cicero roma tarihi'nin en önemli devlet adamlarından biri. yazdığı eserler kusursuz olsa da siyasi kariyeri yanlış ata oynayarak geçti. peki, cicero'yu ölüme götüren hatalar silsilesi nasıl oluştu?

1. cicero, mö 106 yılında arpinum'da doğdu. roma'nın yerlisi değildi, kırsal tabakadan gelen cicerolar'ın soyu savaşçı volsci kabilesine dayanıyordu. cicero kelimesi latince'de nohut anlamına gelir.

2. cicero'nun doğduğu dönemde roma şehrinin tahmin edilen nüfusu 1 milyon kadardı, tarihçilere göre bu sayının en az çeyreği kölelerden oluşmaktaydı.

3. roma geleneğinde, roma şehrinde belli bir makama gelip yükselmek için mutlaka arkanızda destekçiler olması gerekiyordu. cicero ve kardeşi quintus için bu kişiler marcus aemilius scaurus'tu.

4. babasının eski arkadaşlarından marcus pupius piso'dan eğitim aldı. tarihçi sallustius, bu yakınlaşmayı eşcinselliğe kadar götürdü. bu konuda cicero'yu eleştirdi.

5. roma geleneğinde tiyatroya ve çalışanlarına pek hoş gözle bakılmazdı. cicero'nun ise dönemin ünlü tiyatrocularından quintus roscius gallus ile dost olduğu aktarılır.

6. gençken bir gecede 500 dize yazabildiği söylenir. kaynağımız anthony everitt'e göre bu dizeler, nicelik olarak çoksa da mana anlamında çok da başarılı değildir.

7. yunan edebiyatına ve felsefesine hayran olan cicero'nun retorik sanatında bu kadar etkili olmasının sebeplerinden biri, dönemin en ünlü yunan şairi arkhias ile olan yakınlığından kaynaklanmaktadır.

a. yunan hayranlığı kendisine bir lakap taktırır: küçük yunan çocuğu.

8. 16-17 yaşlarındayken, italyanlar üzerine yapılacak bir sefer için gnaeus pompeius strabo'nun ordusuna yazıldı. burada strabo'nun meşhur oğlu -daha sonra magnus olacak- gnaeus pompeius ile tanıştı.

9. meşhur diktatör lucius cornelius sulla döneminde kara listeler çılgıncaydı. sulla, öldürülecekleri bildiriyor, kaçanları ya da saklananları bulmak için büyük çaba harcıyordu. cicerolar'a bir şey olmadı fakat halası, sulla'nın rakibi olan gaius marius ile evli olan julius caesar ölümden döndü. ilginçtir ki sulla, julius caesar'ın üstüne pek gitmedi. kısacası cicero, iç savaşların cumhuriyete verdiği zararları gördü. siyasi anlayışının gelişmesinde bu mö 90-80 yılları arasında yaşanan iç savaşın büyük bir etkisi oldu.

+ lucius cornelius sulla dönemi için bir okuma: #161472159

10. cicero'ya dair en önemli bilgileri, değerli bir roma büyüğü olan atticus'a yazdığı mektuplardan öğrenmekteyiz. sulla döneminde atina'ya kaçan atticus, sulla onu tekrar roma'ya götürmek isteyince adeta yalvarmış, kendisini rahat bırakmasını istemiştir. sulla da daha fazla zorlamamıştır.

a. atticus, roma'nın ilk imparatoru olacak augustus'un da çok değer verdiği bir kişiydi hatta augustus'un sağ kolu olan marcus agrippa'nın da kayınpederiydi.

b. cicero'nun kardeşi quintus da atticus'un kız kardeşi pompania evlendi.

11. kaynaklarımız sayısız eser veren cicero'nun bir kez bile annesinden bahsetmediğini belirtir.

12. plutarkhos, cicero'nun mö 63'te konsül olmasına rağmen hayatı boyunca askeriyeden korktuğunu söyler. özellikle devlet adamı olarak bu kadar ün kazanmasını, askerlikten korkup kitaplara kendini kaptırmasıyla açıklar.

13. uzun yıllar kendi hanesinde bulunmuş olan filozof diodoros'tan stoacılığı öğrendi fakat asla bir cato ya da marcus aurelius gibi katı bir stoacı olmadı.

14. roma senatosu için bir homo novus/yeni adam olan cicero'nun yaşam kalitesi arttıkça birçok sektöre girdiği görülür. müteahhitlikten sağlam paralar kazandı. palatinus tepesi'ndeki en meşhur evlerden biri kendisinindi. anlaşılan bundan büyük gurur duyuyordu.

15. mö 81'de ilk kez geniş halk kitlesi önünde bir kişiyi savundu, hünerini gösterdi. bu ilk konuşmasını unutamadığını söyler.

16. mö 79 yılında oldukça zengin bir aileden gelen terentia ile evlendi. terentia'nın getirdiği çeyiz, cicero'nun daha üst basamaklara ilerlemesi için bir fırsattı. mö 76 ya da 75 yılında, cicero'nun çok sevdiği kızı tullia doğdu.

17. cicero, mö 75 yılında quaestor (senatoya giriş bileti) seçildi. bu görevinde, roma'yı besleyen sicilya'da üstün başarılar gösterdi. vergi ve tahıl yönetimi konusunda özellikle dikkatleri çekti. ayrıca syrakusa'da yaşamış arkhimedes'in/arşimet'in kayıp olarak bilinen mezarını araştırdı, kaynaklarımıza göre mezarın yerini de buldu.

18. cicero, mö 69'da aedilis olarak göreve başladı. romalılar için çok önemli olan festivallerle ilgili her türlü çalışmadan sorumluydu. yüklü miktarda para gerektiren bu festivallerde, aedilislerin ellerini ceplerine atmaları beklenirdi ki bu göreve başlaması, cicero'nun mevcut para durumu hakkında bizlere bilgi verir.

19. cicero'nun savunma avukatlığı yaptığı zamanlarda pek çok kez iti uğursuzu savunduğu görülür. onun için önemli olan neler yaşandığı değildi yani davanın bir şekilde kazanılmasıydı. cicero'nun böyle bir anlayışta olması, parasını veren herkesi savunacağını bizlere gösterir ki zaten her zaman öyle de yaptı.

a. zamanında kendisini korkutan diktatör sulla'nın, tusculum'daki meşhur villalarından birini satın aldı. tusculum, cicero'nun kafa dinlemek için sıklıkla gittiği yer oldu.

20. cicero'nun mö 60'lardaki zenginliği ilgi çekicidir. mahkemede savunduğu kişiler, vasiyetlerinde cicero'ya büyük paralar bıraktı. kaynağımız anthony everitt'e göre bu para 20 milyon sestertius'tu. eşi terentia'nın getirdiği çeyiz parasının 700 bin sestertius olduğu düşünüldüğünde miraslardan gelen paranın büyüklüğü daha da iyi anlaşılabilir.

21. mö 66'da yani 40 yaşındayken praetor oldu. kamu davalarını artık bu tarihten itibaren bıraktı. o sıralar pontus kralı mithradates ile uğraşmakta olan -hakkı her zaman yenmiş bir komutan- lucius licinius lucullus'un yerine gnaeus pompeius'un gönderilmesinin daha doğru olacağını belirten bir konuşma yaptı.

a. görüldüğü üzere cicero büyük oynuyordu. konsüllük hayali vardı ve bu hayalin gerçekleşmesinin sadece kendi ellerinde olmadığını da biliyordu. dolayısıyla her romalı gibi hayatının sonuna kadar doğru ata oynamaya çalıştı. kimi zaman para vererek kimi zaman en sevmediği adamı bile pohpohlayarak... cicero'nun kişisel çıkarları için senatoda bir gün söylediğinin tersini konuşması insanı şaşırtmazdı. pek çok kişi kendisine dönek demeye de başlamıştı.

22. tarihin gördüğü en zengin adamlardan olan marcus crassus'tan hiç hazzetmediği bilinir. spartacus isyanını bastırmasıyla da bilinen crassus'u senatoda çokça eleştirdi. cicero'nun, crassus'un en büyük rakibi olan pompeius'u desteklemesinin sebebini daha iyi anlayabiliriz.

23. mö 63 yılındaki konsüllük seçimlerine hazırlanırken "seçim kampanyası için el kitabı" adı altında bir kitapçık hazırladı.

24. cicero'nun hayatı boyunca nefret ettiği ve her yerde eleştirdiği kişilerden biri lucius sergius catilina'dır. catilina, roma cumhuriyeti tarihinde "catilina komplosu" olarak yer bulur. cicero'ya göre bu komployu önleyen kendisi ve verdiği kararlardı. cicero bu komployu daha da ileri götürdü ve "cumhuriyet'i kurtaran adam" olarak kendisinden bahsetmeye/bahsedilmeye başladı. catilina'yı gizli gizli -başlarda- destekleyenler julius caesar ve marcus crassus'tu.

a. catilina konusunda infaz isteyen cicero'ya karşı julius caesar sürgünü önerdi. senato, cicero'nun nutuklarını bilse de caesar'ın nutku anlaşılan daha sağlamdı ve caesar'dan yana tavır aldı.

25. mö 63 yılında konsül seçildiğinde ortağı meşhur hatiplerden antonius'tu. cicero, antonius ile bir antlaşma yaparak görev süresinin bitiminden sonra gideceği makedonya'nın yönetimini (yani antonius'un burayı söğüşlemesi için) ona bıraktı. böylece cicero, bir yıl boyunca roma cumhuriyeti'nin en güçlü kişilerinden biri oldu. bizlere, cicero'nun konuşmaları, eserleri ve felsefesi anlatıldığı için bu siyasi durumu pek anlatılmaz.

a. julius caesar da bu yılda pontifex maximus yani rahipler kurulu başkanlığı için elinden geleni yapıyordu, bu makam için hemen hemen rüşvet vermediği kimse kalmamıştı ve büyük bir borca da girmişti.

+ julius caesar'a dair birtakım bilgiler için: #154458167

26. cicero döneminin önemli aktörlerinden biri olan cato'dan da bahsetmeliyiz. cato, stoacıydı ve rüşvete, kayırmaya, yalana dolana şiddetle karşıydı (kendi çıkarı için arada bunlara göz yumduğu görülür). desteklediği insanları da eleştirmekten kaçınmazdı (cicero'dan daha yüksek bir karakteri olduğunu söyleyebiliriz). cato aynı zamanda julius caesar'ın metresi olan servilia'nın üvey kardeşiydi. dolayısıyla marcus brutus da dayısına yani cato'ya büyük saygı duyardı. cato'nun, servilia-julius caesar ilişkisini onaylamadığını da söyleyelim.

a. cicero, her ne kadar kendisini "cumhuriyet'in kurtarıcısı" olarak görse de julius caesar'ın neler yapmaya çalıştığını ilk fark eden cato'dur. cato da zamanla amansız caesar düşmanı haline geldi.

27. mö 62'de bu sefer, forum'u gören en büyük kompleks binalardan birini marcus crassus'tan satın aldı. senatoda düşman olabilirlerdi fakat parasal bir mevzuda ortak noktada buluştular.

a. ev almak gibi bir takıntısı vardı. günümüzde yaşasaydı sağlam bir emlakçı olurdu.

28. konsüllük süresi bittikten kısa bir süre sonra roma bir skandalla çalkalandı: julius caesar'ın eşi pompeia, dini bir merasimde, sevgilisi clodius pulcher'i gizlice eve aldı ve yakalandı. roma geleneğinde dini ritüellere uymamak bir suçtu. pulcher bir şekilde yırttı, caesar eşini boşadı ve cicero bu yaşananlardan hoşnut oldu.

a. cicero'nun bir başka önemli özelliği ise eylemlerini onaylamadığı kişilerle gayet iyi anlaşabilmesidir.

29. mö 61 başında, pompeius yaklaşık 25 yıldır roma'yı uğraştıran mithradates tehlikesine son vererek ayrıca armenia devletine, suriye eyaletine çekidüzen vererek italya'ya döndü. pompeius, senatoyu endişelendirmemek için muzaffer lejyonlarını eve gönderdi ve onlara zaferler için toprak sözü verdi.

a. cicero, pompeius'u tebrik eden bir mektup gönderse de pompeius, cicero'nun kendisine yukarıdan baktığını gördü ve bunu bir kenara yazdı. yani cicero hala mö 63 yılındaki konsüllüğünün verdiği cesaretle kendisini oldukça değerli görüyordu. pompeius'u da bir şekilde istediği gibi yönetebileceğini düşünüyordu.

30. cicero'nun, cumhuriyet için onlarca yıl savaşmış hatta mithradates tehlikesini bitirme noktasına getirmiş lucius licinius lucullus gibi değerli generallere sürekli sitem ettiği görülür. sebebi ise bu insanların inzivaya çekilmesidir.

31. cicero kendisini "vatanın babası" olarak görse de mö 60 yılında değerli arkadaşı atticus'a şöyle yazdı: "...forum'a gittiğimde...karşılıklı şakalaşabileceğim veya içimi dökebileceğim bir kişi bile bulamıyorum." - görüldüğü üzere sadece üç yıl içerisinde bu duruma gelmişti.

32. kardeşi quintus'u vali olarak görevlendirilince her konuda azatlı kölesi statius'u dinlediği için sık sık eleştirdi. halbuki tarihçiler, kardeşi quintus'u hem karakter hem de kabiliyet olarak yüksek mertebede görürler.

a. kardeşini azatlı kölesi konusunda sık sık uyaran cicero'nun ise meşhur bir kölesi vardı: tiro. bu adam, cicero'nun her şeyiydi. yani kardeşine verdiği tavsiyelerin tersini kendisi yapıyordu.

33. mö 60 yılında zıt karakterler bir araya geldi ve birinci triumvirlik kuruldu: julius caesar, marcus crassus ve magnus pompeius. özellikle julius caesar, dengeci bir adam olarak cicero'yu da bu gruba katmak için çalıştı. cicero, bu gruba katılmadı. sonuç olarak cumhuriyeti koruduğunu söyleyen cicero, sonradan anladı ki bu üçlü neredeyse tek otorite olmuşlardı. kendisi ise dışarıda kalmıştı.

a. cicero'nun en büyük zaaflarından biri, cumhuriyeti sürekli uğraştıran toprak sorununun/toprak reformunun önemini idrak edememiş olmasıdır. cicero'da ileri görüşlülüğe dair bir şey bulmak mümkün değildir. hayatı kararsızlıkla, yukarıda da söylediğimiz gibi yanlış atlara oynayarak geçti.

b. cicero olaylardan o kadar kopuktu ki işlerin nereye varacağını kavrayamıyordu. julius caesar ve pompeius askerdi. bunların arkasındaki güç yine kendi askerleriydi. bu askerleri her zaman hazır tutmak için savaş olmadığı zamanlarda beslemek zorundaydılar ve toprak reformu istiyorlardı. iki asker, crassus kadar zengin de değillerdi. crassus ise askeri yetersizliğini yani julius caesar ve pompeius kadar meşhur olmamasını parası ile kapatmaya çalışıyordu. dolayısıyla caesar ve pompeius, populares yani halkçı görünümündeydiler. cato ise sert bir optimates idi. cicero ise kendisini bir nevi emniyet subabı gibi görüyordu. tüm bu dengesizliği ancak kendisinin dengeye getirebileceğini düşünüyordu. sonuç olarak cicero, bu beşli arasında en zayıf olanı gibidir. oradan oraya yanlış kararlar vererek savruldu.

34. julius caesar bahsettiğimiz tüm tarihi kişiliklerden farklıdır, zekası ve her şeyi en ince ayrıntısına kadar inceleyen zehir gibi hafızasıyla kendi yolunu açarken cicero, julius caesar'ın kıyafetleriyle/giyim tarzıyla alay etmekteydi.

a. cicero, birinci triumvirlik üzerinden julius caesar'ı eleştirmeye başlayınca caesar da cicero'yu korkutmak için pulcher'i yolladı. cicero, bir zamanlar savunduğu pulcher'in peşinde olduğunu görünce roma'dan resmen kaçtı.

b. crassus-pompeius-caesar üçlüsü cato'yu da birkaç yıllığına kıbrıs'a gönderdiler ve böylece senatoya tamamen hakim oldular.

35. cicero, zamanında desteklediği pompeius'tan, peşindeki pulcher konusunda yardım istedi. pompeius ise yardıma yanaşmadı çünkü julius caesar'ın kızıyla evliydi yani onun damadıydı. işte, julius caesar'ın nasıl bir deha olduğunu tekrar görüyoruz.

a. pulcher, üçlü güç'ün kendisini desteklemesiyle coştu, o sıralar tribunus yetkisi de vardı: cicero'yu roma'dan resmen sürgüne yolladı. cicero'nun, roma'ya 640 kilometreden fazla yaklaşması yasaklandı. meşhur villalarına el koydu, bazılarını ise yaktırdı. cicero daha önce görev yaptığı sicilya'da kendisine hoş davranılacağını düşündü fakat şehrin kapıları kendisine açılmadı ve selanik'e yerleşti.

b. yaklaşık beş yılda, kurtardığı (?) cumhuriyet kendisini roma'dan kovmuştu.

36. mö 58 yılında sürgünde kaldı. ayrıca mö 58-52 yılları arası julius caesar'ın, galya'da fırtınalar estirdiği bir dönemdi.

a. gururlu ve kibirli bir adam olan cicero, başına gelenlerden sonra pek çok kez intiharı düşündü fakat onu yapacak cesareti de yoktu.

b. pulcher'in mallarına el koyması demek cicero için ekonomik olarak kötü günlerin de habercisiydi. atticus'a da cüzdanının boş olduğunu anlatır durur.

36. julius caesar'ın adamı pulcher, roma'da fırtınalar estiriyordu. her ne kadar damadı olsa da pulcher, pompeius'u da sindirmeye başladı. pompeius da bir süre roma'dan uzaklaşmak zorunda kaldı.

37. capitolium tepesi'ndeki jüpiter tapınağı'nda saklı tutulan sibyllinus kitapları'na olağanüstü durumlarda başvurulurdu. içinden çıkılamayan durum için bu kitapların rehberliğine ihtiyaç duyulurdu. cicero bu tarz şeylere pek inanmaz fakat geleneğe de saygı duyar.

38. mö 56'da, birinci triumvirlik de sarsılmaya başladı. crassus ve pompeius arasındaki sulla döneminden beri devam rekabet artık işleri rayından çıkarmıştı. caesar, galya'daki seferlerine ara vererek ikisini luca'da topladı. bu sırada, roma'daki ajanları da kendisine cicero'nun toprak reformuna karşı sert bir şekilde karşı çıktığını söyledi.

a. luca'daki görüşmeler mö 56-51 yılları için bir nevi hazırlıktı. crassus, doğu'ya gidip parthlar ile savaşmak istiyordu. pompeius da istediğini alınca üçlü tekrar anlaştı.

b. pompeius bu sefer, cicero'nun kardeşi quintus'u çağırarak ağabeyini toprak reformu konusunda uyarmasını istedi. julius caesar'ın da mesajı, cicero'ya iletildiğinde evet, bizim cicero geri çekildi.

39. birinci triumvirlik'e karşı olan cicero birden onlardan yana olduğunu belirten konuşmalar yaptı. büyük ihtimalle sürgünden dönmesini sağladıkları için başta julius caesar'a ve pompeius'a kendisini borçlu hissediyordu. halbuki kendisini roma'dan sürgün edenler yine onlardı. işte, cicero'daki kapasite bu kadardır.

40. cicero, julius caesar'ın roma'daki adamı olan zengin ispanyol balbus'u savunarak onu mahkumiyetten kurtardı.

41. mö 55 yılında, luca'daki toplantıda kararlaştırıldığı üzere crassus ve pompeius konsül oldu.

a. cicero bu tarihlerde, dönemin meşhur tarihçisi lucius lucceius'u kendi tarihini yazması için zorladı. bu ısmarlama tarih hiçbir zaman yayımlanmamıştır.

b. yine bu yılda, campus martius'taki pompeius tiyatrosu açıldı. bu tiyatro, antik çağ'ın en önemli açılışlarından birine ev sahipliği yaptı. açılışta bolca gladyatör de bulunuyordu. cicero'nun gladyatör dövüşlerinden çekindiği ve de izlemekten de zevk almadığı söylenir.

42. mö 54'te marcus crassus'un, parthia seferi için hareket etmesi üzerine cicero, onun arkasından ağzına geleni söyledi. kahinler de crassus'a bu sefer için kötü alametlerden bahsetmişti fakat o bunlara kulak asmadı.

43. mö 54'te julius caesar, ekonomik olarak iyi durumda olmayan cicero'ya 1 milyon sestertius'a yakın borç para teklifi sunarken aynı zamanda kardeşi quintus'tan da galya'da kendisine katılmasını istedi. ikisi de önerilenleri sorgulamadan aldı. cicero, julius caesar'ın eline düştüğünü yine geç anlayacaktır.

44. caesar, galya'dayken cicero onuruna bir gramer kitabı yazdı. bu eser, günümüze ulaşmamıştır. cicero'nun gururunu okşamaya devam eden caesar, onu iyice kendisine yanaştırdı.

45. mö 53'te parthia'da marcus crassus'un, carrhae'de öldürüldüğü haberi gelince hem pompeius hem de cicero içten içe mutlu oldu halbuki bu yenilgi cumhuriyet tarihinin gördüğü en ağır yenilgilerden biridir.

+ marcus crassus'un hayatı için bir okuma: #161747909
+ carrhae savaşı için detaylı bir okuma: #161685270

46. mö 52'de cicero'nun en korktuğu kişilerden biri olan pulcher nihayet milo tarafından öldürüldü. milo savunma avukatı olarak cicero'yu seçti. bu önemli mahkeme için oturuma askerler de getirilince cicero'nun her zamanki asker anksiyetesi azdı ve savunmayı istediği gibi yapamadı. sonuçta milo, roma'dan kovuldu.

47. cicero'nun bugün hala tanınmasını sağlayan meşhur eserleri mö 55-43 yılları arasında yani olgunluk çağında yazıldı. bu yazının amacı, cicero'nun siyasi kariyeri olduğu için eserlerine girmeyeceğim.

48. marcus crassus'un ölümünden sonra caesar ve pompeius'un arası da bozuldu. mö 52-50 yılları bir başka iç savaşın gelmekte olduğunun habercisiydi.

49. cicero, eski bir konsül olarak mö 51 civarında kilikya eyaleti'ne vali olarak gönderildi. burada carrhae savaşı'ndan beri sağa solu yağmalayan parthlar ile savaşa girmesi muhtemeldi. cappadocia kralı ariobarzanes ile işbirliği içinde kaldı. cicero, parthlar'ın uzaklaştığı haberini alınca iki lejyonunu toroslar'dan suriye eyaleti'nin sınırına kadar götürdü. yerel birkaç direnişi bastırınca askerleri tarafından imperator olarak selamlandı.

50. marcus brutus, dürüstlüğüyle bilinirdi ve cicero, brutus'un kilikya'dayken pek çok kez vurgun yaptığını öğrendi. atticus'a brutus'un yaptıklarını anlatınca onu daha iyi tanıyamamaktan dolayı kendine kızdı fakat yine de brutus ile iletişimi hiçbir zaman kesmedi.

51. mö 49'da roma'ya dönüş yolunda artık acele etmiyordu, resmi lictor muhafızları sayesinde kendisini güvende hissediyordu. roma'ya girene kadar bir süre pompeius'un evinde kaldı. pompeius'un evinde kalması aslında olası bir caesar ve pompeius iç savaşında tutacağı tarafı da az çok bizlere anlatır.

52. senato, mö 49 yılının 1 ocak'ında julius caesar'a emrindeki lejyonları dağıtmasını emreden bir korku bildirisi iletti. caesar'ın roma'daki temsilcileri olan marcus antonius ve curio olacakları sezdikleri için roma'dan kaçtı. kaçanlar galya'da, caesar'a olan biteni anlatınca caesar artık roma'ya gitme vaktinin geldiğini anladı.

a. caesar, rubicon nehri'ni geçince yunan menandros'a ait "zarlar atıldı." cümlesini söyleyerek iç savaşa hazır olduğunu resmen askerlerine bildirdi.

53. "ayaklarımı vurduğunda roma'nın her yerinden askerlerim gelecek." diyen pompeius, caesar'ın bu hızı karşısında afalladı çünkü birliklerini henüz toplayamamıştı. roma'yı ve hazineyi caesar'a bırakarak kaçtı. evet, pompeius henüz 15 yıl önce neredeyse büyük iskender ile kıyaslanıyordu. şimdiki mevcut durumu işte buydu.

a. cicero ise olan bitenler karşısında şaşkındı. yine yanlış ata oynamıştı. çok sevdiği kızı tullia birkaç yıl önce yeniden evlenmişti: publius cornelius dolabella. bu kişi azılı bir caesar taraftarıydı.

b. caesar, roma'ya girince kendisine muhalif olan herkesi affetti. herkes bu aftan etkilenmişti, kaçan pek çok senatör ve soylu roma'ya geri döndü. cicero'nun bu durumda kafası karışıktır, roma'da kalıp caesar ile yüzleşmeli miydi yoksa pompeius'a yapışıp onunla yunanistan'a mı gitmeliydi? ilginçtir ki cicero, roma'da kaldı.

54. mö 49 yılının mart ayında cicero, tüm bu olan bitenlerden sonra cicero ile formiae'de bir araya geldi. cicero'nun ne kadar tırstığını tahmin edebilirsiniz. caesar, bu değerli adamı yaptığı tüm hatalara rağmen kendisi için kullanmak istiyordu. eğer bir daha aynı hatayı yaparsa kendisini affetmeyeceğini söyleyerek roma'da kendisi için çalışmasını istedi. cicero'nun yaşadıklarını en iyi rome dizisinde görebilirsiniz.

a. caesar, italya ve roma'yı marcus antonius ve marcus aemilius lepidus'a bırakarak ispanya'ya gitti. cicero'dan nefret eden marcus antonius'un onu öldürmeye hazır olduğu pek çok kez anlatılır fakat marcus antonius da caesar'ın emrindeki bir askerdi. cicero'yu 24 saat izlemeye aldı. cicero da hayatının tehlikede olduğunu düşünüyordu. artık canını kurtarmak için her şeyi yapmaya hazırdı. kısa sürede yunanistan'a yani pompeius'un yanına gecikmeli de olsa kaçtı. şu bir gerçektir ki, julius caesar otoritesi herkes tarafından kabul edilene kadar cicero'ya dokunmazdı.

55. yunanistan'da pompeius'un yanına gelince lejyonların durumunu hiç de iyi görmeyince kendi hazinesinden pompeius'a borç verdi. tüm bunlara rağmen pompeius ile birlikte olan cato, cicero'ya buraya gelerek hata yaptığını söyledi. yani cato, pompeius'un caesar karşısında bir şansı olmadığını anlamıştı. cicero'da bunu anlayabilecek donanım yoktu (defalarca söyledik). buraya gelerek aslında tüm ailesini de tehlikeye atmış oluyordu. cato'nun da anlatmaya çalıştığı şey tam olarak buydu. cicero da birkaç yıl sonra bu yaptığının bir hata olduğunu itiraf edecektir.

56. mö 48 yılının sıcak bir ağustos ayında gerçekleşen pharsalus muharebesi'nde caesar, kendisinden daha fazla askeri olan (2 kata yakın) pompeius'u adeta ezdi geçti. cicero ve cato, doğrudan bu muharebeye katılmadılar. cicero'nun kardeşi quintus, galya'da caesar ile birlikteydi fakat ağabeyini dinleyerek o da pompeius'un yanına gelmişti ve muharebede yer almıştı. kasım ayında pompeius'un iskenderiye'de öldürüldüğü haberi geldi.

a. cicero'nun pompeius'un ölümüne üzülmediği söylenir. pompeius'un düşmanı olan caesar ise bir romalı generale yapılanlar için mısır sarayını neredeyse haşat ediyordu.

57. caesar, iskenderiye'ye vardığında kleopatra'yı tahta geçirdi ve 6-7 ay kadar yani mö 47 haziranına kadar kendisinden haber alınamadı. büyük ihtimalle kleopatra derin çalışmalara dalmıştı. ayrıca yıllardır savaşıyordu, tatil yapmak istemiş olabilir :)

a. cicero ise başına gelecekleri bekliyordu. pharsalus'taki yenilgiden sonra kardeşi quintus'un caesar'dan af dilenmek için yollara düştüğü aktarılır. kısa bir süre sonra cicerolar'ın affedildiği bilgisi geldi.

58. mö 47'nin ekim ya da kasım ayında cicero ile ceasar, brundisium'da buluştu. resmen affedildiğini caesar'ın onu kucaklamasından anlıyoruz.

59. mö 46'da cicero, 30 yıllık hayat arkadaşı terentia'dan boşandı. ayrılığın temel sebebi, ekonomikti. terentia kısa bir süre sonra başkasıyla evlendi: tarihçi sallustius. cicero da boş durmadı, atticus'tan gelin adayları konusunda yardım istedi. yaşının 60 olduğunu da hatırlatalım. kısa bir süre sonra da -anlaşılan- henüz bir kız olan publilia ile evlendi. bu evlilik, çevresinde pek hoş karşılanmadı.

a. cato ise afrika'daydı. caesar'ın iç savaşı bitirme aşamasına getirdiği thapsus'tan sonra daha fazla yaşamayı kendisine yakıştıramadı. yalnız kaldığı bir zaman karnını bıçakladı ve bağırsakları dışarıya döküldü. oğlu ve yakınları yetişerek yarasını diktiler fakat yine yalnız kaldığı bir zaman dikişleri tekrar açtı. öldüğünde ise 48 yaşındaydı.

b. karakter olarak da cato'nun yanına yaklaşamayan cicero, bu ölümden çok etkilendi. cato'nun anısına bir mersiye/ağıt yazdı.

60. caesar, zaferlerini kutlarken ya da o zamana yakın kleopatra da roma'daydı. anlaşılan kleopatra ile cicero birkaç kez bir araya geldi.

61. cicero'ya göre devlet, karma/heterojen bir güçle yönetilmeliydi. julius caesar'ın diktatörlüğünü onaylamıyordu fakat onun için çalışmaktan da kendisini alamıyordu. caesar da roma'dan kaçanları geri getirmek için cicero'yu kullandı.

62. cato'nun ölümünden sonra cicero'nun yazdığı mersiye gün yüzüne çıkınca julius caesar'ın canı sıkıldı ve cato'yu eleştiren bir şeyler karaladı.

63. mö 46 sonlarında ya da 45 başlarında, cicero'yı depresyona sokan bir haber geldi: çok sevdiği kızı tullia öldü. kendisinden bahsetmedik ama cicero'nun bir de marcus isminde oğlu da vardı. depresyondan, atticus'un destekleri sayesinde kurtulmuşa benziyor. bu süre zarfında ikinci eşini de boşadı.

64. mö 45'te munda muharebesi ile iç savaş resmen sona erince atticus, cicero'dan anayasanın ve senatonun önemini belirten bir mektup yazmasını istedi. mektup takdir edersiniz ki julius caesar'a gönderilecekti. cicero istekli olsa da korkuyordu.

65. tam bu sıralarda yani suikasta/idus martiae yaklaşık bir yıl varken komplocular, julius caesar'ın sağ kolu olan marcus antonius ile iletişime geçtiler. antonius hiçbir zaman bu iletişimden caesar'ı haberdar etmedi. dolayısıyla komplocular, antonius'un bu hareketinden dolayı cesaretlendiler.

66. suikasta bir ay kala yani mö 44'ün 15 şubat'ında lupercalia bayramı/festivali düzenlenirdi. bu festivalde, halkın önünde marcus antonius, julius caesar'ın başına bir taç/diadem yerleştirmeye çalışınca julius caesar, bu tacı itti ve "romalılar'ın kralı sadece jüpiter'dir." dedi. roma geleneğinde krallardan ölesiye nefret edilirdi. tarihçiler bunun bilinçli yapılan bir eylem olduğunu söylerler.

a. suikasttan sonra cicero, nefret ettiği marcus antonius'a "sen, caesar'ı o festivalde başına taç takarak öldürdün." diyecektir.

67. mö 15 mart 44 günü gerçekleşen julius caesar suikastına şahit oldu.

+ julius caesar'ın öldürüldüğü gün yaşananlar için: #161778186

68. komplocular ve cicero, julius caesar'ın ölümünden sonra cumhuriyet'in eski günlerine döneceğine inandıkları için ilerisi için plan yapmadılar. cicero, marcus antonius'un da öldürülmesini gerekli görüyordu. öldürülmediği için kızgındı.

a. cicero, 15 mart akşamında güvenli bölgeye çekilen komplocuların yanına giderek onları tebrik etti.

69. julius caesar'ın cenaze töreninin halka açık yapılacağı açıklandı. vasiyetnamesinde julius caesar, her roma vatandaşına 300 sestertius kadar bir miras bıraktı. halk bunu duyunca resmen kendinden geçti. ayrıca vasiyetnamede yeğeni octavius'u evlat edindiği de bildiriyordu. octavius o sıralar 18-19 yaşlarındaydı ve hem cicero hem de marcus antonius tarafından ciddi bir rakip olarak görülmüyordu.

70. julius caesar'ın 20 mart'taki cenaze töreni campus martius'ta yapılacaktı. julius caesar'ın her tarafında olan 23 yara izi halka gösterildi ve halk resmen kendinden geçti. komplocular ise kırsala kaçtı. cicero da korkmuştu ve her gün yer değiştirmeye başladı :)

71. nisan ya da mayıs ayında genç gaius julius caesar octavianus, cicero'yu ziyarete geldi. cicero bu genci bir süre bekletti, açıkçası onu yok saydı. octavianus daha sonra marcus antonius'a giderek babasının mirasını istedi, marcus da böyle bir paranın kalmadığını belirtti.

72. cicero, marcus antonius'a ana avrat söven konuşmalarını philippicate adlı eserinde topladı.

73. mö 43 yılındayız, artık cicero'nun sonu yaklaşıyor

rakipleri tarafından ciddiye alınmayan octavianus, babasının siyasi dehasını almıştı ki julius caesar'ın ne kadar doğru bir seçim yaptığının göstergesidir. octavianus, babasının lejyonlarının ve askerlerinin kendisini beklediğini öğrenince ne gerekiyorsa yaptı ve onlara, babasını öldüren herkesten intikam alacağına yemin etti. askerlerine de kendi davasından ayrılmamaları için yemin ettirdi. octavianus siyasi bir deha olsa ilk başlarda askeri konularda başarılı değildi ve marcus antonius kadar da becerikli değildi. ilerleyen günlerde marcus antonius'un askerleri de (içlerinde julius caesar için savaşanlar da vardı) octavianus'a katılmaya başladı. askerlerinin elinden kayıp gittiğini gören marcus antonius, neticede octavianus'u tanımak zorunda kaldı, bir süre sonra da onunla ortak oldu.

+ marcus antonius için bir okuma: #157130513

a. cicero ise octavianus'u, marcus antonius'a karşı kullanabileceğini düşünüyordu ve bu yüzden mutina muharebesi'nde ölen konsüllerin yerine yasa dışı bir şekilde octavianus'u önerdi. böylece octavianus, yaşı tutmamasına rağmen sadece iki üç ay içerisinde roma'nın en güçlü adamlarından biri oldu. cicero kısa bir süre sonra da octavianus'un sezilemeyen davranışlarından/eylemlerinden korkmaya başladı. ayrıca octavianus'un komplocular için ettiği yemini de biliyordu.

b. octavianus, senatoda komplocuları suçlu ilan etti. ardından marcus antonius ve lepidus'un da desteğiyle kara listeler yayımlanmaya başladı. cicero ve kardeşi quintus, adlarının listede olduğunu roma'dan yaklaşık 65 kilometre uzaklıktaki tusculum'da öğrendiler. makedonya'daki brutus'e katılmaya çalıştılar fakat onları oraya götürecek paraları yoktu. yolları ayırdılar fakat kısa sürede peşlerinde olan ödül avcıları tarafından yakalandılar.

c. kardeşi quintus ve oğlu aynı anda öldürüldüler.

74. cicero ise bir tahtırevanla kaçmaya çalışmaktaydı. yüzbaşı herennius önderliğindeki bir grup asker, cicero'nun yerini tespit etti, cicero da yaklaşan seslerden başına gelecekleri biliyordu. cicero, tahtırevandan başını dışarı uzatarak yüzbaşıya seslendi. cicero, başını tahtırevandan çıkarabildiği kadar çıkardı ve yüzbaşı, kılıcıyla bu kafayı kopardı. ardından da ellerini kesti. tüm bu kesilen organlar forum'da sergilendi.

75. octavianus ise ilerleyen tarihte augustus unvanıyla roma imparatorluğu'nun ilk imparatoru olarak tarihe geçti.

+ augustus için bir okuma: #157098468

kaynaklar: + anthony everitt - cicero, çevirmen: yunus emre ceren
+ plutarkhos - cicero
+ neil faulkner - roma: kartalların imparatorluğu

Ünlü Osmanlı Denizcisi Piri Reis'i İdama Götüren Kıtalar Arası Dramatik Süreç