Uçakların Havada Çarpışmasını Önleyen Sistem: TCAS
havada çarpışmayı önleyen bir sistemdir tcas ve dikey yönde çözümler üretir (alçalma- tırmanma). bilgileri uçak transponder'larından alır...bu da demektir ki karşıdaki uçağın transponder'ı çalışmıyor yada kapalı ise tcas tehlikenin varlığını algılayamayacağından herhangi bir ikaz üretmez... bir diğer durum ise uçaklardan birinin transponder'ının moda a'sı (yani uçak kimliğini belirleyen kod) açık ancak moda c'sinin (irtifa bilgisi) kapalı olduğu durumdur ki bu durumda tcas sadece ta (traffic advisory) verebilir.
efendim tam da sırası gelmişken belirtmek gerekir ki tcas iki çeşit bilgi verir pilotlara bunlar; ta (traffic advisory) ve ra (resolition advisory)'dir. ta, pilota olası kaçınma hareketlerine -yani ra- karşı uyarı niteliği taşır. ra ise artık pilota kaçınma yapmasını belirtir.
tabii burada aklımıza gelebilecek olası soru kaçınma ne zaman ya da ne kadar mesafe varken yapılacaktır olabilir... hemen cevap verelim. aslen tcas, hem zaman hem de mesafe ye bağlı ikazlar üretir ve bunu yaparken karışık matematiksel işlemler kullanır. ancak temelde bilinmesi gereken olası çarpışma noktasına 48 sn önce ta, 35 sn önce ise ra ikazı vermektedir.eğer uçakların birbirlerine yaklaşma açıları çok düşük ise 1.3 mil önce ta, 1.1 mil önce ise ra ikazı üretir...
ve gelelim tcas ile ilgili en büyük yanılgıya... tcas sadece ikaz üretir ve pilotun müdahelesi olmaksızın kafasına göre uçağı alıp tırmandırma veya alçaltma yapamaz... şu anda dünyadaki uçakların tamamında tcas 2 v7.1 kullanılmasına rağmen bunu yapamamaktadır... sadece kokpitin içinde descent, descent veya climb climb diye bağırır, yani sesli ikaz verir. eğer daha hızlı bir rate ile tırmanış veya alçalış gerekiyorsa increase climb veya increase descent şeklinde kokpitin içine sesli ikaz sağlar.
tcas ın geliştirilen versiyonlarında ise pilota sadece dikey yönde değil (alçalma - tırmanma) yatay yönde de ikaz üretmesi sağlanmaya çalışılmaktadır. pilotlar uluslararası kurallar gereği bir atc ne derse desin ra ikazına uymakla yükümlüdür...
isviçre'de überlingen kazasında da bu olay gerçekleşmiştir. gudik atc tcas kaçındırması aksine bir talimat vermiş ve gudik pilot da bu talimata uymuştur. unutmamak gerekir ki kazalar zincirleme hatalardan dolayı oluşurlar... özellikle havacılıkta hiçbir kaza tek bir sebepten dolayı oluşmaz.