VR, Eğlence Sektörü Dışında Hangi Hizmetlerde Yararlı Olarak Kullanılabilir?
virtual reality, sadece oyun-eğlence için değil birçok alanda kullanılabilecek olan bir teknolojidir
bu teknolojinin gelecekte yoğunlukla kullanılacağını tahmin ettiğim alanlardan biri de psikoloji. bu teknoloji birçok terapide çok etkili bir şekilde kullanılabilir ve 1800'lerde kullanılıp son zamanlarda pek kullanılmayan hipnozun yerini alabilir.
çok ağır olmamakla beraber anksiyete veya stres yaşayan bir insana virtual reality vererek onu bir anda dünyanın bir ucuna, o anda bulunduğu yerden çok daha huzurlu bir yere yollayabilirsiniz. bunun için bir sürü relaxation uygulaması mevcut olmakla beraber youtube'da da bu iş için kullanılabilecek virtual reality uyumlu videolar mevcut.
düşünsene bir şeye çok kızmışsın veya stres duyuyorsun, virtual reality'i takıyorsun, bir anda hawaii sahillerindesin. karşında mavi ve turkuaz dalgalar geliyor, bembeyaz kumların üzerinde uzanıyorsun, gökyüzü masmavi ve parlak, için bir anda huzurla doluyor. zaten hipnoz tedavisinin altında yatan fikir de insanları rahatlatarak o anda oldukları yerden alıp bambaşka bir yere göndermek ve kafalarını boşaltmak.
4K Hawaii Sahilleri
daha gerçekçi bir deneyim için (şimdilik) koku işi aromalı mumla, rüzgar işi de hafif hava üfleyen vantilatörle yapılabilir ama gelecekte virtual reality'e bu özellikler de gelecek. yine de bunu tam anlamıyla yaşayabilmek için mevcut virtual reality aletlerinin daha da gelişmesi, çözünürlüklerinin daha gerçekçi hale gelmesi filan gerekiyor. bir de aletin biraz daha hafif olması gerekiyor yoksa anksiyete nöbeti geçiren birinin kafasına kocaman aleti takmak işi daha da zora sokabilir.
bu, sadece anksiyete ve stres değil aynı zamanda fiziksel ağrı ve acıyı dindirmede de kullanılabilir
günümüzde ameliyat sonrası duyulan acılar ve kronik ağrılarda ağrı kesici ilaç kullanılıyor ama hipnoz tedavisinin de oldukça etkili ve başarılı olduğu biliniyor. aynı zamanda yoga ve gevşeme (relaxation) tedavilerinin de faydalı olduğu biliniyor.
bu tür tedaviler kolayca kişileştirilebilir. mesela bazı insanlar plaj manzarasını sever, diğerleri şelale manzarasını sever, başkaları gece yıldızları izlemeyi sever, olmadı kuzey ışıklarını sevenler var. kişi neyi seviyor ve neden hoşlanıyorsa ona özel bir program ayarlanabilir. sürekli kuşların uçuştuğu ve şakıdığı bir orman görüntüsü de buna benzer bir etkiyi yapabilir. izlanda, norveç, alaska, yeni zelanda, grönland, iskoçya, avustralya, oregon gibi güzel manzaralı yerlerden her türlü huzur ve keyif verici manzara virtual reality'de terapi unsuru olarak kullanılabilir. işi daha da abartmak isteyenler uzayda, ay'ın yüzeyinde veya bulutların üzerinde dolaşabilir ve tüm stres ve kaygılarını dünyada bırakabilirler.
4K Yağmur Sesi ve Deniz Dalgası
bunlar videoyla da olur ama amaç beyinde hipnoza benzer etkiler yapmak ve daha net sonuçlar almaksa bunun için virtual reality faydalı olacaktır.
olay virtual reality'nin sizi ille de o anda olduğunuz yerden farklı bir yere götürmesi de değil. bulunduğunuz yerde kalıp başka bir zamana da gidebilirsiniz. mesela kışın soğuk ve boğucu havadan bıktınız ve yazın güneşli cıvıl cıvıl günlerini özlediniz. belki kışın kasveti sizi depresyona soktu ve günde 1 saat virtual reality ile güneş terapisi size iyi gelecek. belki akşam 2 saat trafikte cebelleştikten sonra eve gelip ayaklarınızı şöyle bir uzatıp geçen yaz tatilde gittiğiniz yerlere bedeninizi götürmeden yeniden gideceksiniz.
bunun dışında uzun otobüs ve uçak yolculuklarında mide bulantısı duyan insanlar, çeşitli ilaçların yan etkisiyle baş dönmesi yaşayanlar, kronik başağrısı ve migren yaşayan insanlar, bir sakatlıktan çıktığı için fiziksel terapi gören insanlar da bu teknolojinin faydasını göreceklerdir. bu teknoloji çeşitli fobilerin tedavisinde de kullanılabilir. bunun dışında yüksek tansiyon, strese bağlı ülser ve strese bağlı kalp hastalıklarını tamamen iyileştirip geçiremese bile en azından konrtol altına almaya yardımcı olur.
virtual reality sizi o anda nereye gitmek istiyorsanız oraya götürüp birçok deneyimi yaşatabilir
gelecekte konserler de büyük ihtimalle virtual reality üzerinden yapılacak ve birçok insan oturduğu yerden metallica konserine gidebilecek. maçlar, tiyatrolar, opera, bale gibi sosyal etkinlikler de bu şekilde halledilebilecek. ha bunun getirdiği belli başlı riskler de var. insanlar dışarı çıkıp sosyalleşmezse çiftleşemez ve neslimizin devamı sağlanamaz. her şeyde olduğu gibi bunu da abartmamak ve bokunu çıkartmamak lazım. bu teknolojinin yakın zamanda psikolojik terapilerde kullanılacağını ve çok etkili olacağını tahmin ediyorum.
bunun dışında gördüğü tedaviler yüzünden haftalarca belki aylarca hastanede yatan ve dışarıyı göremediği için moral bozukluğu yaşayan hastalara virtual reality ilaç gibi gelecek. doktorlar ve hemşireler fiziksel hastalık yaşayan insanlarla ilgilenirken işin moral kısmıyla fazla ilgilenemiyor ve kişiler de hastalığa yoğunlaştığı için haftalarca bir odada tıkılıp kalmanın morallerine verdiği zararı ve bu zararın da iyileşme evresini kötü etkilediğinin farkına varılamıyor. bu tür durumlarda virtual reality faydalı olabilir.
yalnız benim gibi yarım saat fps tarzı oyun oynayınca baş dönmesi (motion sickness) yaşıyorsanız virtual reality teknolojisini kullanmak için biraz daha bekleyeceksiniz veya dikkatli kullanacaksınız, mesela bir manzaraya bakarken kafayı yavaş yavaş kıpırdatacaksınız. motion sickness neden oluyor? vücut sabitken önümüzdeki görüntü sürekli hareket halinde ve değişken olunca beyin vücudun hareket edip etmediği konusunda karışıklık yaşıyor ve nasıl tepki vereceğini bilemiyor. en azından benim denk gelebildiğim en mantıklı açıklama bu.
yukarıda dediğim gibi bu henüz tamamlanmış, kemâle ermiş bir teknoloji değil ve hala üretimi ile geliştirilmesi devam ediyor
şu anki versiyonlar bu dediklerimi gerçekleştirme konusunda tam anlamıyla yeterli olmayabilir ama son 25 yılda dünyada gördüğümüz teknolojik gelişmelerin gittiği yöne bakacak olursak bu teknolojinin de 5-10 yıl içinde nerelere varacağını az çok tahmin edebiliyoruz.
başka bir entry'imde bugün intel, google, facebook gibi silikon vadisi şirketlerinin yatırım yaptığı 5 teknolojiden bahsetmiştim, onları tekrar ederek yazımı tamamlayayım:
1) data science (veri bilimleri)
2) artificial intelligence (yapay zeka)
3) machine learning (makine öğrenmesi)
4) virtual reality (sanal gerçeklik)
5) cloud computing (bulut gibi bir şey, kafayı takmayın kafayı yersiniz).
not: youtube'da virtual reality destekli videoları aratırken filter'a tıklayıp "180vr" seçeneğini seçebilirsiniz veya arama kutusunda yaptığınız aramaya bu ifadeyi ekleyebilirsiniz.
bu kadar yazı yazdım ama bu konuda yapılan akademik araştırmalardan bahsetmedim
yukarıda bunun gelecekte gerçekleşeceği gibi bir hava oldu ama bu zaten halihazırda akademisyenler tarafından test edilen ve kullanılan bir yöntem.
2004 yılında "scientific american" mecmuasında yayınlanan bir yazıya göre washington üniversitesinde vücudu yanmış ve kronik acı çeken insanlar üzerinde virtual reality terapisi denemiş. araştırmada virtual reality terapisi gören yanık mağdurları daha az acı çektiklerini veya en azından terapi sırasında çektikleri acının önemli bir kısmını unuttuklarını veya daha kolayca görmezden gelebildiklerini söylemişler. dikkatinizi çekerim bu araştırma 14 sene önce virtual reality teknolojisi bugünkü kadar gelişmemişken ve görüntü kalitesi bugünkü kadar yüksek değilken gerçekleşmiş. o zamanlarda en büyük sorunlardan biri virtual reality teknolojisinin aşırı derecede pahalı olmasıymış ama son zamanlarda bu fiyatlarda da iyileşmeler gözlemlendiği için bu teknoloji 5-10 yıl içinde evlere girebilir.
yine aynı üniversitenin (washington üniversitesi) yaptığı ve yine aynı makalede yayınlanan bir araştırmada virtual reality'nin beyni nasıl etkilediği daha iyi test edilmiş. gönüllü deneklere elektrikle ısıtılan epeyce sıcak bir maddeyle kısa süreli olarak dokunulmuş ve beyinde acı duyusunu yöneten kısımlardaki (insula, talamus, somatosensory cortex ve anterior cingulate cortex) hareketlenmeler fmri yardımıyla ölçülmüş. aynı zamanda gönüllülere anket yapılmış. virtual reality kullanılan deneklerde hem beyindeki acı sinyalleri daha düşük gelmiş hem de acı çektiklerine dair yapılan anket verileri daha düşük gelmiş. bu araştırmada snowworld adı verilen ve grafikleri 3 boyutlu bir oyunu andıran bir aplikasyon kullanılmış. araştırmadan kısa bir süre sonra araştırmaya katılanlara yeniden anket yapılmış ve virtual reality verilenler çektikleri acıyı hatırlamazken diğer gruptakiler hatırlamaya devam etmişler.
güney avustralya üniversitesinde fizyoterapi gören serebral palsi hastalarının bir kısmına virtual reality aletleri verilmiş ve terapi sırasında daha az acı çektikleri, kendilerine terapistler tarafından verilen görevleri daha kolay yerine getirdikleri ve daha hızlı iyileşme gösterdikleri gözlemlenmiş. ispanya'da örümcek fobisi olan insanlarda virtual reality kullanılarak yapılan terapilerden sonra %80'e varan oranlarda iyileşmeler gözlemlenmiş. bu arada bulabildiğim fobi tedavisinde virtual reality kullanan en eski araştırma 1992 yılında yapılmış (uçuş ve yükseklik korkusunu gidermek için) ve o zamanki teknolojiyle bile oldukça iyi sonuçlar elde edilmiş. günümüzde virtual reality teknolojisi hem gelişip hem de daha ucuz hale geldiği için bu tür terapilerin kullanımı giderek artacak ve insanlar bazı terapilere evde de devam edebilecekler. bence buradaki asıl devrim de burada.
11 eylüldeki saldırılardan sonra post-travmatik stres bozukluğu ve depresyon yaşayan ve klasik psikolojik terapilere cevap vermeyen new york'lu bir denek üzerinde yapılan 9 haftalık virtual reality tedavisi sonrası depresyon skorunda %83, stres skorunda %90 düşüş sağlanmış. her ne kadar bu deneyde sadece bir denek kullanılmış olsa da daha sonra ırak savaşından dönen askerler üzerinde aynı yöntem tekrarlanarak başarılı sonuçlar elde edildi. işin ilginç tarafı bu terapi yöntemi sadece yeni travma yaşayanlar üzerinde değil, uzun yıllardır travmasını yaşayan insanlarda da etkili oluyordu. örneğin 1970'lerde vietnam'dan dönen ve 30 yıl boyunca post travmatik stres bozukluğu semptomları görülen bazı eski ve artık yaşını başını almış ve hayattan yıllar önce küsmüş amerikan askerlerinde virtual reality terapisi sonrası %90 oranlarında iyileşmeler fark edildi.