Yaklaşık 150 Milyon Yıl Önce Yaşamış Bilinen İlk Kuş Türü: Arkeopteriks
ilk fosili 1861 yılında bavyera'nın solnhofen bölgesinde bulunan arkeopteriks, evrim sürecinin dinozorlardan kuşlara dönüşüm sürecindeki bir tür. çoğu paleontolog tarafından ilk kuş olarak görülür.
telekli tüyleri, uçmaya yetecek güçte kanatları ve furculası vardır. ancak bu ilkel kuşun dinozorlara benzeyen özellikleri ağır basar. ağzında dişlere, uzun bir kuyruğa, kanatlarında pençelere ve göğüs kaslarının yeterince iyi sabitlenemeyeceği kadar yassı bir sternuma sahiptir. bu yassı sternum yüzünden çoğu bilimadamı bu hayvanın pek beceriksiz bir uçucu olduğunu tahmin etmektedir. compsognathus ile yüksek benzerlik göstermesi bu hayvanın adı geçen küçük dinozor türünden türediği yolundaki tahminleri destekler.
archaeopteryx, günümüz kuşları gibi uçamıyordu. tavukların yaptığına benzer zıplama tarzında kısa süreli havalanışları vardı. bunun birçok nedeni vardır; gerek kas yapısı gerekse kemik yapısı (kuyruğuda vardır ve kemik yapısı kuyruğunda da devam eder) vb.
kuşlardaki gaga yerine çene yapısı ve dişleri bulunmaktaydı. kanatlarının ucundaki pençeler evrimsel süreçte kullandığı ellerinin zamanla kanat formuna ulaştığını gösterir. bilim sahtekarlarının günümüzde hala yaşıyor dedikleri türün archaeopteryx ile tek benzerliği kanatlarının ucundaki pençeleridir. ve bahsettikleri kuş hoatzin (opisthocomus hoazin) adlı kuştur. günümüzde hala yaşayan 2 ara geçiş formu canlılarından biridir. ama tek farkla hoatzin archaeopteryx un en yakın akrabalarından biriydi ve zamanla kuyruğunu kaybetmiş çene yapısı değişmiş ve dişleri körelmiştir uçabilme yeteneğini geliştirmiş ve günümüz kuşları kadar iyi uçabilecek hale gelmiştir. suya düşen yavrularının dallara tutunup çıkmalarını sağlayan pençeleri ortama uymalarını sağlamış ve türün kullandığı gereksinim duyduğu bu organ türün devamını sağlamıştır. yani archaeopteryx ve hoatzin ayrı türlerdir ve archaeopteryx, hoatzinin de atasıdır. hoatzin de günümüz kuşlarına geçişte bir halkadır. evrimsel değişimi açıkça göstermekte olan bu iki türe ve aralarındaki kuş türüne doğru gidişata dikkat edelim lütfen.
ara geçiş formları illa tükenmek zorunda değillerdir. ortama uyum özelliklerine sahiplerse nesillerini sürdürmeye devam ederler ve ondan sonra gelen yeni nesillerle evrimsel süreç devam eder ve yeni bir tür oluşabilir zamanla. günümüzde hala yaşayan bir ara geçiş formu daha vardır.
sürüngenlerden gelip kuş tüyü yerine kürk kazanan bir tür olan platypus (gagalı memeli). yarı memeli yarı sürüngen olan bu tür (en ilkel memelidir zatı muhterem) evrimin canlı kanıtlarından biridir. üremek için tüm diğer memelilerden farklı bir yönteme sahip olup yumurtlar. (sürüngenlerin yaptığı gibi)
arkeopteriks, bilinen bütün örneklerinin bavyera'da solnhofen bölgesinde bulunmuş olan merhum bir kuş türüdür. peki neden on tane filan örneğin hepsi aynı bölgede bulunmuş?
çünkü bu bölge 200 milyon yıl önce filan tethys adı verilen zamanının okyanuslarından birinin kenarında bir takımada imiş. bu bölgede bugünün pasifik okyanusu'ndaki atoller gibi atol ve lagünler oluşmuş. zamanla okyanustan bağlantı kesildikçe burası tuzlu su ile dolu bir golü gibi kalmış. şu da buharlaşınca tuz kalmış geriye tabii. bu da son derece kaliteli ve dünyaca ünlü olan solnhofen kireçtaşını oluşturmakta bugün.
işte bu yüzdendir ki bölge fosil anlamında acayip zengin. bölgede büyük bir taş ocağı da var... bu kasabada tonla da türk aile var, özellikle afyonlu çok. sebebi de afyon'un mermer madenleri nedeni ile taş işine yakın olması imiş galiba. öğrendiğime göre solnhofen kasabasında 40-50 tane türk hane varmış, çoğu da bu taş ocağında çalışmış. nereden biliyorum, amcam da onlardan birisi. yıllarca orada çalışmış falan.
geçen hafta ilk defa gittim o tarafa, bana anlatırken "buralarda kuş mu ne bulmuşlar, çok ünlüymüş, her taraftan burayı görmeye insanlar geliyor" diye anlatmışlardı. lakin o kuşun arkeopteriks olduğunu döndükten sonra 'neymiş lan bu solhofen'deki kuş?' diye wiki'ye filan bakmamla öğrendim kısacası.
http://en.wikipedia.org/wiki/solnhofen_limestone
http://en.wikipedia.org/wiki/solnhofen