Türk Tarihçiliğinin Duayeni Prof. Dr. Halil İnalcık'ın Hayat Hikayesi
halil inalcık, 26 mayıs 1916 tarihinde istanbul’da doğdu ve o sırada birinci dünya savaşı hâlâ devam etmekteydi. yokluk döneminde doğmuştu. 1925 senesinde gazi ilkokulu’nda eğitim hayatına başladı. ortaokulu da aynı yerde okudu. sonrasında sivas muallim mektebi’ne gidip, 1 sene orada kaldı ve oradan da balıkesir muallim mektebi’ne girdi. 1935 senesinde bu okuldan mezun oldu.
halil inalcık’ın mezun olduğu yıl, mustafa kemal atatürk, dil ve tarih-coğrafya fakültesi’ni kurdu. oraya 40 öğrenci alınacaktı. sınava girdi ve okula girmeye hak kazandı. 1940 senesinde lisans diplomasını aldı ve asistan olarak kalarak doktora çalışmalarına başladı. “tanzimat ve bulgar meselesi” adlı doktora tezini bitirdi. bu tez, çok büyük ilgi uyandırdı ve halil inalcık’ı birçok üniversite ve hoca bizzat tebrik etti.
1947 yılında, türk tarih kurumu tarafından asli üyeliğe alındı. daha sonrasında, yetişmesi, kendini geliştirmesi ve yeni kültürleri de tanıması için yurt dışına gönderilen ekibin içinde yer aldı. 1949-1950 yıllarında ingiltere’ye gitti ve orada 1.5 sene kaldı. londra, o dönemde daha ikinci dünya savaşı’ndan yeni çıktığı için yerle bir olmuş durumdaydı. halil inalcık orada paul wittek ile tanıştı ve o’nun seminerlerini dinledi. sonrasında ise fatih sultan mehmet üzerine çalışmalar yaptı. londra’dan dönünce de şevkiye ışıl ile evlendi.
1952 yılında profesör oldu. kariyerini dil ve tarih-coğrafya fakültesi’nde sürdürdü ve 20 sene sonra, 1972’de emekliliğe ayrıldı. 1970’lerin başında, üniversiteleri iyice sarmaya başlayan sağ-sol çatışmalarından ötürü üniversitelerde dersler doğru düzgün işlenemiyordu. halil inalcık’a da o dönem amerika birleşik devletleri’nden teklifler vardı. en sonunda halil hoca, chicago üniversitesi’nden gelen teklifi kabul etti ve oraya gitti. orada 15 sene çalıştı. amerika birleşik devletleri yıllarında birçok öğrenci yetiştirdi.
hayatı boyunca aldığı tüm ödül ve diplomaları, mezunu olduğu balıkesir muallim mektebi'nde sergilenmesi için oraya verdi.yaşamı boyunca birçok eser kaleme aldı, çok önemli öğrenciler yetiştirdi, büyük makaleler yazdı, çeviriler yaptı. ingilizce, fransızca, almanca, osmanlıca, farsça ve lügat yardımıyla arapça okuyabilecek, konuşabilecek seviyede birisiydi. 25 temmuz 2016 tarihinde, 100 yaşındayken, çoklu organ yetmezliği sebebiyle ankara'da tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.
halil inalcık, öğrencilerine ve gençlerine şu tavsiyeleri vermektedir: “avrupa arşivlerinde çalışsınlar, dilleri öğrensinler. ben mesela fransızca ile başladım. benim yetişmemde fransızcanın etkisi çok olmuştur. üniversitenin son yıllarında ingilizceye geçtim. londra’ya gidip 1.5 sene dilimi geliştirdim, ardından da chicago üniversitesi’nde 15 yıl kadar ders verdim. bunun yanı sıra almancanın önemini gördüm. gerçekten de almanca bilmeden tarih yapılamaz. almancada, osmanlı tarihi için çok önemli eserler bulunmaktadır. almancaya merak sardım, almanca öğrendim. bunun dışında farsçayı öğrendim. arapçayı da öğrenmek isterdim ama eşim arapça mütehassısı olduğu için o’nun çok yardımı oldu. aslında bu yardımın biraz da zararı oldu çünkü arapçaya gereken ilgi ve ihtimamı gösteremedim. yine de lügat yardımıyla şöyle böyle okuyabiliyorum. eğer tarih yapmak istiyorsanız, bu üç avrupa dilini ve 2 şark dilini öğrenmelisiniz.”
halil inalcık'ın ayrıca büyük önder mutafa kemal atatürk ile de bir anısı vardır. anı, şu şekilde cereyan etmiştir: "mustafa kemal atatürk, türk tarih cemiyeti'ne yazdırmış olduğu 4 ciltlik tarih kitabını, okutulması için okullara verdi. ayrıca gazi paşa, bu kitabın okutulup okutulmadığını kontrol etmek için zaman zaman rastgele bir okula giderek, tetkik yapıyordu. bir gün, halil inalcık'ın okuduğu okula gitti. dersleri boş olan ve coğrafya dersine hazırlık yapan öğretmensiz bir sınıf yakalayan ata, oradakilere çeşitli sualler sordu. bu soruyu sordukları arasında halil inalcık da vardı ve o'nun verdiği cevaplardan dolayı epeyce gülümsemişti."
ayrıca kendisi 50'den fazla kitap yazdı veya çevirdi. o kitaplardan bazıları şunlardır:
tarihe düşülen notlar
osmanlı imparatorluğu
devlet-i aliyye
osmanlı imparatorluğu klasik çağ
halil inalcık’ın merceğinden tarih bilinci
halil inalcık’ın merceğinden osmanlı
kendisiyle alakalı başvurabileceğiniz kaynaklar
trt arşiv - halil inalcık
trt avaz - halil inalcık'ın hayatı - türk dünyasının enleri
trt haber - tarihe ışık tutan adam
trt avaz- halil inalcık'ın atatürk anısı
iş bankası kültür yayınları - halil inalcık'ın seçme eserleri
1985 - ilber ortaylı ve halil inalcık programıteke tek - halil inalcık 2009tarih dersleri - ilber ortaylı, halil inalcık - fatih sultan mehmetöteki gündem - halil inalcık'ın hayatı