az 700 –bir kısmı 1000’in üzerinde - sayfadan oluşan 14 ciltlik külliyatının adıdır zaman çarkı. muhteşem bir seri.
robert jordan serinin 12 kitaptan oluşacağını ve 12. kitapta hikayenin sonlanacağını okurlarına iletmişti. fakat ömrü vefa etmedi ve 11. cilt yayınlandıktan sonra öldü. hastalığı sırasında başıma bir şey gelirse diye bir kısmını yazmış olduğu on ikinci ve son ciltte neler olacağını brandon sanderson’a anlatmış, kendisiyle eskizlerini paylaşmıştı. bu sayede okuyucu hikayenin sonunu brandon sanderson’ın kaleminden öğrenebildi. ancak, sanderson okuyucuya bir sürpriz yaptı ve robert jordan’ın serinin en kalın kitabı olacağını açıkladığı 12. cildi 3 parçaya böldü. böylece seri toplamda 14 cilde ulaşmış oldu.
serideki kitapların isimleri, sırasıyla
1. dünyanın gözü
2. büyük av
3. yenidendoğan ejder
4. gölge yükseliyor
5. göğün ateşleri
6. kaos lordu
7. kılıçtan taç
8. hançer yolu
9. kışın yüreği
10. alacakaranlık kavşağı
11. düş hançeri
12. fırtına toplanıyor
13. geceyarısı kuleleri
14. ışığın anısı
robet jordan yüzlerce, binlerce karakter yaratmış. sadece karakter değil, pek çok ırk ve tür de yaratmış. aes sedailer, aşıklar, kahinler, kurtlar, tenekeciler (çingeneler), asha’manlar, karanlık dostları, terk edilmişler, ogier’ler, trolloc’lar, myrddraal’ler, seanchan’lar, aieller, shaido’lar, beyaz pelerinliler, atha'an miere, muhafızlar…
anlatmakla bitmez jordan’ın dünyası, son derece detaycı bir anlatıma sahiptir. tasvirlere boğulursunuz okurken, sayfalarca ve sayfalarca tasvir eder. her yeni karakteri, her yeni mekanı en ince ayrıntısına kadar öğrenirsiniz. hayal gücünüzü kullanmanıza pek gerek kalmaz bu ince tasvirler sayesinde. karakterlerin her birini de en ince ayrıntısına kadar gözünüzde canlandırabilirsiniz; yüzü yuvarlak mı, saçları kıvırcık mı, elleri ince mi... aklınıza ne gelirse. resme yeteneğiniz varsa karakterin robot resmini oracıkta çizersiniz hiç zorlanmadan.
açıkçası beni bazen yoruyor bu uzun uzun tasvirler. pek çok wot fanı da özellikle 5. ciltten sonra hikayenin yavaşladığından, olayların çok ağır ilerlediğinden şikayet etmiştir. ben olayların yavaş ilerlemesinden değil de çok fazla ayrıntıda boğulmaktan yorulmuştum. olaylar örgüsü çok fazla dallanıp budaklanıyor, her bir ciltte yüzlerce yeni karakter ortaya çıkıyor. takip etmekte zorlanıyorsunuz. bu nedenle seriyi okumaya başladığınızda kafanız dingin olmalı, kendinizi kitaba vermeniz lazım. ve ciltler arasında çok fazla uzun aralar vermeyin, benim gibi balık hafızalıysanız karakterlerin isimlerini unutmanız işten bile değil.
Bu seriyi benzerlerinden ayıran şey nedir?
bu seriyi ömrünüzün son demlerine kadar okumamanızı şiddetle öneririm. ömrünüzün son demlerine kadar bekleyin, çıkan diğer serileri okuyun, o serilere ait yeni çıkacak kitapları heyecanla bekleyin ve okuduklarınızdan zevk alın. bütün bu önerileri yapmamın nedeni bu seriyi sevmemem değil aksine böylesine mükemmel bir seri olduğu için nefret etmemdir. zira bu seriye başladıktan sonra diğer bütün seriler anlamsız, basit ve gereksiz gelecektir. diğer hiçbir seride aradığınızı bulamayacaksınız çünkü bir fantastik seriden beklentileriniz değişecektir. bu serinin azami 700 sayfalık kitaplarını okuduktan sonra 400-500 sayfalık kitaplar dişinizin kovuğuna yetmeyecektir maalesef.
peki bu seriyi bu kadar iyi yapan nedir? ben her şeyden önce derinliği derim. yaratıcılık açısından bir tolkien olmuş mudur, olmamıştır maalesef. fakat... bu söylediğime çok kızılacak belki ama anlatım, hikayenin işleyişi, karakter gelişimi bakımından tolkine'i duvardan duvara vurmuştur. bu seride adı geçen ülkelerin, toplumların geleneklerini, giyim tarzlarını, mizah anlayışlarını yönetim tarzlarını, sosyal yapılarını bilirsiniz. esas karakterlerin gelişimlerini en detaylı biçimde görürsünüz. bazı karakterler o kadar gerçekçidir ki onlardan nefret edersiniz. sokakta görseniz dövmek istersiniz. hatta o karakterlerin bölümlerini okumak istemezsiniz ama nedeni sıkıcılığından değil, tamamen o karakterleri tanımış olmanızdan ve bu tanışıklıktan kaynaklanan nefrettendir. yine de eninde sonunda okursunuz sinir olacağınızı bile bile. hatta bu nefret ettiğiniz karakterler sevdiğiniz karakterler tarafından ayar aldığında zevkten kaç köşe olacağınızı şaşırırsınız.
seriyi diğer serilerden ayıran bir diğer önemli özellik, ana hikayeyi sadece ana karakterler üzerinden yürütmemesidir. seride o kadar çok karakter var ki, hepsi aslında resmin bütününü oluştururlar. bu yüzden onlara yan karakterler diyemiyorum pek. kendinizi ana karakterleri bırakıp "ulan acaba ituralde ve bashere savaşsalar nasıl olurdu" diye düşünürken bulabilirsiniz.
bütün bu sebeplerden ve buraya yazmaya üşendiğim birçok sebepten ötürü bu seriye başladıktan sonra seri beğenmez olacaksınız. bu yüzden benim yaptığım hatayı yapmayıp, fantastik edebiyatta birçok seriyi zevk alarak ve beğenerek okumaya devam etmek istiyorsanız bu seriye 30-40 yıl daha başlamayın. ne zaman ki fantastik edebiyattan soğumaya başladınız işte o zaman bu seriye başlama vakti gelmiştir.
seride adı geçen bölgeler ve ülkeler
altara, amadicia, andor, arad doman, arafel, cairhien, far madding, ghealdan, illian, kandor, mayene, murandy, saldaea, seanchan, shara, shienar, tar valon, tarabon, tear.
ten nations adı altında anılan ülkeler
aramaelle, aelgar, almoren, arindhol, coremanda, eharon, essenia, jaramide, manetheren, safer.
yüz yıl savaşı sırasında yok olan ülkeler
caralain, goaban, hardan, irenvelle, mar haddon, maredo, mosara, kintara.
bunlar dışında kalan ülkeler ve bölgeler ise malkier, almoth, aiel waste, atha'an miere ait adalar, stedding, blight, land of the madmen
bazı şehirler, kasabalar ve bölgeler
ebou dar, amador, caemlyn, bandar eban, shol arbela, samara, chachin, lugard, maradon, fal moran, tanchico, rhuidean, two rivers, shayol ghul, tel'aran'rhiod, tower of ghenjei, falme, aringill
bilinmesi gereken topluluklar, terimler
tuatha'an, aes sedai, asha'man, blue ajah, brown ajah, green ajah, gray ajah, red ajah, yellow ajah, white ajah, black ajah, band of the red hand, children of the light, dragonsworn, warder, the kin, ji'e'toh, old tongue, daes dae'mar, damane, heron-mark sword, horn of valere, ta'veren, true power, one power, avendesora, angreal, sa'angreal, callandor, choedan kal, ter'angreal, a'dam, cour'souvra, the blood, cha faile, aelfinn, eelfinn, younglings, council of nine, guild of illuminators, legion of the dragon, ashandarei, avendoraldera, carneira, hadori, ki'sain, winged guards, sa'sara, corenne, white tower, black tower, panarch, karaethon cycle, borderlands, da'shain aiel, way of the leaf, hall of the tower, amyrlin seat, keeper of the chronicles, mah'alleinir, sul'dam, marath'damane, saidin, saidar, legion of the wall
aiel klanları: jenn, chareen, codarra, daryne, goshien, miagoma, nakai, reyn, shaarad, shaido, shiande, taardad, tomanelle.
aiel toplulukları: aethan dor, cor darei, duadhe mahdi'in, far aldazar din, far dareis mai, hama n'dore, rahien sorei, seia doon, shae'en m'taal, sha'mad conde, sovin nai, tain shari ve tam olarak topluluk sayılmasalar da wise ones.
serideki karakterlerin bazıları
1. başlıca karakterler: rand al'thor, perrin aybara, matrim cauthon, elayne trakand, nynaeve al'meara, egwene al'vere, moiraine damodred, padan fain, faile bashere, aviendha, tuon athaem kore paendrag, lan mandragoran, thom merrilin, loial, min farshaw.
2. aes sedai
bazı önemli amyrlinler: elisane tishar, tetsuan, bonwhin meraighdin, deane aryman, tamra ospenya,
blue: anaiya, cabriana mecandes, cetelia delarme, faolain orande, gitara moroso, ispan shefar, kairen stang, lelaine akashi, maigan, marith jaen, moiraine damodred, noane mosadim, rafela cindal, sheriam bayanar, siuan sanche, tamra ospenya.
red: barasine, covarla baldene, elaida do avriny a'roihan, galina casban, javindhra doraille, katerine alruddin, liandrin, memara, pevara tazanovni, tarna fair, teslyn baradon, toveine gazal, tsutuma rath,
brown: akarrin, adeleas namelle, danelle, doraise mesianos, eldrith jhondar, janya frende, jesse bilal, kirin melway, masuri sokawa, marillin gemalphin, movrin, nesune bihara, sareitha tomares, takima, theodrin dabei, verin mathwin.
white: alviarin freidhen, brendas, carlinya, daigian, falion bhoda, rianna andomeran, sarene nemdahl, seaine herimon, valinde nathenos.
green: adelorna, alanna mosvani, asne zeramene, bera harkin, bharatine, cadsuane melaidhrin, careane fransi, erian boroleos, faeldrin harella, jeaine caide, joline maza, kiruna nachiman, myrelle, seonid traighan, vandine namelle.
yellow: berenicia morsad, chesmal emry, corele hovian, dagdara finchey, edesina, narenwin barda, nisao dachen, romanda cassin, samitsu, shemerin.
gray: annoura larisen, beonin, coiren saeldain, delana mosalaine, jarna malari, joiya byir, merana ambrey, temaile kinderode, sierin vayu.
geçmiş dönemde yaşamış aes sedailer: serenia latar, corianin nedeal.
kabul edilmişler ve çömezlerden bazıları: else grinwell, nicola treehill, bodewhin cauthon, darea candwin, elise marwin, emry lewin, hilde barran, jancy torfinn, jerilin al'caar, larine ayellin, marce eldin, marisa ahan, susa al'seen.
warders: avar hachimi, burin shaeren, croi makin, mahiro shakosa, nuhel dromand.
3. asha'man:
mazrim taim, corlan dashiva, damer flinn, eben hopwil, fedwin morr, jonan adley, charl gedwyn, jur grady, jahar narishma, fager neald, logain ablar, manel rochaid, atal mishraile, donalo sandomere, karldin manfor, mezar kurin, naeff, peral torval, raefar kisman, welyn kajima, deepe bhadar, androl genhald, canler, evin vinchova, jur grady, algarin pendaloan, arlen nalaam, enkazin, fager neald, jonan adley, saml al'seen, varil nensen, jonneth dowtry, jaim torfinn, hardlin, norley, arel malevin,
4. önemli karakterler: setalle anan, tylin quintara, beslan quintara, reanne corly, rhadam asunawa, sebban balwer, dain bornhald, geofram bornhald, jaret byar, jaichim carridin, abdel omerna, einor saren, eamon valda, almen bunt, basel gill, daved hanlan, reene harfor, martyn tallanvor, modrellein mantear, luc mantear, tigraine mantear, maighdin trakand, morgase trakand, dyelin taravin, ellorian traemane, wil al'seen, galadedrid damodred, gawyn trakand, tam al'thor, bran al'vere, marin al'vere, abell cauthon, paitar nachiman, taringail damodred, lamon damodred, selande darangil, talmanes delovinde, herid fel, galldrian riatin, colavaere saighan, dobraine taborwin, idrien tarsin, alliandre kigarin, gerard arganda, mattin stepaneos den balgar, bayle domon, ethenielle cosaru noramaga, berelain sur paendrag paeron, bertain gallenne, havien nurelle, roedran almaric do arreloa a'naloy, hadnan kadare, tenobia si bashere kazadi, easar togita, ingtar shinowa, masema dagar, uno nomesta, aludra, amathera aelfdene casmir lounault, darlin sisnera, edorion selorna, estean andiama, juilin sandar, nalesean aldiaya, daerid ondin, weiramon saniago, bael, erim, indirian, mandelain, timolan, bruan, dhearic, jheran, janwin, rhuarc, han, amys, bain, bair, chiad, couladin, gaul, liah, melaine, mangin, melindhra, sevanna, shaiel, sorilea, sulin, therava, aram, bethamin, egeanin tamarath, renna emain, chel vanin, seta zarbey, suroth sabelle meldarath, turak aladon, renaile din calon, zaida din parede, harine din togara, valan luca, artur paendrag tanreall, gaidal cain, birgitte silverbow, lews therin telamon, luthair paendrag mondwin, mordeth, aemon al caar al thorin, eldrene ay ellan ay carlan, isam mandragoran, jain charin, akir mandragoran, elyas machera, someshta, olver, gregorin den lushenos, mabriam en shereed, ishara casalain, enaila, indirian, mandelain, leane sharif,
5. forsaken: asmodean, balthamel, aginor, be'lal, demandred, graendal, ishamael, lanfear, mesaana, moghedien, rahvin, sammael, semirhage.
6. adı geçen diğer karakterler:
laras, jaem, tomas, alric, anjen, jisao hamora, chesa, meri, selame, chubain, ihvon, henre haslin, alise, callie, janira, melore, sumeko, lini, con aybara, adora aybara, deselle aybara, joslyn aybara, paetram aybara, natti cauthon ,daise congar, alsbet luhhan, haral luhhan, alsalam saeed almadar, ryne venamar, nerim, kin tovore, noam, lopin, andric, alteima, tedosian, muradin, alwhin, harnan, kari al'thor, ilyena therin moerelle, erith, haman, vram torkumen, yoeli,
7. karanlık varlıkla ilişkili olanlar: mashadar, shaidar haran, myrrdraal, trolloc, darkhound, gholam, draghkar, gray man, jumara, dreadlord, machin shin.
5 büyük kumandan
rodel ituralde, davram bashere, agelmar jagad, pedron niall, gareth bryne ve matrim cauthon.
bazı savaşlar
battle of maradon, battle of falme, battle of dumai's wells, battle of tarwin's gap, war of power, trolloc wars, war of the hundred years, aiel war, battle of tar valon, battle of malden